Dân chờ tái định cư ở dự án 'rùa bò'

"Thai nghén" từ năm 2004, dự án (DA) đập dâng sông Trà Khúc được dự kiến đầu tư khoảng 60 tỉ đồng. Sau nhiều lần trễ hẹn, khởi công để đó, rồi đội vốn lên 1.500 tỉ đồng vào năm 2018, đập dâng được khởi công chính thức tháng 7.2019.

Sau 2 lần gia hạn, đập dâng hạ lưu sông Trà Khúc cũng có chút hình hài và dự kiến hoàn thành năm 2023 nhưng đã bất thành. Đến nay, DA đập dâng tiếp tục có thể phải gia hạn hoàn thành năm 2025 do thiếu vốn và các nguyên nhân khác.

PHẠM ANH

"TỚI ĐÂU HAY TỚI ĐÓ !"

Giữa tháng 4.2024, chúng tôi có mặt tại công trình đập dâng hạ lưu sông Trà Khúc, đoạn qua hai xã Tịnh An và Nghĩa Dũng, TP.Quảng Ngãi. Công trình 1.500 tỉ đồng này nằm im ắng giữa hai bờ sông nước. Đến nay, cây cầu dài 874 m nối hai bờ đã gần hoàn thành. Toàn tuyến cầu chỉ còn đoạn đi qua thôn Ân Phú, xã Tịnh An, TP.Quảng Ngãi (dài 320 m) là chưa xong, còn nham nhở...

Thôn Ân Phú (xã Tịnh An) là khu bãi bồi; hàng trăm năm qua, người dân vào khai hoang đất này để mưu sinh, nay là làng quê trù phú. Thế nhưng mấy năm nay, kể từ khi đập dâng sông Trà Khúc khởi công xây dựng năm 2019, người dân ở đây "nín thở" không biết mình đi hay ở lại.

Ông Trần Văn Hoài (74 tuổi, ở thôn Ân Phú) cho hay, gia đình ông có hơn 2.280 m² đất, đã kiểm kê đền bù, nhưng chưa được nhận tái định cư. Theo ông Hoài, cán bộ xã, thành phố cứ lên xuống, nói với dân sẽ bố trí cho bà con tái định cư tại chỗ. Sau đó, ông Đặng Văn Minh, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi lúc bấy giờ, đến gặp dân nói là không tái định cư tại chỗ được. "Bây giờ thì thôi, tới đâu hay tới đó", ông Hoài ngán ngẩm và than phiền, cái khổ nhất của dân thôn Ân Phú là đợi hoài không có đất tái định cư, mà nhà cửa hư hỏng thì không sửa chữa được. Ông Hoài mong mỏi chỉ cần có đất ở tái định cư, gia đình sẵn sàng giao đất để xây dựng công trình, nhưng nay chưa bố trí gì thì biết đi đâu.

Bà Kiều Thị Luôn (72 tuổi, cũng ở thôn Ân Phú) bức xúc, nhà bà dột quá mà không biết làm sao, có người bảo cứ dỡ nhà ra làm lại nhưng bà không dám, đành chịu trận trong những mùa mưa.

Trao đổi với PV Thanh Niên, ông Võ Văn Khương, Chủ tịch UBND xã Tịnh An, cho biết liên quan đến DA đập dâng Trà Khúc, hiện thôn Ân Phú còn 60 thửa đất của 52 hộ chưa giải tỏa đền bù. Dự kiến, các cấp bố trí 44 lô đất trước cho người dân tái định cư nhưng đến nay chưa thực hiện vì chưa lập phương án tái định cư.

Ông Khương kiến nghị, nếu năm nay DA đập dâng sông Trà Khúc không hoàn thành, thì cấp trên nên xây dựng xong đường giao thông trên đập để dân đi lại. Vì mùa mưa, hàng trăm người dân sống ở thôn Ân Phú (ốc đảo giữa dòng sông Trà) không có đường đi, phải qua đò ngang rất nguy hiểm.

NHIỀU LẦN ĐỘI VỐN, KHỞI CÔNG

Tại công trình đập dâng hạ lưu sông Trà Khúc, chúng tôi chứng kiến trên mặt cầu giao thông còn nhiều ống thép, dây điện và vật liệu xây dựng nằm vương vãi. Nhà điều hành của công trình thì bỏ hoang, cỏ mọc đầy. Công trình nhiều năm không xong, chưa đưa vào sử dụng, nên đã xuất hiện tình trạng hoen ố màu xi măng. Phía gần thôn Ân Phú, các hố ga dọc đường đất đỏ không đóng nắp, nằm phơi mình dưới nắng. Phía nam thôn An Phú, có nhiều trại công nhân và hàng loạt máy móc, thiết bị nằm im lìm.

