Kho báu của người Kush
Mùa đông năm 1978-1979, những ngày cuối trước khi Afghanistan rơi vào cuộc chiến kéo dài 23 năm làm 1,7 triệu người chết, một đoàn khảo cổ Liên Xô do nhà khảo cổ học người Nga gốc Hy Lạp Victor Sariyannidis dẫn đầu, đã khai quật được 21.000 mẩu vàng trong 6 ngôi mộ ở đồi Tillya Tepe. Những mẩu vàng này được chôn cùng những người du mục Kush giàu có mà giá trị của kho báu đã nằm yên suốt hai thiên niên kỷ này lớn đến nỗi quân đội Afghanistan được phái đến để bảo vệ và cả Cơ quan Tình báo Liên Xô (KGB) cùng những nhà chính trị cũng phải quan tâm.
Những ngôi mộ được xây dựng một cách đơn giản nên trần mộ nhanh chóng sụp đổ. Nhưng kho báu thì thật đặc biệt: 1 phần là của người Altai Siberia, 1 phần là của người Hy Lạp. Dân du mục Kush có một đam mê điên cuồng đối với những thứ lấp lánh và lòe loẹt. Họ không có tham vọng nào khác ngoài việc làm cho người khác lóa mắt khi nhìn thấy họ băng qua thảo nguyên. Những vật trang trí hình nửa quả cầu bằng vàng được đính vào áo choàng và váy mặc trên người những xác chết. Vải đã bị phân hủy trừ những sợi ngang vốn được làm từ những sợi chỉ bằng vàng. Ngay cả những đôi dép cũng được làm bằng vàng. Những báu vật khác cũng lấp lánh không kém.
Kho báu Bactria này được chụp hình và lập bảng kiểm kê một cách cẩn thận bởi một đội ngũ người Liên Xô và được chính thức chuyển cho Viện Bảo tàng quốc gia Afghanistan ở Kabul năm 1979.
Săn tìm kho báu
Những báu vật này được nhìn thấy lần cuối cùng vào năm 1989 khi Tổng thống Afghanistan M.Najibullah cho các nhà ngoại giao nước ngoài xem để chứng minh là chúng không bị người Nga lấy đi khi họ rút khỏi Afghanistan. Sau đó chúng biến mất. Najibullah nói rằng đã cất chúng trong kho quốc gia nhưng không ai có thể xác minh điều này. Rồi Afghanistan rơi vào nội chiến. Những người bi quan cho rằng kho báu đã bị nấu chảy hoặc bị phiến quân Hồi giáo lén mang ra khỏi Kabul.
Khi Taliban chiếm Kabul năm 1996, nơi đầu tiên mà họ đến là nơi ẩn nấp của Najibullah. Cựu lãnh đạo này bị treo cổ nên những gì ông ta biết về kho báu đã mất đi cùng với ông ta.
Nơi tiếp theo mà Taliban đến là Ngân hàng Trung ương. 12 nhân vật cao cấp của Taliban đã vào đây, dí súng vào đầu những nhân viên ngân hàng buộc họ mở cửa căn hầm được sử dụng như là kho quốc gia ở phủ tổng thống gần đó. Những tên cướp Taliban này sợ rằng lực lượng trung thành với Najibullah đã đem theo vàng dự trữ của quốc gia khi họ rút lui. Khi thấy những thỏi vàng vẫn còn đó thì họ thở phào nhẹ nhõm. Một người giữ kho - vì lý do an toàn - được gọi là Mustafa được giao trách nhiệm khóa cửa kho đã để chìa khoá trong ổ, bẻ gãy nó và đóng cửa lại vì ông cho rằng vàng là của nhân dân Afghanistan. Taliban không bao giờ biết chuyện này nên Mustafa không bị giết mà chỉ bị bắt giam 3 tháng 17 ngày vì một tội khác.
Khi Taliban chính thức mở cửa lại Viện Bảo tàng quốc gia vào tháng 5.2001, hầu như ở đây không còn vật trưng bày nào cả. Đương nhiên là kho báu cũng không có trong viện bảo tàng.
Đêm 12/11/2001, đêm trước khi Kabul được giải phóng, một nhóm những chỉ huy cao cấp của Taliban vẫn còn ở trong thành phố đã vào Ngân hàng Trung ương. Họ dễ dàng mở cửa những kho bạc và lấy đi 6 triệu USD. Sau đó họ đến kho ở phủ tổng thống và cố mở lớp cửa thứ ba để lấy đi những thỏi vàng.
Trong khi những người Taliban khác bị treo cổ thì nhóm người này đang loay hoay tìm cách mở cửa kho suốt 3 giờ đồng hồ. Một người thợ sửa ống khóa được gọi đến nhưng ông ta không thấy mảnh chìa khóa mà ông Mustafa để lại trong ổ. Đòn bẩy và búa cũng vô ích. Họ không thể sử dụng thuốc nổ vì sợ trần nhà sẽ sụp. Cuối cùng, những tên cướp Taliban này phải rút đi.
Kho báu xuất hiện
Cuộc sống ở Kabul bình yên trở lại. Ông Mustafa giờ đã tự do nhưng không có tin gì về kho báu Bactria vì ai cũng thấy quá nguy hiểm khi đề cập đến nó. Vào ngày 28.8.2003, sau khi người thợ sửa khóa thành công trong việc mở ổ khóa, Tổng thống Afghanistan H.Karzai cùng với Thống đốc Ngân hàng Trung ương, Bộ trưởng Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp chứng kiến việc mở cửa kho ở phủ tổng thống. Những thỏi vàng và tiền đồng trong kho trị giá 90 triệu đô la Mỹ, ngoài ra còn có một lượng tiền mặt tương đương 20 triệu đô, hầu hết là bảng Anh. Lúc này những bộ trưởng mới tiết lộ là kho báu vẫn an toàn: vào đầu tháng 8, khi nhân viên ngân hàng dọn dẹp tầng trên kho ở phủ tổng thống thì họ phát hiện 10 chiếc rương bằng thiếc loại rẻ tiền thường dùng để đựng quần áo. Chúng bị khóa nhưng theo nhãn ghi trên đó thì đây chính là kho báu Bactria. Dù Afghanistan bị xáo trộn bởi cuộc chiến nhưng kho báu vẫn nằm nguyên chỗ nó được cất giữ vào năm 1989, trở thành một biểu tượng hiếm hoi cho hy vọng về tương lai của Afghanistan.
Xuân vũ
(Theo The Economist)
Bình luận (0)