ASEAN quan ngại sâu sắc về Biển Đông

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry phát biểu tại AMM lần thứ 48 - Ảnh: Lam Yên

Ngày 6.8, Biển Đông vẫn tiếp tục “dậy sóng” trên bàn nghị sự của Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN (AMM) lần thứ 48 và các hội nghị liên quan ở Kuala Lumpur (Malaysia).

Tại Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS), Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã kêu gọi các bên tranh chấp cần lập tức kiềm chế các hành động khiêu khích nhằm giảm căng thẳng trên Biển Đông. Phát biểu này gần như nhắm thẳng vào Trung Quốc, quốc gia đang có những dự án bồi đắp đất trên diện rộng tại Biển Đông.

Đêm 6.8, sau khi kết thúc các hội nghị ASEAN ở Malaysia, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đã đến Hà Nội, khởi đầu chuyến thăm chính thức VN từ ngày 6 - 8.8, nhân dịp kỷ niệm 20 năm thiết lập quan hệ ngoại giao VN - Mỹ, theo lời mời của Phó thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh.

Ông Kerry cũng đề xuất một cam kết chung rằng các bên ngừng toàn bộ những dự án liên quan đến xây dựng và cải tạo đất tại khu tranh chấp, nhằm giảm căng thẳng cũng như rủi ro ảnh hưởng hòa bình trong khu vực. “Chính sách kiềm chế sẽ là một trong những điều khoản chính thức cần có cho Bộ quy tắc ứng xử Biển Đông (COC). Mỹ không tham gia tranh chấp nhưng không chấp nhận các hạn chế về tự do hàng hải và hàng không. Vì thế, Mỹ sẽ hỗ trợ hết sức nhằm giúp sớm hoàn thành COC”, ông nói.

Trong thông cáo chung được đưa ra tối 6.8, sau nhiều giờ bàn thảo căng thẳng giữa các bên, các ngoại trưởng ASEAN đã khẳng định lại tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, an ninh, ổn định, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết đối với tất cả các bên trong việc bảo đảm thực hiện đầy đủ và hiệu quả toàn bộ các điều khoản của Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC). “Chúng tôi thảo luận sâu rộng các vấn đề về Biển Đông và tiếp tục bày tỏ quan ngại sâu sắc đối với các diễn biến gần đây và đang diễn ra ở khu vực này”, thông cáo chung viết.

Trả lời báo chí, Phó thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh cho biết tình hình Biển Đông không chỉ là vấn đề giải quyết tranh chấp về chủ quyền mà còn liên quan đến một trong những tuyến giao thông hàng hải và hàng không nhộn nhịp nhất thế giới. Vì thế, đây là vấn đề đặc biệt quan tâm của các bộ trưởng ASEAN cũng như các nước ngoài khu vực. “Các bộ trưởng đều nhấn mạnh cần phải thực hiện nghiêm túc và hiệu quả DOC, nhất là điều 5 liên quan đến việc giữ nguyên trạng, không làm phức tạp thêm tình hình. Ngoài ra, mấu chốt của hội nghị lần này là bộ trưởng các nước cùng khẳng định cần sớm xây dựng COC”, Phó thủ tướng nói.

Bên thềm hội nghị, Tổng thư ký ASEAN Lê Lương Minh nói với Thanh Niên: “Tại Hội nghị cấp cao lần 26, lãnh đạo ASEAN đã bày tỏ sự quan ngại về những hành động và diễn biến phức tạp trên Biển Đông, đặc biệt là việc bồi đắp, cải tạo và xây dựng đảo nhân tạo. Tình hình từ đó đến nay vẫn chưa cải thiện. Lần này, bên cạnh việc bày tỏ quan ngại, yêu cầu thực hiện đầy đủ và hiệu quả DOC, các bộ trưởng còn kêu gọi Trung Quốc đi vào giai đoạn mới tham vấn thực chất hơn để thảo luận về cơ cấu của COC”.

Một quan chức giấu tên giải thích từ trước đến nay, VN đã nhiều lần “bày tỏ quan ngại sâu sắc”, song hầu như chỉ là những tuyên bố đơn phương. Nhưng tại hội nghị lần này, đây là thông cáo chung của các nước ASEAN cho biết Trung Quốc đã nhất trí tiến tới giai đoạn tham vấn tiếp theo và thương lượng về bộ khung, cấu trúc cũng như giải quyết các vấn đề cốt yếu của COC.

“Điều quan trọng nhất là lần này, ASEAN đã buộc Trung Quốc phải chuyển sang bước “thương lượng”, chứ không còn “tham vấn” như trước đây nữa. Tham vấn thì không biết đến bao giờ. Nhưng thương lượng có nghĩa là phải có các yếu tố nội dung và phải đặt ra thời gian biểu”, quan chức này nói.

VN chia sẻ thông tin về diễn biến Biển Đông Trong khuôn khổ AMM 48 và các hội nghị liên quan, Phó thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh đánh giá cao những tiến triển đạt được; đề xuất một số biện pháp nhằm tăng cường hơn nữa vai trò của tiến trình ASEAN+3, Hội nghị cấp cao Đông Á (EAS) và Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF) đối với hòa bình, an ninh và phát triển ở khu vực Đông Á. Về vấn đề Biển Đông, Phó thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh chia sẻ thông tin về những diễn biến phức tạp hiện nay ở Biển Đông, nhấn mạnh lập trường của VN và ASEAN về duy trì hòa bình, ổn định và giải quyết các tranh chấp ở Biển Đông. Phó thủ tướng đề nghị các nước đối tác tiếp tục ủng hộ lập trường cùng các nỗ lực của ASEAN, đóng góp tích cực, xây dựng cho việc thúc đẩy hòa bình, ổn định và quan hệ hữu nghị ở khu vực. Cũng trong hôm qua, Phó thủ tướng đã có các cuộc gặp với Đại diện cấp cao phụ trách chính sách an ninh và đối ngoại Liên minh châu Âu (EU) Federica Morherini và Ngoại trưởng Úc Julie Bishop.