Cuộc tập trận Nhật-Indonesia ở Biển Đông gửi thông điệp gì tới Trung Quốc?

Sau cuộc hội đàm với người đồng cấp Indonesia Prabowo Subianto ở Tokyo vào ngày 28.3, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Nobuo Kishi cho hay hai bên sẽ kêu gọi Trung Quốc kiềm chế việc cố đơn phương thay đổi hiện trạng ở biển Hoa Đông và Biển Đông, theo Kyodo News. Ông Kishi cho biết thêm hai bên đồng ý tăng cường hợp tác quốc phòng và tổ chức các cuộc tập trận song phương ở Biển Đông.

Thông điệp từ cuộc tập trận

Tuy chi tiết về các cuộc tập trận ở Biển Đông chưa được công bố, cuộc tập trận như thế có thể diễn ra trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Indonesia, theo tờ South China Morning Post (SCMP) dẫn lời chuyên gia Ian Storey (Viện nghiên cứu ISEAS-Yusof Ishak, Singapore). “Điều này sẽ làm nổi bật quyết tâm bảo vệ các quyền chủ quyền của nước này, đặc biệt trong vùng biển xung quanh quần đảo Natuna", ông Storey nhận định.

Quần đảo Natuna nằm ở phía nam Biển Đông. Cơ quan an ninh hàng hải Indonesia (BAKAMLA) lâu nay cáo buộc các tàu Trung Quốc đánh bắt trái phép trong EEZ của nước này xung quanh quần đảo Natuna và đã có không ít lần đối đầu với tàu hải cảnh hộ tống tàu cá Trung Quốc ở khu vực. Bắc Kinh khẳng định không có tranh chấp chủ quyền với Indonesia, nhưng lại tuyên bố khu vực Jakarta xem là EEZ của Indonesia xung quanh Natuna nằm trong ngư trường truyền thống của Trung Quốc, theo SCMP.

Nhật Bản và Indonesia đã tiến hành cuộc tập trận chung ở biển Natuna, phía nam Biển Đông vào tháng 10.2020. Tham gia cuộc tập trận khi đó, phía Nhật có tàu khu trục chở trực thăng JS Kaga (DDH 184) và khu trục hạm JS Ikazuchi (DD 107) và phía Indonesia thì triển khai 2 khinh hạm KRI John Lie (358) và KRI Sutanto (377). Cuộc tập trận được cho là nhằm gia tăng niềm tin và sự hợp tác về an ninh biển giữa Lực lượng phòng vệ biển Nhật Bản (JMSDF) và hải quân Indonesia.

Chuyên gia Storey cho rằng các cuộc tập trận chung sắp tới với Indonesia sẽ nhấn mạnh Nhật sẵn sàng tăng cường hỗ trợ những nước Đông Nam Á có tranh chấp về Biển Đông, trong bối cảnh Trung Quốc gia tăng hoạt động gây quan ngại ở khu vực. Gần đây, Philippines ngày 21.3 cho biết khoảng 220 tàu dân binh của Trung Quốc được phát hiện ngang nhiên dàn hàng gần đá Ba Đầu tại quần đảo Trường Sa của Việt Nam vào ngày 7.3.

Đến ngày 23.3, Đại sứ Nhật tại Philippines Koshikawa Kazuhiko viết trên Twitter: “Vấn đề Biển Đông liên quan trực tiếp tới hòa bình và ổn định và là mối quan tâm của tất cả các bên. Nhật Bản phản đối bất kỳ hành động làm leo thang căng thẳng”.

"Thỏa thuận quan trọng"

Ngoài ra, tại cuộc đối thoại 2+2 giữa các bộ trưởng quốc phòng và ngoại trưởng của Nhật Bản và Indonesia vào ngày 30.3, hai bên đã ký một thỏa thuận chuyển giao thiết bị quốc phòng và công nghệ. Thỏa thuận này sẽ mở đường cho Nhật xuất khẩu thiết bị quốc phòng sang Indonesia. Trước đó, Nhật cũng đã ký thỏa thuận tương tự với Malaysia và Philippines.

“Đó là một thỏa thuận quan trọng đối với Indonesia, vốn đang cần nâng cấp khả năng phòng thủ trên biển…Indonesia không thể đối đầu với Trung Quốc về số tàu thuộc hải quân hay lực lượng tuần duyên, nhưng tôi nghĩ khi có được những thiết bị tiên tiến và cuộc tập trận từ những quốc gia như Nhật, Indonesia ít nhất có thể tự tin khi cuộc đối đầu diễn ra”, nhà nghiên cứu Natalie Sambhi, sáng lập Verve Research - một tổ chức nghiên cứu độc lập ở Úc tập trung vào các mối quan hệ quân-dân sự ở Đông Nam Á, nhận định.

Nhật đã tặng một tàu tuần tra cho Indonesia vào tháng 2.2020, nhưng bà Sambhi cho rằng Indonesia cần nhiều hơn thế để có thể bảo vệ vùng biển rộng lớn của quốc gia Đông Nam Á này. “Trưởng Cơ quan an ninh hàng hải Indonesia hồi năm ngoái cho hay họ chỉ có 10 tàu tuần tra và họ cần tới 77 tàu, nên những con số đó cho thấy việc nâng cấp có thể hữu ích cho Indonesia đến mức nào”, bà Sambhi nhận định.