Cân đối bữa ăn với đạm thực vật để giảm nguy cơ bệnh mạn tính không lây

Chế độ dinh dưỡng thực vật nào có thể giúp người Việt cải thiện tình trạng bệnh MTKL?

Bộ Y tế ghi nhận vào năm 2022, bệnh MTKL tại Việt Nam gây ra 77/100 trường hợp tử vong, trong đó bệnh tim mạch chiếm 44%, ung thư 22% và đái tháo đường 4%. Chế độ dinh dưỡng thiếu cân bằng có thể là một trong những nguyên nhân thúc đẩy tình hình căng thẳng nói trên. Xét về khẩu phần ăn, lượng tiêu thụ thịt tăng, protein nguồn gốc động vật/protein tổng số năm 2020 cao hơn Nhu cầu khuyến nghị dinh dưỡng cho người Việt Nam phát hành năm 2016 của Viện Dinh dưỡng Quốc gia. Trong khi đó, lượng tiêu thụ rau chưa đạt nhu cầu khuyến nghị.

Tại hội thảo "Dinh dưỡng Thực vật và Giải pháp sức khỏe của thế kỷ 21", các chuyên gia đã phân tích rõ tại sao chế độ dinh dưỡng thiếu cân bằng nói trên lại gây ra bệnh béo phì và các bệnh mạn tính không lây như ung thư, đái tháo đường và tim mạch. Dinh dưỡng từ động vật chứa nhiều chất béo bão hòa, cholesterol và không chứa chất xơ, đồng thời việc tiêu thụ đạm động vật quá mức có thể thúc đẩy phản ứng của các gốc tự do gây hại. Trái lại, thực phẩm từ thực vật giúp khẩu phần ăn cân đối hơn nhờ giàu chất xơ, ít chất béo bão hòa và không chứa cholesterol. Đặc biệt, khi tiêu thụ đạm thực vật, người dùng có thể hấp thu các chất chống ô xy hóa có lợi, tăng đào thải các gốc tự do.

Thông tin từ Viện Dinh dưỡng Quốc gia cũng khuyến khích việc thêm đạm thực vật vào chế độ ăn hàng ngày. Cụ thể, người Việt nên giảm hoặc hạn chế a xít béo chuyển hóa, carbonhydrate tinh chế, đường, muối và thực phẩm chế biến; đồng thời tăng rau xanh, các loại hạt, đậu, chất xơ, omega - 3, sắt/i-ốt/kẽm, folate và men vi sinh.

Những giải pháp từ chuyên gia để cân đối bữa ăn và sống khỏe với dinh dưỡng thực vật

Các nghiên cứu với quy mô khu vực và quốc tế đến từ đội ngũ chuyên gia toàn cầu cũng nhấn mạnh nội dung tương tự. Tiến sĩ Andrea Glenn - Khoa Dinh Dưỡng, Đại học Harvard, Boston, MA, Hoa Kỳ đề cao việc bổ sung nhiều rau củ hoặc hạt: "Càng có nhiều loại thực phẩm cung cấp đạm thực vật lành mạnh được tiêu thụ trong chế độ ăn, thì càng giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường và bệnh tim thông thường".

Bởi lẽ dinh dưỡng thực vật tác động sâu và rộng với việc cải thiện tình trạng bệnh MTKL, Tiến sĩ Andrea Glenn đã dẫn ra một loạt nghiên cứu. Điển hình như theo nghiên cứu Adventist Health Study ở Mỹ và EPIC, Oxford ở Vương quốc Anh, những người ăn chay và thuần chay có tỷ lệ mắc bệnh đái tháo đường tuýp 2 thấp hơn và chỉ số BMI cũng thấp hơn so với những người tiêu thụ đạm động vật. Trong khi đó, nghiên cứu về đạm thực vật và hội chứng chuyển hóa cho thấy hiệu quả "giảm nguy cơ bệnh tim mạch, tăng huyết áp và béo phì khi bổ sung thêm nhiều đạm thực vật, đặc biệt là đạm từ đậu, vào chế độ ăn". Chuyên gia từ Hoa Kỳ còn gợi ý một số chế độ dinh dưỡng thực vật có lợi cho sức khỏe tim mạch bao gồm ăn chay, chế độ ăn Địa Trung Hải và chế độ ăn Portfolio Diet.

Về chi tiết phát triển chế độ ăn giàu đạm thực vật, Tiến sĩ Mark Messina - Giám đốc Nghiên cứu Dinh dưỡng Đậu nành, Viện Dinh dưỡng Đậu nành toàn cầu, Hoa Kỳ gợi ý người tiêu dùng cân nhắc về đậu nành và các loại thực phẩm từ đậu nành: "Không chỉ có hàm lượng chất béo không bão hòa đa cao, mà so với các loại đậu khác, đậu nành cung cấp nhiều protein hơn và chất lượng protein của đậu nành cũng cao hơn, kể cả so các nguồn đạm từ thực vật khác". Theo đó, đạm đậu nành mang lại các lợi ích "vàng" bao gồm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tăng khối lượng nạc và sức mạnh cơ bắp, hỗ trợ phục hồi sau khi tập thể dục, ngăn ngừa teo cơ do tuổi tác...

Đậu nành không chỉ tác động tốt đến sức khỏe con người, mà việc canh tác đậu nành còn mang lại lợi ích bền vững cho môi trường vì "đậu nành cung cấp nhiều protein trên mỗi đơn vị khí thải nhà kính hơn bất kỳ nguồn protein nào trong số 21 nguồn protein động vật và thực vật khác đã được đánh giá" - ông chia sẻ.

Khi đánh giá về ngành dinh dưỡng thực vật và các sản phẩm từ thực vật bao gồm đậu nành tại Việt Nam, bà Trezelene Chan - Giám đốc Phát triển Bền vững, Châu Á - Thái Bình Dương, Khối thực hành chuyển đổi bền vững, Kantar Singapore đã chia sẻ nhiều dự báo tích cực. Dự báo giá trị thị trường Việt Nam tới năm 2027 sẽ đạt 249 triệu USD. Thị trường hiện tại đã góp mặt những doanh nghiệp lớn giàu tiềm năng như Vinasoy đang tích cực dẫn dắt người Việt theo đuổi lối sống khỏe lành cùng dinh dưỡng thực vật. Thông qua chiến dịch lớn "Thêm đạm thực vật để khỏe thật", Vinasoy đang tiếp tục thực hiện cam kết phát triển bền vững và cung cấp thêm nhiều giải pháp thiết thực giúp cân bằng chế độ dinh dưỡng hằng ngày với đạm thực vật theo khuyến nghị của Viện Dinh dưỡng.