Bao giờ di dời cảng Tân Thuận?

Cảng chờ cầu, cầu chờ cảng

UBND TP.HCM vừa trình Bộ GTVT về quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển VN giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Theo đó, toàn bộ cảng biển trên sông Sài Gòn sẽ được di dời để thực hiện các dự án phát triển đô thị, đồng thời xây dựng đầu tư, phát triển cảng để tạo đà phát triển kinh tế TP. Trong đó, cảng Tân Thuận (Q.7) sẽ được di dời để lấy mặt bằng thực hiện các dự án chỉnh trang đô thị. Sau khi đề án Phát triển kè sông và kinh tế dịch vụ ven sông TP.HCM giai đoạn 2020 - 2045 được UBND TP phê duyệt, việc di dời cảng Tân Thuận cũng được xem là một trong những bước đầu tiên và là tiền đề cho việc quy hoạch đồng bộ khu vực ven sông Sài Gòn.

Cảng Tân Thuận chưa thể di dời do nhiều nguyên nhân, trong đó có bài toán kết nối giao thông cả đường bộ và luồng dẫn

Nhật Thịnh

Một cán bộ thuộc Sở QH-KT TP.HCM cho biết, ngoài việc phục vụ xây dựng cầu Thủ Thiêm 4, sau khi di dời, khu vực cảng Tân Thuận sẽ trở thành công viên ven sông phục vụ du lịch - kinh tế, đồng bộ các dự án hạ tầng để khai thác du lịch đường sông như thêm các bến đón tàu du lịch, đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ.

Theo UBND TP, với quy mô kho bãi hàng container đến 29.000 m² và sản lượng tiếp nhận hàng hóa gần 6 triệu tấn mỗi năm, cảng Tân Thuận là nơi phát sinh lưu lượng lớn container, có khi lên đến hàng trăm lượt xe mỗi giờ là nguyên nhân dẫn đến tình trạng ùn tắc giao thông trên các tuyến đường trọng điểm tại khu Nam TP. Cảng Tân Thuận sau khi di dời sẽ giúp giải tỏa áp lực giao thông từ phía TP.Thủ Đức, Q.Bình Thạnh qua phía các quận 7, 8, H.Bình Chánh, Nhà Bè. Cụ thể, giúp giảm ùn tắc giao thông khu vực nội đô tại các nút giao thông như Nguyễn Văn Linh - Huỳnh Tấn Phát, Nguyễn Văn Linh - cầu Tân Thuận 2, đường Nguyễn Tất Thành, cầu Phú Mỹ… và tai nạn giao thông liên quan đến hoạt động của các bến cảng trên địa bàn Q.4, Q.7. Ngoài ra, công trình này còn có ý nghĩa góp phần phân loại cỡ tàu và phân bố hợp lý nguồn hàng hóa nhằm bố trí hợp lý các nhóm cảng biển ở TP.HCM và các tỉnh lân cận.

Thực tế, kế hoạch di dời cảng Tân Thuận đã được UBND TP thúc đẩy triển khai từ năm 2017, dự kiến hoàn tất vào quý 1/2020 để phục vụ thi công cầu Thủ Thiêm 4. Tuy nhiên, theo đại diện Công ty CP Cảng Sài Gòn, đến nay đơn vị này vẫn chưa có kế hoạch di dời cảng. Nguyên nhân, năm 2016, UBND TP.HCM phê duyệt chủ trương xây dựng dự án cầu Thủ Thiêm 4 với tổng mức đầu tư hơn 5.000 tỉ đồng theo hình thức BT (đổi đất lấy hạ tầng). Trong đó bao gồm gói khoảng 3.500 tỉ đồng chi phí di dời cảng Tân Thuận. Sau đó, tất cả dự án theo hình thức BT tại TP.HCM ngưng triển khai, cầu Thủ Thiêm 4 cũng “đứng hình” chờ xác định chủ đầu tư và phương án đầu tư mới. “Tiến độ làm cầu không có nên kế hoạch dời cảng cũng chưa có luôn”, vị này nói. Còn Sở GTVT TP.HCM lại thông tin cầu Thủ Thiêm 4 sẽ nghiên cứu đồng thời với tiến độ di dời cảng Tân Thuận. Việc di dời cảng, Bộ GTVT sẽ chủ trì xây dựng đề án và kế hoạch.

