Bài: Bác sĩ Đào Ty Tách
Dư canxi trong máu thường do tuyến cận giáp hoạt động quá mức. Tuyến này bao gồm bốn tuyến nhỏ xíu như hạt gạo nằm trên tuyến giáp. Các nguyên nhân khác gây dư canxi trong máu bao gồm bệnh ung thư, một số loại thuốc, uống quá nhiều canxi và sinh tố D. Các dấu hiệu dư canxi trong máu dao động từ nhẹ đến nặng. Lượng canxi dư thừa khiến thận phải lọc nhiều hơn gây khát nước và đi tiểu thường xuyên. Dư canxi trong máu nhiều gây đau bụng, buồn nôn và táo bón, nặng hơn gây đau nhức xương và yếu cơ bắp. Dư canxi trong máu còn ảnh hưởng não bộ đưa đến lú lẫn và hôn mê vì ngoài việc giúp xương chắc khỏe, canxi rất cần cho việc truyền tín hiệu thần kinh.
Nguyên nhân
Nguyên nhân đầu tiên gây dư canxi trong máu thường do tuyến cận giáp hoạt động quá mức vì khối u trên một trong bốn tuyến cận giáp. Tuyến cận giáp hay còn gọi là tuyến phó giáp có vai trò kiểm soát nồng độ canxi trong cơ thể, nó tiết ra chất nội tiết tố PTH, chất này tăng canxi trong máu lên bằng cách rút bớt canxi trong xương ra khiến xương bị yếu, loãng xương, tăng hấp thu canxi từ nguồn thức ăn và tăng khả năng giữ lại canxi của thận.
Nguyên nhân thứ hai là các bệnh ung thư phổi, ung thư vú và ung thư máu cũng làm dư canxi trong máu. Bệnh ung thư di căn tới xương cũng làm dư canxi trong máu. Một số bệnh như bệnh lao và bệnh sarcoid làm tăng nồng độ sinh tố D trong máu và khiến bộ máy tiêu hóa hấp thu nhiều canxi hơn. Người nằm bất động lâu ngày do bị ung thư hay bị bệnh nặng nằm liệt giường cũng dư canxi trong máu. Người uống bổ sung quá nhiều canxi hay sinh tố D theo thời gian cũng làm tăng nồng độ canxi trong máu. Một rối loạn di truyền hiếm gặp là chứng tăng canxi gia đình làm dư canxi trong máu vì tế bào giảm hấp thu canxi. Trong bệnh này, lượng canxi trong máu tăng rất cao nhưng lượng canxi trong nước tiểu lại rất thấp. Ngoài ra nguyên nhân phổ biến của chứng dư canxi trong máu còn là do mất nước khi bị nắng nóng hay tiêu chảy.
Biến chứng dư canxi trong máu
Biến chứng dư canxi trong máu bao gồm loãng xương đưa đến gãy xương, cong vẹo cột sống và giảm chiều cao. Nếu nước tiểu chứa quá nhiều canxi, tinh thể hình thành trong thận gây ra sỏi thận. Dư canxi trong máu nặng gây hại cho thận, làm hạn chế khả năng lọc máu và loại bỏ các chất độc. Dư canxi trong máu nặng dẫn đến nhầm lẫn, mất trí nhớ và hôn mê hay tử vong. Dư canxi trong máu có thể ảnh hưởng đến các xung điện điều chỉnh nhịp tim khiến tim đập không đều gây ra chứng loạn nhịp tim. Nếu dư canxi trong máu ít, chưa gây ra dấu hiệu hay rối loạn gì, thầy thuốc cần cho làm xét nghiệm máu đo mức canxi trong máu và đo mức nội tiết tố tuyến cận giáp tìm bệnh cường cận giáp. Để xác định dư canxi trong máu do một bệnh lý như ung thư, thầy thuốc cho chụp x quang xương hay phổi, chụp cắt lớp hay chụp cộng hưởng từ cơ quan bệnh.
Phương pháp điều trị
Thầy thuốc khuyên dùng loại thuốc “bắt chước canxi” giúp kiểm soát tuyến cận giáp hoạt động quá mức, hay thuốc bisphosphonat tiêm tĩnh mạch giúp trị loãng xương do canxi từ trong xương chạy ra làm dư canxi trong máu, nhưng thuốc có thể gây hoại tử xương hàm và gãy xương đùi. Nếu dư canxi trong máu do uống quá nhiều sinh tố D, thầy thuốc cho toa ngắn hạn thuốc prednison. Nồng độ canxi trong máu quá cao là một trường hợp cấp cứu cần nhập viện điều trị bằng dịch truyền tĩnh mạch và thuốc lợi tiểu nhằm ngăn ngừa loạn nhịp tim hay tổn thương hệ thần kinh. Khi tuyến cận giáp hoạt động quá mức, thầy thuốc phẫu thuật nhằm loại bỏ mô bệnh lý. Thường chỉ một trong bốn tuyến bị bệnh, nên thầy thuốc cần tiêm một lượng nhỏ chất phóng xạ để xác định tuyến nào cần mổ.
