Bộ Công an giải trình về 'cam kết không tử hình khi dẫn độ tội phạm'

Bộ Công an đang xây dựng dự án luật Dẫn độ. Đây là một trong 4 dự án luật được tách ra từ luật Tương trợ tư pháp năm 2007.

Mới đây, cơ quan chủ trì soạn thảo có báo cáo giải trình ý kiến của các bộ, ngành. Một trong những nội dung được quan tâm, đó là trình tự, thủ tục đưa ra cam kết không thi hành hình phạt tử hình.

ẢNH: BỘ CÔNG AN

Băn khoăn về sự bình đẳng và nguy cơ tội phạm lợi dụng

Theo đề xuất tại dự thảo, nếu nước ngoài yêu cầu, Bộ Công an sẽ phối hợp với các bộ, ngành liên quan báo cáo Chủ tịch nước về việc xem xét, quyết định cam kết không thi hành hình phạt tử hình đối với người bị yêu cầu dẫn độ trong từng trường hợp cụ thể.

Trên cơ sở quyết định của Chủ tịch nước, Bộ Công an sẽ thay mặt Nhà nước Việt Nam đưa ra thông báo về nội dung liên quan đến cam kết không thi hành hình phạt tử hình với người bị yêu cầu dẫn độ theo quy định của điều ước quốc tế về dẫn độ mà Việt Nam và nước yêu cầu đưa ra cam kết là thành viên.

Trường hợp Việt Nam và nước yêu cầu đưa ra cam kết không thi hành hình phạt tử hình chưa ký kết điều ước quốc tế về dẫn độ thì Bộ Ngoại giao sẽ thay mặt Nhà nước Việt Nam đưa ra thông báo về nội dung liên quan đến cam kết không thi hành hình phạt tử hình đối với người bị yêu cầu dẫn độ theo nguyên tắc có đi có lại…

Quá trình cho ý kiến, Bộ Tư pháp nhận định việc cam kết không thi hành hình phạt tử hình có thể tạo ra bất bình đẳng trong thi hành pháp luật. Hai vụ án có cùng tình tiết, người phạm tội cùng bị kết án tử hình, nhưng người phạm tội đang ở trong nước thì không được xem xét miễn thi hành hình phạt tử hình.

Mặt khác, thi hành hình phạt tử hình có liên quan đến bộ luật Hình sự, bộ luật Tố tụng hình sự, luật thi hành án hình sự, thẩm quyền của Chủ tịch nước và tính độc lập xét xử của tòa án.

Bộ Tư pháp vì thế cho rằng dự thảo luật cần quy định về căn cứ, điều kiện đảm bảo xử lý những trường hợp đặc biệt này.

Cục Đối ngoại (V02, Bộ Công an) cũng đề nghị nghiên cứu kỹ, cân nhắc về tác động của quy định tại dự thảo đối với tính thống nhất và toàn vẹn của hệ thống pháp luật cũng như khả năng các đối tượng đặc biệt nghiêm trọng lợi dụng để gây khó khăn, phức tạp trong phòng ngừa, truy bắt.

"Bắt được, chịu án chung thân; hoặc không bắt được, không bị trừng trị"

Giải trình về các ý kiến, cơ quan chủ trì soạn thảo cho biết hiện nay nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là các nước châu Âu đã xóa bỏ hình phạt tử hình.

Khi Việt Nam yêu cầu dẫn độ với tội phạm có khung hình phạt cao nhất là tử hình, các nước này đều yêu cầu phải đưa ra cam kết không áp dụng hoặc nếu áp dụng thì không thi hành hình phạt tử hình. Nếu Việt Nam không đưa ra cam kết, họ sẽ từ chối dẫn độ và trả tự do cho đối tượng bị yêu cầu dẫn độ.

Cơ quan chủ trì soạn thảo khẳng định, mục tiêu cao nhất của cơ quan thực thi pháp luật là bắt bằng được người thực hiện hành vi phạm tội bỏ trốn ở nước ngoài về Việt Nam để trừng trị trước pháp luật.

Để làm được điều đó phải cần sự hợp tác của nước ngoài, hồ sơ yêu cầu dẫn độ của Việt Nam phải tuân thủ pháp luật nước ngoài. Việt Nam không thể mang pháp luật Việt Nam để yêu cầu nước ngoài áp dụng.

"Cần phải đặt trong bối cảnh hoặc là bắt được đối tượng về chịu án chung thân (tối đa) hoặc không bắt được đối tượng về để xét xử, đối tượng không bị trừng phạt về tội ác đã gây ra", cơ quan chủ trì soạn thảo nêu.

Từ những căn cứ trên, việc quy định trình tự, thủ tục đưa ra cam kết không thi hành hình phạt tử hình trong dự thảo luật Dẫn độ là cần thiết.

Quy định này về thực chất nhằm góp phần bảo đảm nguyên tắc bình đẳng: tất cả tội phạm phải bị trừng phạt theo quy định pháp luật. Điểm cần lưu ý là chỉ xem xét áp dụng với từng trường hợp cụ thể, có tính chất đặc biệt nghiêm trọng, có tính toán toàn diện các yếu tố để đạt được các yêu cầu về chính trị, pháp luật, kinh tế.

Theo pháp luật hiện hành, chỉ có Chủ tịch nước có thẩm quyền quyết định việc ân giảm án tử hình. Vì vậy, dự thảo luật đã xây dựng theo hướng này; còn trình tự, thủ tục cụ thể sẽ do Chính phủ, TAND tối cao, Viện KSND tối cao phối hợp hướng dẫn.