Cạnh tranh đầu tư nhiệt điện than ở Đông Nam Á

Các quốc gia thành viên ASEAN những năm gần đây đẩy mạnh các dự án nhiệt điện than nhằm đáp nhu cầu năng lượng ngày càng tăng, nhờ sự hỗ trợ từ hai nền kinh tế lớn nhất châu Á là Trung Quốc và Nhật Bản.

Báo cáo của IEA và Công ty tư vấn và nghiên cứu năng lượng Wood Mackenzie (Anh) dự đoán các quốc gia Đông Nam Á và Ấn Độ sẽ tiêu thụ phần lớn sản lượng than trên toàn cầu trong hai thập niên tới. IEA dự báo VN, nước tiêu thụ than lớn thứ hai Đông Nam Á sau Indonesia, sẽ trở thành nước nhập khẩu than nhiều nhất khu vực vào năm 2040, theo Reuters. Nhiều chuyên gia cảnh báo chính phủ các nước ASEAN nên hoạch định chính sách dài hạn nhằm cân bằng giữa “giải pháp năng lượng rẻ tiền” và bảo vệ sức khỏe người dân, môi trường.

Tổ chức Năng lượng thế giới (IEA) đánh giá mặc dù Trung Quốc tuyên bố cắt giảm nhiệt điện than để chống ô nhiễm, nhưng vẫn phải phụ thuộc vào nguồn năng lượng này. Trung Quốc đang đẩy mạnh phát triển nhà máy điện than thân thiện môi trường và xuất khẩu công nghệ này để tăng cường sức ảnh hưởng trong khu vực, theo tờ South China Morning Post.

Trung Quốc hiện là nhà xuất khẩu thiết bị công nghiệp điện than hàng đầu châu Á sau khi soán ngôi Nhật Bản hồi năm 2000. Các tập đoàn Trung Quốc đã ký hợp đồng xây dựng trên 1.600 nhà máy điện than tại 62 quốc gia. Trung Quốc còn là nhà cung cấp công nghệ lớn nhất cho Ấn Độ và là nhà đầu tư lớn thứ hai sau Nhật Bản trong các dự án nhiệt điện than ở VN, đồng thời đang xây dựng nhà máy điện than sạch đầu tiên tại Bangladesh.

Giữa lúc Ngân hàng Thế giới và các ngân hàng đa quốc gia hạn chế cho vay vốn thực hiện dự án điện than vì lo ngại gây ô nhiễm môi trường, các ngân hàng Trung Quốc sẵn sàng rót vốn mạnh hơn so với Nhật Bản, theo báo cáo của chuyên gia phân tích thị trường Mỹ Frederick Kuo. Trong giai đoạn tháng 1.2010 - 3.2017, Ngân hàng Hợp tác quốc tế Nhật Bản tham gia 5 dự án, trong khi đó Ngân hàng Xuất nhập khẩu Trung Quốc ký đến 7 thỏa thuận. Riêng trong năm 2017, Ngân hàng Phát triển Trung Quốc và Ngân hàng Xuất nhập khẩu của Trung Quốc cho vay 25,6 tỉ USD (584 nghìn tỉ đồng) thực hiện các dự án năng lượng toàn cầu. Con số này cao hơn mức 22,6 tỉ USD của Ngân hàng Tái thiết và phát triển quốc tế.

Về phía Nhật Bản, kể từ thảm họa rò rỉ Nhà máy điện hạt nhân Fukushima năm 2011, Tokyo đẩy mạnh sử dụng và phát triển nhằm dẫn đầu trong công nghệ điện than. Nhật Bản tuyên bố sở hữu công nghệ nhà máy điện than sạch và hiệu quả nhất thế giới, đốt ít than nhưng sản xuất nhiều điện hơn. Thông qua Ngân hàng Phát triển châu Á, Nhật Bản đã cam kết đầu tư 6,1 tỉ USD cho các dự án ở các nước khu vực sông Mê Kông cùng nhiều dự án khác từ VN đến Myanmar. Điều này giúp chính phủ các nước trong khu vực có thêm lựa chọn thay vì chỉ mỗi Trung Quốc.

“Ngoài ra, Tokyo còn có nhiều ưu thế thông qua thỏa thuận Đối tác năng lượng chiến lược Mỹ - Nhật ký kết với chính phủ của Tổng thống Donald Trump. Thỏa thuận này có thể là yếu tố bất ngờ thay đổi cục diện trong cuộc cạnh tranh Nhật - Trung”, chuyên gia Kuo nhận định. Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Rick Perry nhiều lần nhấn mạnh rằng than là yếu tố then chốt trong chính sách năng lượng của chính phủ Tổng thống Trump. Washington đang cân nhắc thành lập liên minh quốc tế cam kết áp dụng công nghệ năng lượng dùng nhiên liệu hóa thạch sạch, bao gồm ASEAN.

Khi phóng viên Thanh Niên đặt câu hỏi liệu Tokyo đầu tư mạnh vào điện than có đi ngược lại tinh thần cam kết hợp tác với ASEAN nhằm phát triển bền vững, bảo vệ môi trường, một quan chức Bộ Môi trường Nhật Bản cho biết chương trình hỗ trợ tuân thủ hai mục tiêu. “Thứ nhất, chúng tôi nỗ lực hỗ trợ theo nhu cầu của nước sở tại. Thứ hai, những nhà máy điện than do Nhật Bản xây dựng ở Đông Nam Á có công nghệ đảm bảo giữ gìn môi trường”, ông Ryuzo Sugimoto, Giám đốc Văn phòng Hợp tác quốc tế thuộc Cục Môi trường toàn cầu của Bộ Môi trường Nhật Bản, nói.