An Thuyên - nhạc sĩ của miền quê: Bài 1 - Vị tướng nhạc sĩ đầu tiên

(TNO) Nhạc sĩ An Thuyên và nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo là hai người bạn thân thiết, đã chia sẻ với nhau nhiều điều trong cuộc sống. Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo dành riêng cho Thanh Niên Online bài viết của ông về người nhạc sĩ tài hoa - người bạn An Thuyên. 

Sau đại hội nhạc sĩ Việt Nam kết thúc vào ngày 25.6.2015, chỉ trong 10 ngày qua, 4 nhạc sĩ tài năng của nền âm nhạc nước nhà liên tục nối nhau đi về cõi vĩnh hằng, trong đó Trần Văn Khê, Phan Huỳnh Điểu, Phan Nhân thuộc thế hệ đàn anh, còn An Thuyên thuộc lứa đàn em, khi sinh ra thì các bậc đàn anh đã nổi tiếng cả rồi.

Nhưng may thay, An Thuyên lớn lên trong một gánh hát gia đình mà cha là một người giỏi cả đàn lẫn hát. Khi gánh hát gia đình ngừng hoạt động, với năng khiếu “di truyền”, Thuyên được tuyển vào làm nhạc công ở một đoàn văn công của tỉnh, rồi theo các bậc đàn anh đi sưu tầm dân ca xứ Nghệ. Mãi đến năm 1975, Thuyên mới chuyển sang quân đội, tham gia văn nghệ tỉnh đội, và sáng tác ca khúc. Một chiến sĩ từ năm 1975 chuyên hoạt động nghệ thuật mà đến năm 2008, Thuyên đã được phong đến hàm cấp tướng thì quả là hiếm có.

Tôi còn nhớ khi được phong tướng, Thuyên có mời tôi và một số nhạc sĩ đến trường Đại học Văn hóa nghệ thuật quân đội, nơi anh làm Hiệu trưởng để chia vui. Hôm đó nhạc sĩ Nguyễn Đức Toàn rất xúc động phát biểu, đại ý: Chúng tôi là những nhạc sĩ trong quân đội đã kinh qua cả 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ nhưng chưa ai được phong tướng cả; có lẽ đến thời điểm này, An Thuyên là tướng - nhạc sĩ duy nhất.

Tôi nghĩ, làm quan làm tướng đều có “số” cả. Sau khi học xong đại học sáng tác âm nhạc, lẽ ra Thuyên sẽ trở về đoàn Văn công Quân khu Bốn tiếp tục công tác, nhưng may thay, Thuyên đã gặp được tướng Đặng Vũ Hiệp lúc ấy là Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị. Tướng Hiệp rất thích những bài hát của Thuyên, và ông đưa Thuyên về làm việc ở Phòng Văn nghệ Quân Đội, rồi khi thành lập trường Văn hóa Nghệ thuật Quân đội, ông đã chọn người nhạc sĩ mà ông yêu quý như con đẻ về đó làm Hiệu trưởng. Gần 20 năm xây dựng trường, An Thuyên góp nhiều công sức, là linh hồn của trường. Rồi trường Cao đẳng được nâng cấp lên Đại học, Thuyên cũng được phong từ đại tá lên thiếu tướng.

Biết và làm việc với An Thuyên đã lâu, nhưng tôi vẫn bất ngờ về sự quan tâm đặc biệt của nhiều tầng lớp trong xã hội với anh khi được tin anh qua đời. Tôi đưa tin buồn này lên Facebook và ngạc nhiên về số lượng truy cập cùng số comment chia buồn, thương tiếc của cộng đồng mạng.

Chỉ trong 2 ngày đã có trên 7.000 like, hơn 2.000 comment và trên 300 chia sẻ đường link. Nhạc sĩ Lê An Tuyên là người xứ Nghệ sống ở Đức viết trên Facebook nỗi tiếc thương của mình: “Từ tối qua tới giờ mình không muốn vào FB, không muốn đọc báo nữa vì tất cả các trang đều báo tin đau buồn này... Sáng nay mình đóng cửa hàng vì buồn quá, thương tiếc nhạc sĩ An Thuyên vô cùng, một người nhạc sĩ tài ba, nhân hậu. Cách đây ba hôm, hai anh em còn trò chuyện với nhau qua điện thoại, mình nói trong sáng tác của mình có ảnh hưởng rất lớn từ anh ấy. Mình sang Đức đã hơn 25 năm dù bão tuyết, mưa sa hay đau ốm, vẫn cố gắng đi làm, chưa bao giờ tự đóng cửa hàng cả..., thế mà hôm nay nghe tin nhạc sĩ An Thuyên... Mình không muốn tin sự ra đi của anh là có thật”.

Nhiều học trò và người yêu nhạc đã khóc trong bàng hoàng, tiếc thương người nhạc sĩ - nhà giáo. Nhiều người chưa từng gặp An Thuyên, nhưng họ đã coi anh là người tri kỷ của họ. Có người mấy ngày nay luôn nghe những bài hát của An Thuyên mà họ yêu thích; họ muốn chìm ngập trong những âm hưởng dân ca mượt mà và da diết để có cảm giác là chưa phải vĩnh biệt tác giả của nó.

Nhạc sĩ An Thuyên sáng tác ca khúc đầu tiên từ năm 15 tuổi, nhưng ca khúc đầu tiên ấn tượng đối với tôi lại là Em chọn lối này. Đó là lần ca khúc này xuất hiện trên sân khấu hội diễn Văn nghệ Quân khu Bốn năm 1978, được hát bởi tốp ca nữ của đội Tuyên truyền văn hóa Tỉnh đội Nghệ Tĩnh. Hồi đó An Thuyên đã nhập ngũ được 3 năm, và ca khúc này được anh sáng tác trong chuyến đi cùng bộ đội công binh làm đường ở miền tây Nghệ An. Ca khúc này được tranh luận khi chấm giải giữa nhạc sĩ Ánh Dương, nhạc sĩ Thái Quý và tôi trong Ban giám khảo. Tôi và Thái Quý cho rằng, đây là ca khúc hay, chỉ tiếc là tốp ca nữ biểu diễn chưa xuất sắc nên chỉ chấm giải B, còn nhạc sĩ Ánh Dương thì kiên quyết xếp giải C. Nhưng cuối cùng thì “thiểu số phục tùng đa số”, Ánh Dương đã thuận theo tôi và Thái Quý. Sau đó không lâu, Em chọn lối này được Thanh Hoa hát và phát đi trên làn sóng Đài Tiếng nói Việt Nam gây hiệu quả bất ngờ, rất nhiều người yêu nhạc đã đề nghị phát lại “theo yêu cầu thính giả”. Và tên tuổi An Thuyên được biết đến từ đó. Rồi An Thuyên được điều về đoàn Văn công Quân Khu Bốn với tư cách là nhạc sĩ sáng tác. Có lần Thanh Hoa khoe với tôi tấm bưu thiếp An Thuyên gửi lời cám ơn ca sĩ đã hát thật hay bài hát này, và trong hình bông hoa, An Thuyên đã lồng bức ảnh chân dung nhỏ xíu của mình trong hình một trái tim được cắt trổ. Có lẽ, đó cũng là một cách cám ơn của người nhạc sĩ xứ Nghệ tài hoa và đa cảm này. (Trích từ những dòng chia sẻ của nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo trên facebook của ông, khi nhạc sĩ An Thuyên đột ngột ra đi)