'Chúng tôi đã sống như thế' và những bài hát ân tình

Bà viết về cuộc đời mình, con đường khoa học của mình và con đường nghệ thuật của người bạn đời nổi tiếng. Cuốn sách vừa có sự mạch lạc của một tư duy khoa học, vừa có sự tinh tế của nghệ thuật, lại lấp lánh ân tình của cuộc đời.

PGS-TS Nguyễn Ánh Tuyết (2.10.1936 - 11.5.2009) sinh ra trong một gia đình cách mạng nòi ở làng Quảng Xá, cạnh con sông Kiến Giang, cách tỉnh lỵ Đồng Hới (Quảng Bình) 15 cây số. Cha bà là Nguyễn Trung Thầm, một chiến sĩ cách mạng từng nhiều năm chịu cảnh lao tù từ Đồng Hới tới Chí Hòa; mẹ là Trần Thị Hồng Diệm, một phụ nữ tân tiến, cũng theo cách mạng. Từ nhỏ, bà Tuyết đã sống trong môi trường tập thể. Bà chia sẻ trong hồi ký, suốt bao nhiêu năm trời chỉ ăn cơm tập thể khiến bà rất vụng về trong cuộc sống. Trong bà bao giờ cũng có một mâu thuẫn: một mặt rất tự hào là con của một gia đình cách mạng được đoàn thể, nhân dân nuôi, nhưng mặt khác lại thấy tủi thân vì thiếu thốn tình cảm gia đình.

“Thời thơ ấu tôi đúng là một đứa trẻ lang thang, “không gia đình”. Những lúc vui đùa với bạn bè thì thôi, chứ lúc một mình tôi thường cảm thấy tủi thân vì ít khi được gặp những người thân yêu ruột thịt, được sống trong vòng tay của mẹ, nên mong ước đến một ngày nào đó mình sẽ có một người mẹ bên cạnh, nghèo khổ cũng được miễn là được thương yêu”, bà viết.

Người con gái của gia đình cách mạng ấy đã vươn lên trong cuộc sống và nghiên cứu khoa học. Tốt nghiệp Khoa Toán Trường ĐH Sư phạm Hà Nội, rồi học thêm một khóa về Tâm lý học và Giáo dục học, làm giảng viên Tâm lý giáo dục. Từ đó, PGS-TS Nguyễn Ánh Tuyết nhiều năm liền làm công tác giảng dạy ở Trường ĐH Sư phạm Hà Nội. Bà là chủ nhiệm đầu tiên Khoa Giáo dục mầm non Trường ĐH Sư phạm Hà Nội (1985); Chủ tịch Hội đồng Giáo dục mầm non - Bộ GD-ĐT… đã đào tạo, hướng dẫn nhiều cử nhân, thạc sĩ, tiến sĩ về tâm lý học và giáo dục mầm non. Bà còn là tác giả và đồng tác giả 34 cuốn sách về tâm lý giáo dục và giáo dục mầm non.

Nhà khoa học ấy còn là người vợ hiền lặng lẽ phía sau nhạc sĩ Phạm Tuyên. Hồi ký không chỉ ghi lại con đường khoa học của bà mà còn ghi lại những chặng đường nghệ thuật của ông. Hoàn cảnh ra đời từng ca khúc của nhạc sĩ Phạm Tuyên, có lần ông chia sẻ với cá nhân người viết bài này rằng, ông cũng không nhớ, thì đều được bà ghi lại.

Đó là những ca khúc cho thiếu nhi, cho các công trường, xưởng máy, hầm mỏ, cánh đồng, những ca khúc cách mạng nổi tiếng ở nhiều thời điểm lịch sử: Chiếc gậy Trường Sơn, Lớp học rừng, Tiến lên đoàn viên, Chiếc đèn ông sao, Cô và mẹ, Chú voi con ở Bản Đôn, Cánh én tuổi thơ, Đảng đã cho tôi sáng mắt sáng lòng, Đảng đã cho ta một mùa xuân… Đúng như lời bà viết: ở đâu cũng có bước chân của anh, theo đó là những bài hát ân tình để lại.

Đọc hồi ký Chúng tôi đã sống như thế, độc giả biết thêm vợ chồng nhạc sĩ Phạm Tuyên đã phải vất vả vượt qua chủ nghĩa lý lịch thành phần như thế nào. Thêm biết để thêm hiểu. Thêm hiểu để thêm yêu. Nhạc sĩ Phạm Tuyên là con trai của học giả Phạm Quỳnh, người đã bị khép án tử hình sau Cách mạng Tháng 8. Chính vì thế, không đợt tăng lương nào lại không dính líu đến lý lịch của nhạc sĩ, cũng không có lần đề bạt nào mà gốc rễ gia đình ông lại không bị nhắc đến...

Tất cả những truân chuyên đó ông bà đều vượt qua. Họ đã sống những năm tháng như thế. Để rồi những năm cuối đời nhạc sĩ Phạm Tuyên không viết hồi ký thì bà thay ông viết. “Nếu tôi được coi là điểm tựa của nhạc sĩ Phạm Tuyên, thì chính anh ấy cũng là điểm tựa của tôi. Chúng tôi dựa vào nhau để sống và làm việc”.

Trong lời giới thiệu cuốn sách, nhà thơ Trần Đăng Khoa nhận xét: “Cuốn sách là trang ký ức của bà về những năm tháng vất vả gian nan, những ngọt bùi cay đắng mà bà từng trải. Hay nhất trong cuốn sách vẫn là những trang bà viết về học giả Phạm Quỳnh và nhạc sĩ Phạm Tuyên... Và tôi tin, rất tin cuốn sách sẽ làm bạn đọc yêu thích”.