>> Bảo vật quốc gia - Kỳ 6: Tượng đá ẩn mình trốn giặc
>> Bảo vật quốc gia - Kỳ 5: Thạp Hợp Minh - Quan tài cho người quyền quý
>> Bảo vật quốc gia - Kỳ 4: Trống đồng Cẩm Giang
|
|
Tại Bảo tàng Thanh Hóa hiện nay đang lưu giữ và trưng bày những bộ sưu tập binh khí thuộc thời đại văn hóa Đông Sơn hết sức đa dạng và phong phú. Độc đáo và nổi bật nhất là thanh kiếm ngắn núi Nưa có cán là khối tượng hình người phụ nữ. Theo đánh giá của một số nhà nghiên cứu thì kiếm ngắn núi Nưa có cấu trúc, kiểu dáng, tiêu chí thẩm mỹ nghệ thuật rất đẹp; là kiếm ngắn đẹp nhất trong các kiếm ngắn có khối tượng người ở Việt Nam.
Kiếm ngắn núi Nưa được chế tác bằng đồng, có lưỡi dài 46,5 cm, rộng 5 cm, chuôi kiếm dài 18 cm, nặng 620 gr, được chế tác theo hình lá tre mang đặc trưng phong cách sông Mã. Lưỡi và chuôi kiếm được đúc liền nhau. Lưỡi mỏng, có hai rìa sắc, nhọn; chắn tay hình sừng trâu; cán kiếm là khối tượng tròn khắc họa một người phụ nữ đứng nhìn thẳng. Đây cũng chính là nét độc đáo riêng có của kiếm ngắn núi Nưa khiến nó vượt qua một số thanh kiếm ngắn khác để trở thành bảo vật quốc gia.
Khối tượng ở chuôi kiếm ngắn núi Nưa thể hiện hình tượng một người phụ nữ đầy quyền uy với hai tay khuỳnh chống nạnh. Khuôn mặt trái xoan, cằm hơi nhô ra, cặp mắt được thể hiện bằng hai vòng tròn đồng tâm, xung quanh có những chấm nhỏ, thể hiện cặp lông mày dài, cong, sống mũi thẳng, miệng thon nhỏ, tai dài đeo đôi vòng to chấm vai, ngực và tay đeo vòng trang sức. Đầu tượng vấn khăn hình chóp giống hình búp hoa sen. Bụng, eo được thắt một dải rộng như cạp váy, lưng thắt dải dài phủ cả đằng trước và đằng sau. Thân tượng mặc áo chẽn dài tay, áo xẻ ngực không cài khuy để lộ vạt yếm kín cổ bên trong, áo bó sát lấy thân làm nổi rõ những đường cong cơ thể.
Nghiên cứu trang phục của người Việt cổ trên chuôi kiếm ngắn núi Nưa, các nhà khoa học đều có chung nhận định đây là một bộ trang phục khá lộng lẫy được dệt may công phu, hoa văn trang trí trên váy và áo là dạng hình học, với những đường vạch ngắn song song, đường tròn đồng tâm đặc trưng của văn hóa Đông Sơn cách nay khoảng 2.000 năm. Kiểu mặc áo yếm này ngày nay vẫn phổ biến trong trang phục của phụ nữ Mường. Nhìn tổng thể hình dáng, trang phục và cách trang sức tượng người phụ nữ trên cán kiếm ngắn núi Nưa, đối chiếu với một số tượng chuôi kiếm, chuôi dao găm khác, có thể khẳng định đây là tượng người phụ nữ có hình thể đẹp, vẻ đẹp quyền quý, thuộc tầng lớp quý tộc hoặc tầng lớp giàu có. Việc phổ biến cán kiếm, dao găm có hình tượng người phụ nữ ở Thanh Hóa chứng tỏ chế độ mẫu hệ trong khoảng trước và những năm đầu thế kỷ thứ 3 sau Công nguyên còn rất phổ biến tại đây. Chính những khối tượng này đã phản ánh vai trò và vị trí người phụ nữ rất được đề cao trong xã hội lúc bấy giờ.
|
Hình tượng Bà Triệu
Theo sử sách, vùng núi Nưa xưa kia vốn là nơi Bà Triệu cùng với người anh trai là Triệu Quốc Đạt, một huyện lệnh có thế lực trong vùng đã dấy binh khởi nghĩa chống lại ách đô hộ của phương bắc. Tại đây vào năm 248, Bà Triệu đã tập hợp nghĩa sĩ, luyện tập võ nghệ, đánh đuổi giặc Ngô, giành lại giang sơn. Dù cuộc khởi nghĩa đã thất bại sau đó và Bà Triệu phải tuẫn tiết ở núi Tùng (xã Triệu Lộc, H.Hậu Lộc, Thanh Hóa ngày nay), nhưng hình ảnh người phụ nữ phi thường với câu nói đầy khí phách của bà: “Tôi muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồng sóng dữ, chém cá kình ở biển Đông, đánh đuổi quân Ngô giành lại giang sơn, cởi ách nô lệ, chứ tôi không chịu khom lưng làm tì thiếp người ta” vẫn còn vang vọng mãi đến hôm nay.
Vì vậy, việc phát hiện ra kiếm ngắn núi Nưa ngay tại nơi Bà Triệu dấy binh khởi nghĩa có một ý nghĩa hết sức đặc biệt. Nó khiến người dân trong vùng liên tưởng đây là thanh kiếm lệnh mà Bà Triệu vẫn thường vung lên mỗi khi xuất trận trên bành voi, khiến lũ giặc Ngô phải kinh hồn bạt vía. Không những thế, trong quá trình sáng tác tranh, tượng về Bà Triệu, nhiều họa sĩ, nhà điêu khắc đã lấy hình ảnh người phụ nữ quyền uy trên chuôi kiếm ngắn núi Nưa để khắc họa chân dung của bà. Nổi bật hơn cả là tác phẩm Bà Triệu đứng trên đầu voi của nhà điêu khắc Lê Quỳ. Hiện tác phẩm này đang được trưng bày tại Bảo tàng Thanh Hóa và được đông đảo du khách và những nhà nghiên cứu đánh giá rất cao.
Trao đổi với Thanh Niên, tiến sĩ sử học Lê Ngọc Tạo, Trưởng ban Nghiên cứu lịch sử Thanh Hóa cho rằng việc dân gian liên tưởng, gắn kiếm ngắn núi Nưa với Bà Triệu không có căn cứ khoa học. Tuy nhiên, căn cứ vào niên đại của thanh kiếm, đặc biệt là hình tượng người phụ nữ quyền uy trên chuôi kiếm cùng với lòng tôn kính của người dân với Bà Triệu thì sự liên tưởng đó là hoàn toàn dễ hiểu.
Cao Ngọ - Ngọc Minh
Bình luận (0)