Best seller, chớ có “mơ hoa”!

Chưa khi nào thị trường sách nhất là các sách văn học nước ngoài lại trăm hoa đua nở như hiện nay. Đến hiệu sách có thể bắt gặp hàng chục, thậm chí hàng trăm đầu sách khác nhau được đóng mộc “best seller” làm độc giả hoa cả mắt.

Hiệu ứng best seller

Mặt tích cực của làn sóng sách best seller không ai có thể phủ nhận chính là rất nhiều cuốn sách best seller vừa hiện diện trên các bảng xếp hạng thế giới đã nhanh chóng được các NXB và CTS tìm mua bản quyền, chuyển ngữ và xuất bản ở VN với tốc độ “như vũ bão”.

Nếu thế giới đang phát sốt vì ma cà rồng thì ở VN ngay lập tức có nguyên một sê-ri truyện của tác giả ăn khách Stephenie Meyer gồm: Hừng Đông- Chạng Vạng- Trăng Non- Nhật Thực. Cuối năm 2009, độc giả nước Mỹ sôi sục với bom tấn The Lost Symbol của Dan Brown thì chỉ sau vài tháng độc giả VN đã có cơ hội vùi đầu vào đọc Biểu Tượng Thất Truyền. Tương tự, độc giả trong nước còn được tiếp cận nhanh chóng nhiều tác phẩm best seller đến từ các nước khác như Nhật Bản, Pháp, Ý.

Chưa bàn về mặt giá trị tác phẩm, điều dễ thấy là hiệu ứng sách best seller do các NXB thi nhau tạo ra đã có tác dụng tích cực trong việc đem đến cho độc giả nhiều lợi ích từ giá sách rẻ hơn, bìa bắt mắt hơn, giấy tốt hơn và nhiều ưu đãi khác… Đặc biệt, làn sóng này giúp độc giả thay vì “mù tịt”, lạc hậu thì luôn bắt kịp và đồng hành với các trào lưu sách mới trên thế giới.

Không phải là thước đo nội dung

Cùng với trào lưu best seller, bước chân vào các nhà sách dễ thấy các tác phẩm best seller luôn được đặt ở kệ riêng, ở vị trí trang trọng, ngang tầm mắt, không phải khom, cúi… nhằm tăng thêm cơ hội sách best seller được độc giả lựa chọn. Đúng như dụng ý của một chuỗi các NXB và bán lẻ sách, nhiều độc giả lựa chọn các sách có thương hiệu best seller như một bảo chứng với hy vọng cuốn sách có chất lượng, nội dung đặc sắc, là kết tinh của nhiều năm tháng chấp bút đầy trăn trở của tác giả với suy nghĩ đơn giản: sách hẳn phải “chất lượng” thì mới nhiều người mua như thế.

“Tưởng vậy mà không phải vậy”, nhiều độc giả từng một thời gian dài đeo đuổi mê đắm “nàng” sách  best seller nhận định. Quả thực, chớ có “mơ hoa”. Best seller (bán được nhiều) nghĩa sao nên hiểu vậy, không nghĩa bóng, không hàm ý, không thêm thắt. Best seller đơn thuần là một thông số không hơn không kém, phản ánh sự lựa chọn phổ biến, đa phần của độc giả và chỉ có vậy mà thôi. Best seller không phải là  thước đo nội dung, sự xuất sắc, vượt trội của tác phẩm.

Nhiều người sành sỏi sách nhận định: “Trong độ 10 cuốn best seller, chỉ có 1 -2 cuốn thực sự hay, có những điều khiến người đọc xúc động và ghi nhớ, còn lại chỉ thuần giải trí, không đọng lại điều gì”.

Nhân tố nào quyết định?

Nếu best seller không hẳn là sách hay, xuất sắc vậy cớ chi độc giả mua nhiều vậy? Xin thưa, tất cả là sự phù phép tinh vi, kỹ lưỡng đến từng tiểu tiết của ngành công nghệ xuất bản sách ở nước ngoài và ngày nay du nhập vào VN với mục đích là kinh doanh đơn thuần  với doanh số và lợi nhuận tối đa. Tìm hiểu nguyên nhân để một cuốn sách trở thành best seller, người ta nhận thấy  giá trị, nội dung cuốn sách đặc sắc không phải là nhân tố quyết định một cuốn sách trở thành best seller. Trái lại, những nhân tố đó lại là: chiến dịch truyền thông, tiếp thị, quảng bá tốt; bìa sách gây sốc; những um xùm, tranh cãi, scandal xung quanh cuốn sách; đề tài độc, lạ, ma quái, kỳ dị; yếu tố tình dục; sách viết về người nổi tiếng hay do người nổi tiếng viết; quan hệ mật thiết với giới truyền thông; sách đoạt các giải thưởng như luôn đứng đầu danh sách best seller trong nhiều tuần liền…

