Câu chuyện về cuộc nội chiến giữa nhà Nguyễn và nhà Tây Sơn từng có nhiều dị biệt nhất về mặt quan điểm hay nhận thức luôn nhận được sự quan tâm của công chúng và giới nghiên cứu. Vì vậy, từ nguồn tư liệu ở các văn khố nước ngoài, đặc biệt là văn khố của Bộ Hải quân và Thuộc địa cũ và Hội Truyền giáo hải ngoại Paris (Pháp) mà nhiều sự thật của lịch sử VN đã dần được làm sáng tỏ.
Tác phẩm được Dutton mở đầu bằng mưu chước khôn ngoan của Nguyễn Nhạc: “Mùa xuân năm 1773, một đạo quân nhỏ gồm những bộ tộc sống ở vùng cao và nông dân ở vùng đồng bằng mở đường đi xuống từ cao nguyên An Khê... để tấn công phủ lỵ Quy Nhơn. Cầm đầu đạo quân này là một người buôn trầu cau và làm biện lại, tên Nguyễn Nhạc. Họ giả vờ bắt người cầm đầu bỏ vào cũi cho giam Nhạc trong thành như một tù nhân. Đêm hôm đó, Nhạc tự giải thoát và mở cổng thành cho đạo quân ông ta đang chờ sẵn...”. Bằng lối kể chuyện lôi cuốn, các bí mật về những biến động trong thời đại Tây Sơn khi chúa Trịnh tiến chiếm vùng đất phía nam của Đại Việt, rồi cuộc phản công sau đó của nhà Tây Sơn vào năm 1786 khiến cho hai khu vực rộng lớn Đàng Trong và Đàng Ngoài trở nên gần gũi hơn về mặt chính trị, được “bật mí” hấp dẫn, trở nên sống động dưới góc nhìn của George Dutton.
Tác giả còn hé lộ nguyên nhân tại sao có phong trào Tây Sơn nổ ra, mối quan hệ giữa nhà Tây Sơn với các thành phần xã hội: nông dân, người châu Âu tại Đại Việt, các sắc tộc thiểu số như người Hoa, người Chăm, người Khmer, đồng bào Thượng trên cao nguyên và cả những thành phần cư dân thời ấy mà tác giả gọi là “những kẻ sống bên lề xã hội”. Sự chia rẽ trong chính nội bộ nhà Tây Sơn cũng được lý giải.
Để có được một cuốn sách tròn trịa, theo dịch giả Lê Nguyễn: “Dịch ra Việt ngữ một tác phẩm như The Tây Sơn Uprising là điều cực khó, khi phải lồng những văn từ bằng tiếng nước ngoài thời hiện đại vào khuôn khổ xã hội VN thế kỷ 18 với nhiều dị biệt về tổ chức chính quyền, phong tục tập quán, ngôn ngữ thông dụng. Đòi hỏi người dịch phải có một kiến thức nhất định về lịch sử VN thời kỳ này để chuyển tải đến người đọc những nội dung mà tác giả muốn gửi gắm, đồng thời để bổ sung những thiếu sót khi đi sâu vào những vấn đề lịch sử phức tạp”.
Được biết, George Dutton là giáo sư bộ môn ngôn ngữ và văn hóa châu Á thuộc Trường đại học California tại Los Angeles (UCLA, Mỹ), từng giảng dạy môn lịch sử VN cận và hiện đại, là tác giả nhiều sách viết về xã hội VN thế kỷ 18, 19 và 20. Cuộc nổi dậy của nhà Tây Sơn do Lê Nguyễn dịch (NXB Tổng hợp TP.HCM và Công ty sách Dân Trí DTBooks) vừa ra mắt.
Bình luận (0)