Đường sắt Việt Nam vào 'cuộc đua' liên vận quốc tế

Cuối tuần qua, tại ga Sóng Thần (Bình Dương), Công ty cổ phần vận tải đường sắt Hà Nội (HARACO) khai trương đoàn tàu liên vận quốc tế chở container lạnh chạy trên tuyến đường sắt Sóng Thần - Trung Quốc. Đoàn tàu gồm 21 xe container 40 feet (chở hoa quả, nông sản, hải sản tươi sống), hàng hóa có giá trị cao cần được quản lý tốt và một số mặt hàng đã được thông quan tại ga Sóng Thần.

NGỌC NĂM

Vải thiều, hải sản tươi lên tàu xuất ngoại

Theo lãnh đạo HARACO, khoảng thời gian đầu, tàu chạy từ ga Sóng Thần đi Đồng Đăng (Lạng Sơn) sẽ mất 72 giờ. Sắp tới, sau khi thi công nâng cấp hoàn thành tuyến đường sẽ có thể rút ngắn hơn thời gian hành trình. Đoàn tàu cũng đáp ứng nhu cầu vận chuyển các mặt hàng nông sản, hàng đông lạnh từ các tỉnh phía nam ra bắc rồi sang Trung Quốc để tiêu thụ và xuất khẩu. Đây cũng là bước tạo đà cho việc xuất khẩu hàng hóa tại ga liên vận quốc tế Sóng Thần đi các nước trong khối OSZD (Tổ chức hợp tác đường sắt OSZD gồm 28 thành viên tại châu Á và châu Âu), đồng thời vận chuyển các nguồn hàng nhập khẩu từ các nước trong khối OSZD về khu vực phía nam.

Trước đó, tháng 2.2023, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) cũng khai trương hoạt động liên vận quốc tế tại ga Kép (H.Lạng Giang, Bắc Giang). Giai đoạn 1 (2023 - 2024), VNR sẽ tổ chức lập tàu liên vận quốc tế tuyến Kép - Đồng Đăng - Bằng Tường (Trung Quốc) với tần suất bình quân 1,5 - 2 đôi tàu/ngày. Đây được xem là bước quan trọng trong chiến lược phát triển, nâng cao năng lực vận tải liên vận quốc tế của đường sắt Việt Nam, giảm tải cho 2 ga liên vận quốc tế Yên Viên (Hà Nội) và Đồng Đăng, giảm thời gian thông quan hàng hóa.

Ga Kép nằm giữa tuyến đường sắt Hà Nội - Đồng Đăng và gần các khu công nghiệp của tỉnh Bắc Giang. Hoạt động liên vận quốc tế sẽ giúp giảm chi phí vận tải cho doanh nghiệp, góp phần giải tỏa ùn ứ hàng hóa tại biên giới, dự báo lượng hàng lưu thông trên tuyến có thể tăng 1,5 lần so với hiện nay.

Từ ga Kép, chiều 15.6, chuyến tàu gồm 3 toa hàng với 56 tấn vải thiều Lục Ngạn (Bắc Giang) tươi đầu tiên đã được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc. Sự kiện này mở ra một kênh vận tải mới, hướng đi mới cho các doanh nghiệp, thương nhân và người sản xuất vải thiều. Hệ thống đường sắt liên vận quốc tế cũng mở ra cơ hội đưa sản phẩm vải thiều Lục Ngạn đi sâu vào thị trường nội địa rộng lớn của Trung Quốc cũng như qua Trung Quốc tới thị trường thứ ba như Nga, các nước Đông Âu… Nếu trước đây chỉ có thể xuất khẩu vải thiều qua đường bộ sang Trung Quốc, đến các tỉnh lân cận biên giới, thì nay với đường sắt, quả vải tươi có thể đến với các trung tâm thương mại lớn nhất của Trung Quốc như Thượng Hải, Bắc Kinh.

NGỌC NĂM

Đưa "cửa khẩu" vào sâu trong nội địa

Nói với Thanh Niên về mục tiêu khi nâng cấp ga Kép lên ga liên vận quốc tế, ông Đặng Sỹ Mạnh, Chủ tịch HĐTV Việt NamR, cho biết cần một tuyến đường kết nối đủ tiêu chuẩn để xe container ra vào bãi hàng này, cũng như một hệ thống kho, hệ thống bãi đủ rộng, đủ tiêu chuẩn để bảo quản hàng hóa cũng như xếp dỡ hàng hóa, vận tải liên vận container, lập tàu tại khu vực này.

Trước đó, tháng 12.2022, Chính phủ đã giao Bộ GTVT khẩn trương lập các quy hoạch để cụ thể hóa Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 trong Quyết định số 1769/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Bộ GTVT quyết định và chịu trách nhiệm toàn diện về việc cho phép một số ga đường sắt được tạm khai thác hoạt động liên vận quốc tế.

