Vì sao Google bế tắc việc cập nhật Android cho thiết bị bên thứ ba?

Nhiều người không còn kiên nhẫn với việc chờ đợi các bản cập nhật hằng năm của Android nữa, câu chuyện Android 10 năm nay cũng giống như những năm trước: Các thiết bị của Google được ưu tiên cập nhật trước, các thiết bị còn lại của các hãng thứ ba thì sẽ phải chờ hàng tháng và thậm chí là không bao giờ được cập nhật lên Android 10 nữa.

Sẽ không công bằng khi nói không hề có sự biến chuyển nào trong suốt thời gian qua, bởi Google và các nhà sản xuất đang cố gắng đẩy nhanh quá trình cập nhật các bản vá bảo mật, riêng Android 10 còn có thêm sáng kiến có tên là Project Mainline, cho phép cập nhật phần lõi của hệ thống Android thông qua PlayStore.

Điều đó quan trọng nhưng chưa phải là tất cả những gì mà mọi người mong muốn, chúng ta muốn nhận được các bản cập nhật lớn. Đáng tiếc là có vẻ hệ sinh thái Android không thể đáp ứng điều đó và tình trạng này đã diễn ra suốt cả thập kỷ qua. Nên chúng ta có thể rút ra kết luận: Nếu Google không thể thay đổi tình trạng này thì cũng không ai có thể thay đổi.

Báo cáo gần đây từ Counterpoint Research cho thấy, Nokia (HMD Global) là nhà sản xuất chăm chỉ cập nhật các bản Android mới nhất cho smartphone của họ, chỉ đứng sau sau Google và Essential - hai hãng vốn chỉ có một số lượng thiết bị ít ỏi. Đối lập với Nokia, các hãng còn lại gần như rất trì trệ trong việc cập nhật. Phải tới sáu tháng sau khi phát hành một bản Android mới, chỉ có một nhà sản xuất cập nhật được hơn 50% thiết bị của họ và hai nhà sản xuất cập nhật được hơn 1/4 thiết bị, mãi tới một năm sau khi phát hành chỉ có ba hãng cập nhật hơn 50% thiết bị của họ lên bản Android mới, trong đó Samsung và Huawei đạt tỷ lệ lần lượt chỉ 30% và 40%, trong khi đây là hai hãng sản xuất Android hàng đầu hiện nay.

Tốc độ cập nhật Android của các hãng Nguồn: Counterpoint

Các phần điện thoại mới được bán ra thường cài sẵn Android mới, nhưng rất ít điện thoại được nâng cấp lên Android 9, ngoại trừ các mẫu flagship và cũng khá hiếm hoi. Tính đến tháng 5, chỉ có khoảng 10% thiết bị trên thị trường được tiếp cận Android 9 Pie, con số tốt hơn những năm trước nhưng vẫn là tỷ lệ rất thấp.

Nhiều người nghĩ rằng điều này không ảnh hưởng gì tới họ, tuy nhiên hiện nay mọi người thường có xu hướng giữ điện thoại của họ lâu hơn vì vật giá ngày càng leo thang. Do vậy, nếu điện thoại của bạn không cập nhật Android mới sau một năm thì không sao, nhưng nếu tình trạng đó kéo dài vài ba năm thì đó sẽ là một vấn đề.

Android là mã nguồn mở - trên danh nghĩa tách biệt với Google và hệ sinh thái này có nhiều bên tham gia. Tất cả đều miễn phí và đó là cốt lõi của Android, một số nhà sản xuất dễ dàng nâng cấp từ bản Android này sang bản khác, do họ ít tùy chỉnh hơn nên không mất nhiều thời gian để tùy biến bản Android mới. Nhưng một số nhà sản xuất tùy chỉnh nhiều, hoặc với các điện thoại đời cũ, việc cập nhật đòi hỏi tốn nhiều thời gian để tùy chỉnh. Hơn nữa, các nhà mạng cũng muốn xác minh xem các bản cập nhật này có gây lỗi hoặc làm giảm hiệu năng của họ không.

Đó là lý do cản trở Android được cập nhật liên tục, nhất là khi Google đang kiểm soát Android hoặc ít ra đang gây áp lực lên toàn bộ hệ sinh thái thông qua Play Store với các ứng dụng phổ biến của họ như Chrome hay Gmail. Nói cách khác, Google đang cố gắng đưa các bản cập nhật ra hệ sinh thái phân mảnh này nhanh hơn thông qua đòn bẩy về kỹ thuật và chính sách.

Về mặt kỹ thuật, các bản vá bảo mật hằng tháng là một phần nhưng quan trọng hơn là Project Treble - ý tưởng được khởi xướng từ năm 2017 để thay đổi cách vận hành Android theo dạng mô-đun cho phép các nhà sản xuất dễ dàng phát triển các công cụ dựa trên phần lõi của nó. Nhưng chính Treble lại gây ra áp lực với các nhà sản xuất khi Google ra lệnh cho họ phải dùng Android trên điện thoại họ như thế nào và hạn chế các tùy chỉnh mà họ có thể thực hiện nếu muốn nhận các bản vá bảo mật nhanh hơn.

Hai năm qua, đã có nhiều ứng dụng ấn tượng hơn xuất phát từ dự án Treble và nhiều công ty đang làm tốt việc cập nhật này cũng như hào hứng tham gia dự án beta của Android. Nhưng Android đang dịch chuyển quá chậm và Treble không phải là cây đũa thần có thể sửa chữa mọi thứ. Google có thể thay đổi chính sách để giảm bớt việc kiểm soát Android nhằm tăng cường các bản cập nhật, nhưng điều đó là không thể.

Theo TheVerge, chúng ta đang phải khuyến khích và thậm chí là cầu xin Google giữ cho hệ sinh thái Android được liền mạch, giảm thiểu sự phân mảnh. Nhưng đáp lại, Google yêu cầu các hãng sản xuất phải tích hợp Google Play và Google Apps (ứng dụng Google, gọi tắt là Gapps) nếu muốn nhận được cập nhật. Điều này cản trở tốc độ cập nhật và đã bị Liên minh châu Âu tuýt còi vì cho rằng công ty đang vi phạm luật chống độc quyền.

Đành rằng, họ kiểm soát và nghiêm túc hơn với các chính sách của Android và Play Store sẽ giúp người dùng an toàn hơn, nhưng điều này gây chia rẽ Android, giống như những gì mà Amazon từng làm với dòng máy tính bảng Fire của họ, đó sẽ là một thảm họa cho Google.

Microsoft là một ví dụ, họ đã tạo ra một hệ sinh thái đa dạng nhưng vẫn kiểm soát việc cập nhật Windows Phone và đó có thể là một phần lý do thất bại của họ. Các nhà sản xuất được khuyến khích tạo ra các mẫu điện thoại Android vì họ có thể tạo ra sự khác biệt hơn (và để kiếm tiến), nhưng họ lại bị kìm hãm việc cập nhật nó do phải trông chờ và tuân theo các chỉ dẫn của Google một cách cứng nhắc.

Với fan Pixel, có lẽ họ sẽ hài lòng khi Google mang lại chút lợi thế bé nhỏ cho họ về tốc độ cập nhật, nhưng với phần lớn người dùng Android còn lại thì việc mong chờ cập nhật tức thì như Pixel là điều xa vời và đó là lý do vì sao giờ đây bạn gần như chỉ có thể “hóng hớt” về Android 10 dù nó đã ra mắt, trừ khi bạn đang dùng Google Pixel.