Giấc mơ tỷ phú và an sinh xã hội

Đã có 3 người Mỹ mua được tấm vé số trùng khớp với số độc đắc của Powerball. Có lẽ thần may mắn đã mỉm cười với họ. Nhưng những người dân Mỹ không trúng giải độc đắc cũng được hưởng một may mắn khác: hàng tỷ đô la tiền bán vé số sẽ được chính quyền các bang chi cho các hạng mục an sinh xã hội một cách thiết thực và minh bạch.

Theo tờ The Los Angeles Times, doanh thu xổ số Powerball vào ngày 12.1 đạt hơn 326 triệu USD, và doanh thu trên toàn quốc vào ngày mở số lên đến 600 triệu USD. Tổng cộng, Powerball đã thu về 2,65 tỷ USD tiền bán vé số kể từ ngày 4.11.2015. Cứ mỗi 1 USD doanh thu bán vé số, phân nửa được phân bổ vào giải thưởng, 40% được chi cho các mục đích như giáo dục, và 10% còn lại chia cho các nhà bán lẻ đã bán những tấm vé số trúng giải cùng các chi phí quản lý khác.

Chỉ tính trong năm 2014, hơn 18 tỷ USD đã được bổ sung vào ngân sách các bang trên khắp nước Mỹ nhờ vào hệ thống giải thưởng xổ số. Mỗi tiểu bang của Mỹ có hẳn một Ủy ban chuyên giám sát các khoản chi tiêu liên quan đến số tiền này. Mỗi bang sẽ dùng tiền thu được một cách khác nhau, có bang chi trực tiếp cho giáo dục, cho các chương trình học bổng, bang khác chi cho phúc lợi người già hay hỗ trợ cắt giảm thuế…

Cái cách họ tạo ra cuộc chơi và cách họ sử dụng đồng tiền từ cuộc chơi đó khiến ta phải ngưỡng mộ. Tiền thu được bao nhiêu, chi bao nhiêu, chi cho cái gì đều được công khai minh bạch. Chính sự minh bạch đó nên người dân được hưởng lợi nhiều hơn.

Chẳng hạn, trong năm tài chính 2015, Powerball và các giải xổ số khác mang lại 74,5 triệu USD cho nguồn ngân quỹ chung của bang Iowa. Ở California, xổ số đã đem lại 1,3 tỷ USD cho nền giáo dục của bang trong năm tài chính 2014, theo báo Chicago Tribune.

Nước nào cũng có giải xổ số, tuy nhiên, cách làm và hiệu quả của giải xổ số ở mỗi nước khác nhau. Những giải xổ số lớn như Powerball ở Mỹ đã khiến dân chúng phát cuồng lên vì giải thưởng quá lớn. Viễn cảnh có thể bất ngờ giàu sụ trong phút chốc đã tạo nên cơn lốc mua vé số gần như khắp nước Mỹ. Ai nấy dường như đều trở nên điên cuồng. Mỗi người sẵn sàng móc ví từ 300 đến 400 USD.

Tốc độ mua vé số nhanh đến nỗi cứ mỗi phút trong giờ cao điểm lại có 1,3 triệu USD tiền vé số được bán ra, theo Giám đốc điều hành Powerball ở bang Texas là Gary Grief.

Đúng là làm ăn kiểu Mỹ. Cái cách họ tạo ra cuộc chơi và cách họ sử dụng đồng tiền từ cuộc chơi đó khiến ta phải ngưỡng mộ. Tiền thu được bao nhiêu, chi bao nhiêu, chi cho cái gì đều được công khai minh bạch. Chính sự minh bạch đó nên người dân được hưởng lợi nhiều hơn.

Nước ta cũng có hàng chục giải xổ số kiến thiết của các tỉnh thành. Dân gian gọi là hình thức đánh bạc duy nhất được nhà nước cho phép với mục đích tạo nguồn thu ngân sách phục vụ an sinh xã hội. Do có lợi thế rất lớn về mặt cạnh tranh, không tốn nhiều chi phí đầu tư như các ngành nghề khác, nguồn thu lại thường xuyên nên kinh doanh xổ số không bao giờ bị lỗ, chỉ có lời, thậm chí đem về nguồn thu rất lớn.

Tuy nhiên, đố ai biết được hàng năm nguồn thu từ xổ số kiến thiết địa phương là bao nhiêu, và bao nhiêu phần trăm được chi cho an sinh xã hội. Đó là một “bí mật” chắc chỉ những người liên quan biết. Ha ha, vậy thì việc họ chi tiêu thế nào, trả lương khủng cho sếp ra sao cũng chẳng có gì bất ngờ, thậm chí họ còn đường đường tuyên bố rằng việc làm đó đúng quy trình, quy định. Vậy thì cái quy trình, quy định đó thế nào? Trên thực tế, pháp luật hiện nay không có quy định nào về tỉ lệ phân phối lợi nhuận của các công ty xổ số cho phát triển hạ tầng xã hội, hay các dự án vì cộng đồng, giáo dục, từ thiện, môi trường...

Tiền rất nhiều nhưng quản lý… chẳng bao nhiêu chính là nguyên nhân khiến một số cá nhân được hưởng lợi từ nguồn thu khổng lồ này. Trong khi người dân chưa thực sự cảm nhận và xác nhận được những gì mà xổ số kiến thiết mang lại cho họ.

Minh bạch, một lần nữa lại phải nhắc đến từ này vì nó chính là cái khóa hữu hiệu để ngăn chặn những bàn tay dơ bẩn thò vào hầu bao công quỹ. Muốn minh bạch, công khai thì phải có biện pháp quản lý chặt chẽ dựa trên các quy định cụ thể, rõ ràng của pháp luật. Những gì hay, tốt của người thì ta nên học tập. Đó chính là hòa nhập với thế giới này một cách có chọn lọc. Điều này nhà nước đã chủ trương và luôn khuyến khích.

Mong rằng sẽ có lúc người Việt cũng phải phát cuồng lên với những giải xổ số tiền triệu, tiền tỷ (USD), và người trúng số cũng như người không trúng đều được hưởng những lợi ích thiết thực mà xổ số mang lại, cho đúng với câu: “Xổ số ích nước, lợi nhà”.