Cũng có rất nhiều trường hợp, các CTS sau khi mua bản quyền một đầu sách “hot” đã dịch một cách vội vã để có thể tung ra thị trường sớm nhất, với mục đích  “ăn theo” độ “hot” và chiến dịch PR của cuốn này ở nước ngoài. Điều này dẫn đến kết cục là độc giả có trong tay một món ăn “đầy sạn”. Có lẽ, sẽ tốt hơn nếu các NXB, CTS cẩn trọng hơn một chút theo đúng phương châm “Kinh doanh bền vững” trong khâu tuyển chọn, thẩm định, chuyển ngữ sách… để mỗi cuốn sách best seller xuất hiện ở VN thực sự là một cuốn sách hay, gây ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả.

Việt Hà  (Giám đốc phụ trách truyền thông Công ty sách Alpha Books): Khi mua bản quyền một cuốn sách để xuất bản tại VN, công ty tôi tính đến rất nhiều tiêu chí. Tiêu chí đầu tiên và quan trọng nhất là cuốn sách đó phải gần gũi, hữu ích cho độc giả  VN. Từ những gì đọc được trong sách, độc giả có thể áp dụng vào viêc quản trị, kinh doanh của mình, hay nâng cao kỹ năng, tư duy, hiểu biết cho họ. Tiêu chí tiếp theo mới là: đó có phải là sách best seller trên thế giới và sách của các tác giả nổi tiếng hay không. Tuy nhiên, không phải bất cứ sách best seller nào về VN cũng bán chạy vì rất nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân trình độ của người VN còn hạn chế,  không “thẩm thấu” được kiến thức được trình bày trong đó … Cuốn sách Chiến lược đại dương xanh, Lập bản đồ tư duy, Bản đồ tư duy trong công việc do Alpha Books phát hành là sách best seller trên thế giới và về Việt Nam cũng trở thành best seller với trên 20.000 ấn phấm được bán hết (sau hơn 2 năm mua bản quyền). Còn cuốn Kinh tế học hài hước cũng là best seller nhưng về VN lại không được độc giả đón nhận nồng nhiệt như chúng tôi mong đợi. Hoàng Lan Phương (Phụ trách truyền thông Công ty CPVH Đông A): Sách best seller là một trong những cơ sở hỗ trợ để các đơn vị xuất bản tìm kiếm, lựa chọn sách bản quyền. Tuy nhiên, với riêng Đông A, đó không phải là tiêu chí quan trọng, mà điều cốt yếu là sách phải phù hợp với định hướng của công ty và phù hợp với trẻ em VN. Sách best seller của nước ngoài về VN bán chạy hay không còn tùy vào từng cuốn và thể loại. Sách bán chạy chủ yếu do đáp ứng được thị hiếu của đông đảo độc giả, ví dụ như mảng sách văn học với Chạng vạng, Harry Porter... Tất nhiên, cũng có một số cuốn sách best seller mà một số đơn vị xuất bản mua bản quyền và phát hành trong nước song không đạt hiệu quả cao, có lẽ vì đề tài sách không phù hợp (ví dụ viết về tự truyện của một chính khách hoặc ngôi sao nào đó còn xa lạ với VN…). Riêng về Đông A, chúng tôi chỉ có cuốn Bách khoa tri thức bằng hình thuộc dạng sách best seller – đây là cuốn sách hình ảnh bán chạy nhất thế giới, hiện Đông A đã bán được khoảng 2.000 cuốn. Nguyễn Lệ Chi (Giám đốc Công ty sách Chibooks) Mác best seller chắc chắn quyết định tới chất lượng cuốn sách. Bởi không ai bỏ tiền ra mua 1 cuốn sách dở, nội dung chán ngắt, không mang lại điều gì. Một cuốn sách best seller chứng tỏ nội dung cuốn sách đó được nhiều người quan tâm, được nhiều người đồng cảm. Những vấn đề được nêu trong cuốn sách đó có sức lan tỏa và cộng hưởng với đại đa số. Đó là thành công của tác giả. Tuy nhiên một cuốn sách không phải là best-seller cũng không có nghĩa là chất lượng cuốn sách đó thua kém. Nó chỉ có thể là vấn đề được nêu ra trong sách ở một diện hẹp, những vấn đề mà tác giả đưa ra hoặc muốn truyền tải còn nặng tính cá nhân, chưa thuyết phục được đại đa số độc giả. Độc giả nên chọn sách theo tiêu chí từ nhu cầu của chính mình. Họ phải biết rõ họ cần gì, sách gì, thể loại gì, còn mác best seller chỉ là một giá trị tham khảo thêm của cuốn sách. Hồng Minh,  Hoài Thu (ghi)

