Trước mắt chúng tôi là những lò than thổ phỉ được cơ giới hóa, có cả tời, đường ray cho xe goòng chở than lên mặt đất, xung quanh ngổn ngang dao kiếm và súng hoa cải.
Đầu năm 2011, chúng tôi gặp T., một chủ lò than thổ phỉ đã giải nghệ. Sau nhiều cuộc nhậu "làm quen", người đàn ông ngoài 40 tuổi, nước da màu đồng, ngực xăm trổ ngoằn ngoèo nhận lời đưa chúng tôi vào lò than thổ phỉ “hiện đại” nhất.
|
|
Mục kích than thổ phỉ
Theo chân T., chúng tôi đến một vùng đồi hoang vu ở huyện Hoành Bồ. Con đường đất dẫn vào khai trường thổ phỉ trong một rừng keo. Gần đến điểm lò, bên tai tôi là tiếng máy chạy ì ầm, dưới chân lỏng chỏng nồi niêu, dao kiếm, loằng ngoằng các búi dây điện. Một khẩu súng hoa cải thò ra dưới lá khô.
Đi vào sâu một chút là chiếc lều bạt phủ lên máy tời, kế bên là đống than lớn đen kịt. Phía dưới là miệng lò rộng khoảng 1m2 khoét sâu vào lòng núi, thành lò được chèn bằng gỗ cũi lợn. Công nhân dùng gỗ quây thành một hố vuông, sâu 4-5m, giữa là trụ tời để kéo than từ dưới lên. Một máy phát công suất lớn cấp điện cho cả khu lò.
Trước kia, chủ lò cho công nhân đào than, bỏ vào thúng đội lên hoặc dùng tay kéo gầu than. Nay năng suất tăng lên đáng kể với tời, ròng rọc chạy bằng mô-tơ. Trung bình một đêm, nếu gặp vỉa, một lò có thể khai thác than cho 3-5 xe ô tô, thu về 30-40 triệu đồng là bình thường.
Nhưng lò dùng ròng rọc kéo tời vẫn cho công suất thấp, thường chỉ dùng cho lò đứng. Tại khu lò nghiêng, có cả xe goòng với đường ray sắt, thuyền sắt chở than. Bên vách núi, chúng tôi thấy một miệng lò vuông đen ngòm. Vài người mặt mũi đen nhẻm, chân tay lấm lem đang hối hả làm việc. Từ miệng hang, một ống thổi khí to cỡ bắp chân cắm sâu vào lòng núi. Trên nền hang có hai đường ray, chốc chốc lại có một máng sắt đầy than từ trong núi chạy ra theo đường ray. Than được chất vào đống, sau sẽ tới điểm tập kết, rồi được “phù phép” để xuất đi Trung Quốc.
“Quy trình công nghệ” than thổ phỉ
Sau chuyến đi, T. kể về quy trình, công nghệ làm lò than cho chúng tôi nghe: “Hồi thanh niên, tôi cũng đi học máy xúc, nhưng xin vào mỏ không được, sau đi đào lò cho ông chủ lò than thổ phỉ. Đời thợ lò đã khổ, làm cho than thổ phỉ còn khổ gấp trăm lần, khi về đến nhà mới biết là sống”.
T. kể thợ lò than thổ phỉ chia làm 2 dạng. Một là thợ kỹ thuật, thường là cựu công nhân than, sẽ thiết kế mỏ than, lên phương án khai thác và lĩnh lương khoảng 300.000 - 400.000 đồng/ngày. Hai là những người chỉ đào, cuốc, bốc vác, lương khoảng 200.000 - 250.000 đồng/ngày.
“Nhưng các ông chủ khôn lắm. Họ thường chỉ tạm ứng rồi chấm công, khi nào ra than, bán được họ mới trả tiền. Nếu không thấy than, hoặc lò bị cơ quan chức năng đánh sập, thì có làm cả tháng cũng sẽ bị chủ lò xù mất”, T. nói.
Sau hơn 1 năm làm thuê, T. có kinh nghiệm, cộng với máu liều, anh vay mượn và góp 300 triệu đồng với một người bạn có quan hệ rộng, vốn lớn để cùng làm than thổ phỉ.
Làm chủ lò than thổ phỉ cũng không dễ. Đầu tiên, phải tìm mua được thông tin về vỉa than, hoặc thuê người có kinh nghiệm khảo sát các điểm lộ vỉa để đánh giá trữ lượng. Sau đó là khảo sát địa hình, mở đường, tìm chỗ đổ chất thải… Sau khi chọn được địa điểm, chủ lò sẽ đàm phán với dân để thuê hoặc mua đất khu vực làm lò. “Tùy vào địa hình, độ sâu vỉa mà tiền đầu tư từ 300, 400 triệu đến cả tỉ đồng/lò, không may gặp lò đá thì phải bỏ ra 1-2 tỉ, đào trong 5-7 tháng mới lấy được than. Vỉa càng nông, càng xa dân cư càng tốt. Nếu làm nứt nhà, sạt vườn của dân, họ sẽ kiện cáo om sòm, chỉ có sạt nghiệp”, T. nói.
Năm 2008, khi bị truy quét mạnh, cộng với việc thấy nhiều lò than bị sập, công nhân chết nhiều, T. quyết định rửa tay, gác kiếm.
Thanh Niên
Bình luận (0)