Giới luật sư giúp dân kiện vụ 'cá chết'

Chiều 10.5, Phòng Cảnh sát phòng chống tội phạm về môi trường Công an tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu đã phối hợp với Sở TN-MT tỉnh và Công an H.Châu Đức tiến hành niêm phong toàn bộ 28 cụm máy nhuộm (21 cụm máy nhuộm vải và 7 cụm máy nhuộm sợi) của Công ty TNHH MeiSheng Textiles Việt Nam (100% vốn Đài Loan đóng tại TT.Ngãi Giao, H.Châu Đức).

Trước đó, Tổng cục Môi trường (Bộ TN-MT) kiểm tra và phát hiện công ty này không có báo cáo đánh giá tác động môi trường; không phân định, phân loại, xác định đúng số lượng, khối lượng chất thải nguy hại phải đăng ký và quản lý; xả nước thải vượt quy chuẩn kỹ thuật về chất thải ra môi trường... nên đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính gần 640 triệu đồng; Đồng thời đình chỉ hoạt động công ty 3 tháng để khắc phục vi phạm. Ngày 19.4, đoàn liên ngành tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu và đại diện công ty đã có buổi làm việc và thống nhất niêm phong toàn bộ máy móc xưởng nhuộm vào lúc 14 giờ ngày 22.4. Tuy nhiên, sau đó công ty xin hoạt động đến 14 giờ ngày 10.5.

Trên thế giới đã có rất nhiều vụ người dân tự tập hợp đứng đơn kiện các tập đoàn, công ty gây ô nhiễm môi trường hoặc gây ra các thảm họa công nghiệp. Trong đó, LS đóng vai trò đại diện pháp lý rất quan trọng trong cuộc chiến giữa thường dân và những “đại gia” công nghiệp. Nổi tiếng nhất phải kể đến vụ kiện Tập đoàn dầu khí Chevron (Mỹ) tại Ecuador. Năm 2012, Tòa phúc thẩm nước này y án sơ thẩm, tuyên xử Chevron phải bồi thường 9,5 tỉ USD vì đã gây ô nhiễm nặng nề tại khu vực rừng Amazon thuộc nước này. Theo tờ El Pais, phán quyết lịch sử này có được phần lớn nhờ nỗ lực của LS Pablo Fajardo, đại diện cho 30.000 nạn nhân.

Từ năm 1964 - 1990, Hãng dầu khí Texaco (được Chevron mua lại từ năm 2001) được chính phủ Ecuador nhượng quyền sử dụng hơn 1 triệu ha rừng nguyên sinh, nơi sinh sống của khoảng 30.000 thổ dân. “Texaco đã đào 365 giếng để khai thác trong vùng rừng Amazon của Ecuador và cứ mỗi giếng được khoan, lại có 4 hay 5 bể chứa chất thải độc hại được xây kèm. Hãng này thường xây bể chứa nước thải gần sông ngòi để xả ra thiên nhiên một cách dễ dàng nhất và ít tốn chi phí nhất”, tờ El Pais dẫn lời LS Fajardo cho biết. Vào thời điểm Texaco bắt đầu khai thác, có 5 cộng đồng thổ dân sống tại vùng rừng nói trên. Khi công ty này rút đi, 2 cộng đồng người Tetete và Sansahuari đã biến mất vĩnh viễn. Từng sống nhiều năm trong khu vực và chứng kiến tận mắt thảm nạn của thổ dân địa phương, Fajardo tình nguyện trở thành tiếng nói đại diện cho các cộng đồng bị ảnh hưởng. “Mỗi lần người dân khiếu nại lên chính quyền địa phương thì họ bị hỏi ngược là có LS đại diện hay không. Giữa rừng thì làm gì có LS. Vậy nên tôi muốn mình sẽ là LS của mọi người”, ông nói. Trong nhiều năm trời, Fajardo dày công thu thập 106 bản báo cáo của các nhóm nghiên cứu trong nước lẫn quốc tế và tất cả đều cho thấy đất đai, nguồn nước ở khu vực khai thác của Texaco - Chevron có sự hiện diện của dầu hỏa. Dựa trên các bằng chứng này, nhóm nguyên đơn yêu cầu bồi thường cho những người đã chết hoặc bị bệnh tật vì ô nhiễm đồng thời xử lý hậu quả đối với môi trường.

Sau cuộc chiến dài hơi kéo dài 6 năm, đến tận năm 2011, tòa Ecuador mới tuyên án và 1 năm sau tiếp tục phúc thẩm, y án 9,5 tỉ USD đối với Texaco -Chevron. Tuy nhiên, hãng này không còn tài sản ở Ecuador nên LS Fajardo hiện đang phải tiếp tục kiện sang Mỹ và Canada để “đòi được đến đồng xu cuối cùng theo bản án”.

Bên cạnh đó, tờ Sud-Ouest đưa tin 6 tổ chức và hiệp hội ngư nghiệp của tỉnh Puy-de-Dôme, miền trung Pháp, đã đệ đơn kiện một khu công nghiệp lớn của tỉnh này vì vụ xả thải đầu năm ngoái. Hồi tháng 2.2015, một hồ chứa của khu công nghiệp bất ngờ xả hàng chục ngàn tấn chất thải ra sông Dordogne. Không chỉ gây ô nhiễm, bùn thải làm giảm lượng ô xy trong nước, khiến cá chết hàng loạt và các chuyên gia ước tính phải mất nhiều năm hậu quả mới được giải quyết.