Làm gì khi chọn sách? Không phủ nhận là một số sách best seller rất hay nhưng không phải tất cả best seller đều hay. Khi lựa chọn sách chỉ nên xem best seller là một trong các tiêu chí để chọn lựa mà thôi. - Nên tham khảo các bài bình sách trên các nguồn tin đáng tin cậy, tham gia CLB sách trên các diễn đàn, lưu tâm đến những lời nhận định của bạn bè, nếu có thời gian hãy đọc sơ 1 chương hay vài trang đầu của sách xem có cuốn hút hay không -Một lưu ý nữa là không ai hiểu bạn bằng chính bạn nên bản thân cần bỏ thời gian nghiền ngẫm kỹ, cân nhắc, xem xét và phân tích các thông tin có được để chọn đúng cuốn sách phù hợp. Thông tin về cuốn sách càng nhiều thì quyết định lựa chọn sách càng có tính chính xác cao. - Cuối cùng luôn tâm niệm sách là món ăn tinh thần có tác dụng nuôi dưỡng tâm hồn. Do vậy, dinh dưỡng trong món ăn tinh thần có tốt thì tâm hồn mới khỏe mạnh._M.A

Ý kiến... (Nhân đọc bài Làn sóng sách best seller - Xem TN TT&GT 15.3.2010) * Nói thật, dạo này đi nhà sách chán lắm, nhìn đâu cũng thấy sách “best seller” xếp hàng dài trên các kệ sách, nhưng thực tế là đa số cuốn sách chỉ có nội dung ở mức “trung bình khá”. Chưa kể là có những cuốn nhìn vào là biết sách “thị trường”, tựa sách giật gân, hình bìa giật gân, chỉ thuộc loại “văn học mạng” nhưng cũng được ghi là best seller, không biết có phải là những chiêu PR của nhà sản xuất không?_Hoàng Quân (hoangthachquan88@...com) * Trước đây khi thị trường sách còn khan hiếm những đầu sách mới, hay thì những cuốn sách dịch đầu tiên có gắn nhãn “best seller” đều được độc giả trong nước ủng hộ và mua hết sạch. Tuy nhiên, càng về sau thì thị trường mở cửa hơn, lượng sách nhập về cũng ồ ạt vì thế mà các danh hiệu sách best seller hiện nay quá nhiều, nhìn vào cứ gọi là hoa hết cả mắt và chả biết chọn cuốn nào cho đúng. Tôi nghĩ một phần cũng là do sự thiếu trách nhiệm của các NXB và phát hành, không chọn lọc, phân biệt kỹ càng các chủng loại sách best seller theo nhu cầu của độc giả, cũng không có bất cứ một hướng dẫn nào vì thế mà chính độc giả cũng bị lúng túng._Linh Anh (lungling_hoàng@...com.vn) * Hồi trước tôi cũng ham mua những cuốn sách có mác best seller lắm, vì cứ nghĩ đơn giản sách này nước ngoài đã công nhận là hay, chẳng lẽ mình lại thấy dở? Đó là chưa kể một phần cũng do tính tình hơi… trẻ con của mình, vì cho rằng nếu có khoe với ai đó thì việc khoe mình vừa đọc một cuốn sách nổi tiếng, sách best seller vẫn oai hơn nhiều so với sách trong nước. Nhưng sau một lần mua phải một cuốn best seller và kiên nhẫn lắm mới đọc hết nửa cuốn, tôi đã rất hối hận và thay đổi ngay thói quen, quan điểm mua sách. _Hữu Tùng (caohaison@....com)

Thy An

Thư từ, bài vở xin gửi về: vanhoanghethuat@thanhnien.com.vn