Bài toán giao thông kết nối

Từ năm 2009, Chính phủ đã sớm có chủ trương di dời các cảng biển trên sông Sài Gòn ra khỏi nội thành. TP.HCM đã quyết định phát triển cảng biển ở Hiệp Phước, nơi tập trung 4 cảng lớn nằm dọc sông Soài Rạp gồm cảng container quốc tế SPTC, Sài Gòn - Hiệp Phước, Tân Cảng Hiệp Phước, cảng quốc tế Long An. Theo quy hoạch này, cảng TP.HCM sẽ là cảng loại 1 với luồng tàu biển chính là Soài Rạp. Năm 2014, TP đã nạo vét thành công những điểm cạn và vực dậy giao thông đường thủy trên sông Soài Rạp, mở đường cho tàu biển lớn.

Từ ngày 1.4, TP.HCM triển khai thu phí sử dụng công trình kết cấu hạ tầng, công trình dịch vụ tiện ích công cộng trong khu vực cảng biển. Đến cuối năm 2025, dự toán TP thu được 16.000 tỉ đồng. Khoản thu này sẽ giúp TP tăng tốc đầu tư hoàn chỉnh các công trình trọng điểm, xây dựng các công trình giao thông kết nối cảng biển giai đoạn 2021 - 2025 gồm: Mở rộng đường Nguyễn Thị Định; Nút giao thông Mỹ Thủy; Xây dựng mới cầu Thủ Thiêm 4 (theo hình thức PPP); Xây dựng đường Vành đai 3; Mở rộng đường Nguyễn Văn Linh kết hợp mở rộng đường Lưu Trọng Lư để tổ chức lại giao thông và kết nối khu vực bến cảng Tân Thuận với đường Nguyễn Văn Linh; Nghiên cứu bổ sung tuyến đường ven sông để kết nối giữa các bến cảng dọc sông Soài Rạp, nghiên cứu mở rộng đường Huỳnh Tấn Phát và đầu tư các tuyến đường kết nối từ đường Huỳnh Tấn Phát sang đường Nguyễn Hữu Thọ…

Đến nay, TP đã hoàn thành nhiều quy hoạch quan trọng để chuyển tiếp xuất nhập khẩu cho cả ĐBSCL với các tàu hạng 50.000 tấn; hoàn tất di dời cảng Nhà Rồng - Khánh Hội quý 3/2018. Đồng thời, khu đô thị cảng Hiệp Phước, nơi dự kiến tiếp nhận cảng Tân Thuận, cũng đang được quy hoạch nhằm đưa TP.HCM “tiến ra Biển Ðông”. Siêu dự án này có quy mô 3.900 ha, gồm hệ thống cảng - khu công nghiệp - khu đô thị, trong đó khu đô thị chiếm gần 1/3, đáp ứng nhu cầu sinh sống cho 250.000 chuyên gia, lao động. Đây sẽ là đầu mối giao thương, trung tâm kinh tế - xã hội của khu vực và hình thành nên các khu đô thị sầm uất.

Đại diện Công ty CP Cảng Sài Gòn cho biết chừng nào siêu dự án cảng Hiệp Phước chưa khởi động, rất khó tính chuyện di dời cảng Tân Thuận. Hiện sản lượng hàng hóa qua cảng Tân Thuận rất cao, đạt hơn 5,7 triệu tấn trong năm 2021, chiếm khoảng 55% so với gần 10,2 triệu tấn trên toàn cảng Sài Gòn. Nếu đưa xuống Hiệp Phước mà chưa xây dựng được cảng thay thế với công suất bằng như vậy thì lượng tàu, hàng sẽ bị đứng. Khi đó, tàu hàng sẽ về Bà Rịa-Vũng Tàu, TP.HCM sẽ mất chi phí rất lớn từ tiền dịch vụ cảng biển. Bên cạnh đó, hệ thống hạ tầng đường kết nối tại cảng Hiệp Phước hiện chưa đủ đáp ứng nhu cầu. Trên đường bộ, hiện chỉ có 1 con đường độc đạo dẫn vào cảng Hiệp Phước. Nếu hàng hóa đi theo hướng từ phía đông sẽ phải đi xuyên vào nội đô vì hệ thống đường Vành đai chưa khép kín. Nếu đi theo hướng miền Tây thì đường hẹp, qua phía nam đường Nguyễn Văn Linh cũng chật, thường xuyên ùn tắc. Dưới lòng sông, luồng dẫn cạn, tàu hàng không thể đi trực tiếp từ cổng Soài Rạp vào cảng mà phải đi vòng từ luồng Lòng Tàu vào mũi Nhà Bè, sau đó mới vào luồng Soài Rạp. Do đó, chưa khởi công xây dựng cảng thay thế, giải quyết bài toán kết nối giao thông cả đường bộ và luồng dẫn thì sẽ rất khó để di dời cảng Tân Thuận.