Thuê trọ ở TP.HCM: Tách bạch nhu cầu chỗ ở và nhà ở

Song chuyên gia cũng cho rằng câu chuyện này phải giải quyết được câu hỏi: "Nhu cầu thật sự của người lao động hiện nay là gì?".

NHỮNG CÂU HỎI BỎ NGỎ VỀ NHÀ Ở XÃ HỘI

Ông Lê Văn Thành, nguyên Trưởng phòng Nghiên cứu văn hóa xã hội (Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM), cho biết việc thuê trọ tại TP.HCM phân nhóm cũng khá rõ, ví dụ như nhóm lao động giản đơn, yếu thế; nhóm lao động có thu nhập tương đối qua các công việc văn phòng, hành chính lương khoảng 10 - 15 triệu đồng/tháng; nhóm có thu nhập cao.

Thông thường, nhóm "khó" nhất trước các sự lựa chọn rơi vào nhóm giữa và hiện nay vẫn không có thống kê nào chính xác được yêu cầu chỗ ở của nhóm này, có một số thì ở gần nơi làm việc, một số khác chấp nhận ở xa để có điều kiện hưởng thụ cuộc sống.

Tân Định

Nhưng đứng về mặt chính sách thì nguồn lực sẽ hầu như luôn hướng đến giúp người yếu thế có điều kiện sống tốt hơn, còn những người thuộc các nhóm còn lại thì để thị trường hướng định, giải quyết. Những năm qua, thấy được những loại hình mới, như căn hộ dịch vụ dành cho 1 - 2 người ở cũng là để đáp ứng nhu cầu của các nhóm có thu nhập khác đó.

Theo ông Thành, đối tượng được quan tâm nhiều nhất vẫn là công nhân, lao động thu nhập thấp. Việc phát triển nhà ở cho các nhóm này, những năm qua đã được nhắc tới nhiều. Song, ông lưu ý cần phải tách bạch nhu cầu chỗ ở và nhu cầu nhà ở cho người lao động.

Chỗ ở có thể giải quyết bằng nhà lưu trú cho công nhân, tuy nhiên số người lao động chọn ở nhà lưu trú rất ít, nếu chưa nói là nguồn cung nhà lưu trú mới chỉ đáp ứng 10 - 15% nhu cầu. Đa số công nhân thuê phòng trọ bên ngoài để ở vì tiền thuê nhà trọ bên ngoài rẻ và họ được tự do, thoải mái hơn.

"Vậy thì còn nhà ở xã hội (NƠXH)? Công nhân muốn gì, nhà ở hay chỗ ở? Hiện nay chưa có cuộc điều tra xã hội học một cách quy mô để hiểu biết tường tận về nhu cầu thực sự của người lao động là gì. Nói nhu cầu muốn NƠXH của công nhân là rất cao, nhưng lại chưa nói kỹ về khả năng mua của họ. Chưa kể họ chưa nắm được các nguyên tắc, thủ tục mua nhà thế nào", ông Thành nói.

Đồng thời, nếu triển khai xong "1 triệu căn NƠXH" như kế hoạch thì phân phối nó như thế nào một cách hợp lý, công bằng, công nhân được hưởng bao nhiêu phần trăm trong số các căn NƠXH… Vì vậy, việc cụ thể hóa các chính sách, chủ trương là rất quan trọng.

Ông Thành cho rằng hầu như người lao động quan tâm chỗ lưu trú hơn là việc sở hữu căn nhà giá hơn 1 tỉ đồng. "Nếu quan sát, những lao động mua được NƠXH thì cũng đã làm rất lâu hoặc ở vị trí cao trong doanh nghiệp (DN). Trong khi đó, cơ chế hỗ trợ của nhà nước để công nhân vay mua NƠXH chưa rõ ràng", ông Thành nói và cho biết thêm khi mới đây có thông tin rằng sẽ triển khai đồng bộ gói tín dụng 120.000 tỉ đồng cho phát triển NƠXH với lãi vay thấp hơn 1,5 - 2% lãi vay bình quân của các ngân hàng, cơ quan chức năng phải nêu cụ thể bao nhiêu phần trăm của gói này là dành cho công nhân và cơ chế vay như thế nào.

Phạm Hữu

GIẢI PHÁP NÀO CHO "CHỖ Ở", "NHÀ Ở" CHO NGƯỜI LAO ĐỘNG ?

Ông Thành cho rằng nên tập trung phát triển nhà cho thuê. Hiện nay, chỗ trọ có các phổ giá, hạng mức khác nhau, song tiền thuê nhà đã chiếm trên 20% thu nhập của người lao động. Vì vậy, cái người lao động cần trước mắt là nhà cho thuê giá cả phải chăng, môi trường sống tốt để có thể nghỉ ngơi, tái tạo sức lao động - tức có một chỗ ở đàng hoàng.

"Nhà nước không thể nào can thiệp vào giá thuê và thị trường phòng trọ, nhưng có thể giám sát việc thực hiện các quy định về phòng trọ để đảm bảo đủ tiêu chuẩn sinh sống, vệ sinh, an toàn. Nhưng khi "siết" rồi thì phải có các chính sách ưu đãi, hỗ trợ các chủ nhà trọ cải thiện các điều kiện sinh hoạt, có vậy vấn đề mới được giải quyết hài hòa", ông Thành nói.

Song song đó, ông Thành cũng lưu ý việc phát triển NƠXH cho công nhân. Theo đó, hiện nay các chính sách dường như chỉ tập trung vào vai trò của nhà nước và đối tượng thụ hưởng là công nhân, chứ chưa đề cập đến vai trò DN của người lao động làm việc.

"Tôi cho rằng vai trò của DN là rất quan trọng. Thứ nhất, nằm ở chỗ DN cần phải có sự hỗ trợ nhất định cho người lao động để mua NƠXH. Hai là đồng hành cùng công đoàn để chọn được các đối tượng công nhân xứng đáng dựa trên các tiêu chí như gắn bó với DN lâu dài, có thành tựu trong sản xuất…", ông Thành nói.

Ông Thành cũng cho rằng hiện nay những ưu đãi cho nhà đầu tư bất động sản (BĐS) chưa đủ để họ tham gia vào chương trình này. "Ngoài thủ tục hành chính thông thoáng thì lãi suất phải có sức hấp dẫn nhất định, và làm sao đó để những DN được "giải vây" trong thị trường BĐS sẽ phát triển các căn hộ cho người có thu nhập thấp, thay vì cấp độ cao cấp", ông Thành nói thêm.

Sau cùng, theo ông Thành, việc phát triển nhà ở, nhà trọ… quan trọng nhất là phải có sự gắn kết giữa các bên với nhau, và các bên đều cùng có lợi.

"Tôi tin rằng chúng ta nên đổi quan điểm tiếp cận rằng phát triển các nhà ở, nhà trọ cho thuê… để đáp ứng túi tiền của người lao động có thu nhập thấp không phải là sự "thi ân", "đặc ân" hay nhân đạo, mà hãy làm nó với tâm thế là chúng ta đang phát triển dịch vụ để đáp ứng nhu cầu của các nhóm trong xã hội", chuyên gia này nhấn mạnh.