Fed sắp lặp lại sai lầm lớn nhất thời kỳ Đại suy thoái?

Bức ảnh nổi tiếng chụp tại công trình xây dựng Trung tâm Rockefeller tại New York (Mỹ) vào đỉnh điểm của cuộc Đại suy thoái - Ảnh: Reuters

Ngày 16 và 17.9, Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) sẽ họp để thực hiện một trong những quyết định quan trọng nhất kể từ thời khủng hoảng tài chính: tăng hay không mức lãi suất đang nằm ở cận con số 0.

Theo trang Business Insider, trước thềm cuộc họp này, có nghi ngại đặt ra về việc Fed sắp lặp lại một sai lầm mà họ đã từng mắc phải vào thời Đại suy thoái, diễn ra từ năm 1929 kéo dài đến đầu thập niên 1940. Năm 1937, giới chức Mỹ bắt đầu thắt chặt chính sách kinh tế, vô tình làm trầm trọng thêm tình hình Đại suy thoái.

Một số chuyên gia, chẳng hạn như George Pearkes của Bespoke Investment Group và Capital Economics cho rằng quy mô của việc thắt chặt chính sách trong những năm 1936 - 1937, khi yêu cầu dự trữ của các ngân hàng tăng gấp đôi, lớn hơn đáng kể so với mức thắt chặt đang được đề xuất hiện nay, khi mức tăng chỉ khoảng 0,25%.

Ý kiến trên hoàn toàn có cơ sở. Tuy vậy, chuyện thắt chặt chính sách tiền tệ trong năm 1937 vẫn là một ví dụ tốt khi nghĩ về những hậu quả mà Fed có thể gây ra trong đợt nâng lãi suất sớm này. Đơn cử, nâng lãi suất sẽ có khả năng “nhấn chìm” lạm phát, tăng trưởng trong thời gian dài.

Hai nhà kinh tế học Eggertsson và Pugsley có những phân tích khá thú vị về cú sốc năm 1937. Họ không tập trung vào chuyện phần nào của chính sách là nguyên nhân sâu xa của suy thoái kinh tế, mà chú tâm vào việc liệu các thị trường tài chính có tin vào khả năng chịu áp lực lạm phát của ngân hàng trung ương hay không.

Báo cáo có đoạn: “Chúng tôi thấy rằng những thay đổi nhỏ trong niềm tin của thị trường về các mục tiêu lạm phát của chính phủ có thể dẫn đến những biến động lớn trong cả lạm phát và sản lượng. Tác động này đặc biệt càng lớn hơn khi lãi suất thấp. Việc này nhấn mạnh tầm quan trọng của chính sách truyền thông hiệu quả khi lãi suất bằng 0%. Chúng tôi cho rằng những thông điệp dễ gây nhầm lẫn của Fed, Tổng thống Mỹ và một số quan chức quan trọng về mục tiêu giá là nguyên nhân của tình trạng khủng hoảng tại Mỹ giai đoạn 1937 - 1938, một trong những cuộc suy thoái mạnh nhất trong lịch sử kinh tế Mỹ.”

Fed có thể nâng lãi suất trong kỳ họp lần này - Ảnh: Reuters

Báo cáo viết năm 2006 của Eggertsson và Pugsley cho rằng khi lãi suất bằng 0, hiệu ứng biên của việc tạo ra kỳ vọng giảm phát bằng cách phát tín hiệu về việc thắt chặt chính sách tiền tệ (nhắm đến mục tiêu lạm phát tương lai thấp hơn) sẽ lớn hơn so với hiệu ứng biên của tín hiệu nới lỏng chính sách tiền tệ (nhắm đến mục tiêu lạm phát tương lai cao hơn). 

Hiện tại, dù đã có nhiều dấu hiệu phục hồi trong nền kinh tế Anh và Mỹ, áp lực lạm phát đáng kể vẫn chưa xuất hiện dù giá cả hàng hóa thế giới có giảm mạnh. Riêng ở Mỹ, lạm phát lõi vẫn dưới mức 2% mà Fed đưa ra.

Ngoài ra, nền kinh tế lớn nhất thế giới vẫn còn một “lực lượng nhân công nhàn rỗi”. Nếu nhiều người trong số họ quay trở lại thị trường lao động, mức tăng lương bổng ở nước này sẽ đi xuống. Chỉ số lạm phát và thị trường lao động là hai yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quyết định tăng lãi suất của Fed.

Gần đây, ngân hàng Deutsche Bank thì lại ủng hộ việc Fed nâng lãi suất. Họ cho rằng việc Fed vẫn giữ lãi suất thấp vào năm 1965 là sai lầm.

Tháng 6 vừa qua, chuyên gia Michael Hartnett thuộc ngân hàng Merrill Lynch của Bank of America cho hay việc Fed từ bỏ thời kỳ lãi suất cận 0% trong năm nay sẽ không châm ngòi cho bi kịch như hồi năm 1937. “Lạm phát trong tầm kiểm soát, niềm tin sự hồi phục của nền kinh tế được củng cố, thị trường bất động sản, cho vay và hoạt động của doanh nghiệp nhỏ cũng đang tăng", Hartnett nói.

Việc Fed nâng lãi suất khoảng 0,25% sẽ không thể nào đẩy Mỹ vào thời kỳ suy thoái, cũng không trở nên vô lý như nỗ lực của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) năm 2011 hay chính Fed vào năm 1937. Song nó có thể làm chậm quá trình bình thường hóa của môi trường kinh tế Mỹ.