Cần coi trọng văn hóa gia đình, văn hóa dòng họ

Giữ đạo đức trong xã hội đầy biến động

Quan hệ giữa cha mẹ, con cái thành quan hệ bạn bè Theo nhà thơ Lê Minh Quốc, gia đình là rào cản cuối ngăn chặn việc băng hoại xã hội và đạo đức đang ngày càng trầm trọng hiện nay. Để gìn giữ văn hóa gia đình, mỗi thành viên trước hết cần dành thời gian cho nhau, ít nhất từ bữa cơm gia đình. Vợ chồng con cái cần hằng ngày dành chút thời gian cùng ăn cơm, trao đổi tâm tình qua bữa ăn. Làm sao để quan hệ giữa cha mẹ và con cái không có khoảng cách quá xa như trước kia, mà dần chuyển thành quan hệ bạn bè, cộng sự, cùng gắn bó chia sẻ mọi vấn đề trong cuộc sống.

Hội thảo do Khoa Văn hóa học của Trường ĐH KHXH-NV (ĐH Quốc gia TP.HCM) và Viện Lịch sử dòng họ tổ chức, thu hút hơn 60 tham luận đáng chú ý của các học giả trong cả nước như: GS-TS Ngô Văn Lệ, PGS-TS Mạc Đường, GS Nguyễn Đình Chú, GS Phan Văn Các, PGS-TS Phạm Đức Mạnh...

Nhiều học giả đều chung ý kiến, nếu không có gia phả, con người sẽ không biết được chính xác ta là ai, được sinh ra từ đâu và bản thân còn có truyền thống tốt đẹp nào để gìn giữ trong một thời đại đầy sự biến đổi mà hành vi phi nhân cách đang lấn át hành vi nhân cách. Đồng thời việc giữ gìn, bồi đắp văn hóa gia đình nói riêng và văn hóa dòng họ nói chung là vô cùng quan trọng, có tác động trực tiếp đến việc hình thành tính cách, tư tưởng, lối sống, hành xử của mỗi con người.

GS Nguyễn Đình Chú (ĐH Sư phạm Hà Nội) băn khoăn: Điều gì là đáng giá nhất mà người Việt hôm nay và mai sau cần biết rõ, suy ngẫm nhiều nhất về văn hóa dòng họ để tìm cách tiếp thu, thừa hưởng? TS Nguyễn Văn Hiệu (Khoa Văn hóa học, Trường ĐH KHXH-NV) cho rằng gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc kiến tạo nền tảng vững chắc cho bản sắc cá nhân, bởi trong một nền văn hóa, gia đình là đơn vị cơ bản nhất và là một trong những thiết chế văn hóa - xã hội đặc thù nhất, bền vững nhất.

TS Hoàng Văn Lễ cho rằng thờ cúng tổ tiên là biểu hiện sinh động của văn hóa dân tộc và sự hiếu thảo của dân tộc được coi là đạo đức chuẩn mực của người Việt. Ông nhấn mạnh, đạo hiếu của người Việt đã xuất hiện rất sớm, trước khi tiếp biến văn hóa Trung Quốc và ngày 10.3 được coi là ngày giỗ Quốc tổ. Đối với những dòng họ mạnh, có nhiều chi họ, coi trọng văn hóa đạo hiếu sẽ tạo thành một khối gắn kết sức mạnh, cùng tương hỗ lẫn nhau để giải quyết mọi công việc trong chi họ.

Võ sư Huỳnh Tuấn Kiệt (Chưởng môn phái Nam Huỳnh Đạo) cho biết Nam Huỳnh Đạo đang phát triển văn hóa võ đạo theo pháp môn đặc thù của môn phái, truyền thống gia tộc gắn với định hướng văn hóa dân tộc - hiện đại. “Vốn văn hóa võ học của môn phái ngày nay ngoài tính chất gia tộc liên quan đến võ tướng Nguyễn Huỳnh Đức (1748 - 1819), còn kế thừa văn hóa y học, lối sống… từ những thành viên trong môn phái, lấy “đức, đạo, điền, y, học” là mục tiêu, chắc chắn còn có liên quan nhất định đối với truyền thống võ đạo và văn hóa VN nói chung”, võ sư khẳng định.

GS Nguyễn Đình Chú nói: “Trong lịch sử sinh tồn và cũng là lịch sử văn hóa VN, đất nước ta có thời đã chểnh mảng về vấn đề dòng họ và văn hóa dòng họ. Tới nay đã tỉnh ngộ và bắt đầu coi trọng, nghiên cứu lại về vấn đề văn hóa dòng họ. Nhưng sự nhận thức về quá khứ còn non nớt, rời rạc, chưa đủ độ sâu sắc vững chãi”.

PGS-TS Huỳnh Quốc Thắng (Trưởng bộ môn Văn hóa ứng dụng Khoa Văn hóa học Trường ĐH KHXH-NV) đưa ý kiến: “Gia đình, dòng họ đóng vai trò quan trọng trong nguồn mạch văn hóa dân tộc. Chính nguồn mạch đó từ xưa đến nay vẫn là nơi lưu truyền, tạo môi trường phát triển cho các giá trị văn hóa dân tộc theo một cách đặc trưng - dựa trên mối quan hệ thiêng liêng nhất của con người là quan hệ huyết thống và tình nghĩa”.