Theo ông Đặng Sỹ Mạnh, dự kiến sẽ có 8 ga khai thác liên vận quốc tế, trong đó có một số ga đã đưa vào khai thác, gồm Đồng Đăng, Lào Cai, Yên Viên, Kép, Sóng Thần, Kim Liên (Đà Nẵng), Diêu Trì (Bình Định), Trảng Bom (Đồng Nai). Chỉ chưa đầy 2 tháng sau khi Chính phủ giao, Bộ GTVT đã chỉ đạo Việt NamR khẩn trương triển khai, nâng cấp hạ tầng ga Kép (Bắc Giang) đưa vào làm ga liên vận. Sau đó, ngành đường sắt đã làm việc với tỉnh Bình Dương để xúc tiến tổ chức lại ga liên vận quốc tế tại ga Sóng Thần, tổ chức các kho ngoại quan ICD, logistics. Sau Bắc Giang, Bình Dương, tỉnh Hải Dương cũng đang xúc tiến để tổ chức ga Cao Xá làm ga liên vận.

"Mục tiêu của ngành đường sắt là đưa cửa khẩu vào sâu trong nội địa, tạo điều kiện thuận lợi cho DN và các địa phương không chỉ trong vận chuyển hàng hóa mà còn phát triển các kho ICD, logistics. Với ga liên vận quốc tế sâu trong nội địa, với sự hỗ trợ của Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan, hàng hóa sẽ được ngành hải quan kiểm tra, làm thủ tục thông quan ngay tại các ga trong nội địa, kẹp chì niêm phong và sau đó chỉ cần khai báo khi tới biên giới, giảm rất nhiều thời gian. Ví dụ một đoàn tàu liên vận chở tối đa 21 - 25 container khi tới ga biên giới làm thủ tục khai báo thông quan chỉ mất 2 tiếng", ông Mạnh chia sẻ.

Lãnh đạo ngành đường sắt cũng cho biết các tàu liên vận rất thuận lợi cho doanh nghiệp, địa phương. Đơn cử như vải thiều lâu nay không xuất khẩu qua đường sắt, nhưng nay với các tàu container lạnh liên vận quốc tế có thể xuất khẩu trực tiếp vận chuyển bằng đường sắt. Ngoài ra, các mặt hàng khác như nông sản, thủy sản cũng có thể xuất khẩu qua container lạnh có khả năng lưu trữ, bảo quản tốt. Đặc biệt là sẽ tạo ra mạng lưới kết nối các kho ngoại quan cũng như khu hậu cần logistics của địa phương.

Lối đi mới cho đường sắt ?

Theo quy hoạch, từ nay đến năm 2025, các ga hoạt động liên vận quốc tế sẽ được đầu tư cải tạo các hạng mục đường đón gửi tàu, xếp dỡ, thông quan, đường bộ kết nối vào bãi hàng, hướng đến mục tiêu ngành đường sắt đặt ra tới năm 2030 sản lượng vận chuyển liên vận quốc tế bằng đường sắt đạt 4 - 5 triệu tấn/năm, gấp 4 - 5 lần hiện nay.

Đường sắt có nhiều lợi thế, ưu việt hơn đường biển về tốc độ, ưu việt hơn hàng không về chi phí. Đây là lý do vài năm gần đây sản lượng hàng hóa liên vận quốc tế bằng đường sắt tăng trung bình 6%/năm. Riêng năm 2022, dù nhiều nguồn hàng sụt giảm nhưng sản lượng, doanh thu hàng liên vận quốc tế cả năm vẫn tăng trưởng mạnh. Theo thống kê của HARACO, sản lượng hàng liên vận quốc tế năm 2022 qua 2 cửa khẩu Lào Cai, Đồng Đăng đạt 950.000 tấn, bằng 109% so với cùng kỳ 2021.

Trao đổi với Thanh Niên, ông Nguyễn Viết Hiệp, Tổng giám đốc HARACO, cho biết dù chưa đạt hết năng lực khai thác do tình hình khó khăn hàng hóa chung, song tăng trưởng của tàu liên vận tại ga Kép sau mấy tháng hoạt động khá tốt, lượng hàng hóa cũng tăng dần. "Điểm hạn chế là đường vào ga còn nhỏ, khó di chuyển cho xe container vào bốc xếp hàng. Ngành đường sắt cũng đã làm việc với tỉnh Bắc Giang đề xuất có dự án nâng cấp, mở rộng đường ô tô ra vào ga", ông Hiệp chia sẻ.

So với đường bộ, vận chuyển hàng hóa qua đường sắt cũng có nhiều lợi thế như một chuyến tàu có thể cùng lúc giải quyết nhiều đơn hàng, hoặc cho nhiều khách hàng, thời gian thông quan tập trung nhanh hơn. Mặt khác, nếu đường bộ ách tắc thì có thể hỗ trợ thông qua đường sắt. Hiện các mặt hàng vận chuyển chủ yếu qua đường sắt tại Lào Cai là phân bón, nhập DAP và than cốc, xuất lưu huỳnh, quặng sắt. Qua tuyến Đồng Đăng hàng xuất khẩu nhiều chủng loại như hoa quả, hải sản tươi sống, đông lạnh, đi từ Trung Quốc qua nước thứ ba như sang Nga, Kazakhstan, Mông Cổ…

"Hàng hóa vận chuyển bằng đường sắt qua Lào Cai đi Trung Quốc chỉ có khổ đường 1 m sang Hà Khẩu, sau đó phải bốc dỡ sang tàu khác để vận chuyển sâu vào nội địa Trung Quốc, sẽ phát sinh chi phí cho khách hàng. Hiện chỉ vận chuyển liên vận qua Đồng Đăng là chính vì cùng khổ 1,435 m với các nước. Nếu không cải thiện sớm được hạ tầng sẽ là hạn chế rất lớn", ông Hiệp chia sẻ.