Cải cách đương nhiên gặp chống đối

 

Đó là nhận định của cựu Thủ tướng Anh Tony Blair trong vai trò cố vấn cao cấp cho Chính phủ VN, tại hội thảo “Vai trò kinh tế mới của doanh nghiệp nhà nước”, do Bộ KH-ĐT tổ chức hôm qua.

Theo ông Tony Blair, nếu như mục tiêu của VN là thay đổi nhằm đem lại sự phát triển, thịnh vượng thì cải cách khối doanh nghiệp nhà nước (DNNN) phải là một phần trong đó, bản chất của việc này là để cải thiện đời sống của người dân. “Tôi đã làm thủ tướng 10 năm, qua 2 nhiệm kỳ và tôi rút ra bài học lớn nhất là: Khó nhất đối với Chính phủ là nhận được ý tưởng tốt và thực hiện được nó vì có nhiều ý tưởng hay nhưng không thực hiện được. Bài học thứ hai là mọi cuộc cải cách đều khó khăn và có sự cản trở”, ông Tony Blair nói.

Theo ông, trong cải cách kinh tế, vai trò của Chính phủ rất cần thiết trong việc bảo vệ lợi ích quốc gia, tạo khuôn khổ cho nền kinh tế, nhất là kinh tế tư nhân phát triển. Tuy nhiên, vai trò của Chính phủ không hiệu quả lắm trong điều hành các tổ chức kinh doanh, đưa ra sáng kiến với doanh nghiệp (DN).

Tại hội thảo, đại diện Văn phòng Tony Blair cũng trình bày bản báo cáo tư vấn rất chi tiết cho Chính phủ VN về vai trò mới của khối DNNN. Theo báo cáo này, VN cần làm rõ hơn những mục tiêu chính của cổ phần hóa (CPH), vì hiện nay việc CPH khối DNNN đang hướng đến nhiều mục tiêu khác nhau, như tiến tới nền kinh tế thị trường; cải thiện hiệu quả khối DNNN; giảm nợ công hay do áp lực hội nhập quốc tế. Bởi nếu xác định mục tiêu chính là hướng tới nền kinh tế thị trường thì phạm vi CPH sẽ phải rộng hơn so với mục tiêu nâng cao hiệu quả DNNN.

Theo ông Tony Blair, CPH ở VN khác với tư hữu hóa vì Chính phủ vẫn giữ tỷ lệ sở hữu lớn tại phần lớn DNNN. “Với cách tiếp cận thu hẹp như vậy về CPH, Chính phủ VN không thể kỳ vọng thấy được những tác dụng tích cực tương tự như quá trình CPH mang lại ở nhiều quốc gia khác”, ông Tony Blair nhấn mạnh. Trên thực tế, trong một số trường hợp, CPH ở VN chủ yếu là phương thức huy động vốn cho DN chứ chưa phải hướng đến giảm tỷ lệ sở hữu của nhà nước hay thúc đẩy khu vực tư nhân phát triển.

Báo cáo tư vấn của Văn phòng Tony Blair cho rằng hiện các DNNN của VN đảm nhiệm nhiều mục tiêu và sứ mệnh như là công cụ chính sách ngành, công cụ ổn định kinh tế vĩ mô, nhiệm vụ xã hội... Điều đó đã làm "phức tạp tình hình và cản trở các DN này hoạt động hiệu quả, ảnh hưởng đến khả năng hoạt động có lợi nhuận". Báo cáo cũng khuyến nghị cần làm rõ hơn mục đích duy trì sở hữu nhà nước, nếu lý do chính là “khu vực tư nhân phát triển chưa đủ mạnh” thì việc CPH nên hướng tới trao nhiều quyền hạn cho các công ty và DN tư nhân; xây dựng các công cụ quản lý khác thông qua chính sách tiền tệ, tài khóa. Để cải cách DNNN, Chính phủ cần thu hẹp “lĩnh vực chiến lược” vì hiện nhà nước vẫn nắm phần lớn sở hữu ở 40 lĩnh vực theo Quyết định 37/2014/QĐ-TTg. Ngoài ra, cần tập trung CPH một số DNNN nhất định, làm thí điểm tạo đà cho nỗ lực CPH trên cả nước.