PHẠM ANH

Theo tìm hiểu của PV Thanh Niên, DA đập dâng này được UBND tỉnh Quảng Ngãi phê duyệt tháng 4.2004 với kinh phí 60,7 tỉ đồng và khi đó, thân đập được thiết kế bằng cao su. Đến năm 2009, DA được điều chỉnh, bổ sung quy mô thân đập bằng bê tông, tổng vốn đầu tư tăng lên 225,3 tỉ đồng. Tháng 9.2010, DA được khởi công rầm rộ với vốn đầu tư 325 tỉ đồng. Sau đó, vốn của đập dâng này điều chỉnh tăng vào các năm: Tháng 6.2013 (424 tỉ đồng, khởi công lần nữa), tháng 10.2017 (955 tỉ đồng) và năm 2018 (1.500 tỉ đồng).

Ngày 2.7.2019, DA hoành tráng này lại được khởi công và dự kiến sẽ hoàn thành năm 2021. Mục tiêu của DA là giữ nước trên sông Trà Khúc đoạn qua TP.Quảng Ngãi để tạo cảnh quan phục vụ du lịch, ngăn xâm nhập mặn và nhiều dự kiến khác. Tuy nhiên, sau gần 5 năm thi công, DA vẫn còn dang dở, gây bức xúc dư luận.

NGUY CƠ "ĐẮP CHIẾU"

Theo Ban Quản lý dự án đầu tư các công trình xây dựng giao thông tỉnh Quảng Ngãi (BQL), DA đập dâng hạ lưu sông Trà Khúc thi công từ năm 2019 đến nay đã thi công đạt 88% khối lượng giá trị hợp đồng. Năm 2024, DA được bố trí vốn hơn 227 tỉ đồng bằng nguồn thu tiền sử dụng đất để tiếp tục thi công.

Tuy nhiên, còn rất nhiều việc dở dang phía trước, nên BQL chính thức có văn bản gửi UBND tỉnh Quảng Ngãi xin gia hạn thời gian hoàn thành công trình đập dâng hạ lưu sông Trà Khúc vào năm 2025. Nguyên nhân là do trong năm 2024, vốn của DA bố trí từ nguồn thu tiền sử dụng đất nhưng đơn vị vẫn chưa được bố trí vốn để thi công. Ngoài ra, còn nhiều nguyên nhân khác như: chưa giải phóng xong mặt bằng, 2/19 khoang cống hiện các đơn vị thi công chưa tiếp cận được để tiến hành thi công dưới nước. Trong khi đó, đến ngày 31.8.2024, công trình phải tạm dừng để thanh thải dòng chảy, hoàn trả mặt cắt thoát lũ cho sông Trà Khúc, đảm bảo an toàn phòng lũ.

Trước đó, chiều 8.4, tại cuộc họp báo quý 1/2024 do UBND tỉnh Quảng Ngãi tổ chức, PV Thanh Niên đặt câu hỏi liệu công trình đập dâng sông Trà Khúc có hoàn thành trong năm 2024 hay không. Ông Trần Hoàng Tuấn, Phó chủ tịch điều hành UBND tỉnh Quảng Ngãi, cho biết DA đã được bố trí vốn nên sẽ hoàn thành trong năm nay. Nhưng để đưa vào sử dụng hay không, một phần phụ thuộc vào DA hệ thống thu gom, xử lý nước mưa, nước thải TP.Quảng Ngãi lưu vực phía nam hạ lưu sông Trà Khúc.

Phần khác, theo ông Tuấn, DA đập dâng lấy nguồn vốn từ tiền sử dụng đất, nhưng dự kiến năm 2024, tỉnh Quảng Ngãi chỉ thu đạt 500 tỉ đồng từ nguồn này, rất thấp so với kế hoạch đưa ra là 3.800 tỉ đồng. Vì vậy, tỉnh Quảng Ngãi chỉ chọn những công trình mang tính trọng tâm, trọng điểm, mang tính cấp bách để ưu tiên nguồn vốn.

Theo dự báo, tình hình đấu thầu, đấu giá liên quan đến các khu dân cư, bất động sản… để lấy tiền "nuôi" hạ tầng là bức tranh không sáng sủa trong năm nay và vài năm tới đối với Quảng Ngãi. Do đó, DA đập dâng hạ lưu sông Trà Khúc đang có nguy cơ "đắp chiếu", khó hoàn thành và đưa vào sử dụng trong thời gian vài năm đến, tiếp tục là nỗi bức xúc của người dân địa phương.