Tin từ Cục Di sản (Bộ Văn hóa - Thể thao - Du lịch) cho biết vào hồi 10 giờ 52 phút giờ địa phương (8 giờ 52 phút giờ Việt Nam) ngày 8.12, Hát Xoan Phú Thọ đã chính thức được UNESCO đưa ra khỏi Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp và ghi danh tại Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Quyết định được đưa ra tại Phiên họp Uỷ ban Liên Chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể lần thứ 12 của UNESCO diễn ra tại Hàn Quốc.
Đây là lần đầu tiên, Ủy ban Liên Chính phủ quyết định rút một di sản ra khỏi Danh sách di sản văn hoá phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp để chuyển sang Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Dựa trên kinh nghiệm thu được trong quá trình xem xét của Uỷ ban Liên Chính phủ về đề nghị này của Việt Nam, Ủy ban sẽ tiếp tục thảo luận về dự thảo hướng dẫn và xác định các thủ tục rõ ràng để rút một di sản ra khỏi danh sách và đưa một di sản từ danh sách này sang danh sách khác.
Theo kết quả báo cáo định kỳ quốc gia (năm 2016) về tình trạng của Hát Xoan Phú Thọ, Việt Nam và theo đánh giá việc thực hiện kế hoạch bảo vệ di sản, UNESCO cho rằng, Hát Xoan không còn cần được bảo vệ khẩn cấp nữa vì những nỗ lực gần đây của cộng đồng địa phương và Chính phủ đã khôi phục đáng kể khả năng tồn tại của nó kể từ khi được ghi danh tại Danh sách di sản văn hoá phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp năm 2011.
Ví dụ, năm 2009, bốn phường Xoan có khoảng 100 người hát và nhạc công hoạt động không thường xuyên, với hơn phân nửa là trên 60 tuổi thì hiện các phường có gần 200 thành viên với độ tuổi trung bình là 35. Năm 2009, trong số 31 nghệ nhân cao tuổi nhất (từ 80 - 104 tuổi), chỉ có 7 người có khả năng trình diễn và truyền dạy các bài bản cổ của Hát Xoan. Hiện nay đã có 62 người kế nhiệm được đào tạo và đều được trang bị đầy đủ để dạy các bài bản cổ của Hát Xoan và số lượng thanh thiếu niên tham gia phát triển nhanh.
Cũng theo các chuyên gia UNESCO, Dự án bảo vệ và phát huy Hát Xoan được Thủ tưởng Chính phủ Việt Nam phê duyệt đã thực hiện từ năm 2013 và tiếp tục cho đến năm 2020, đã đóng một vai trò thiết yếu trong việc bảo vệ và phục hồi di sản với sự hỗ trợ đầy đủ của cộng đồng. Các biện pháp bảo vệ kết hợp truyền dạy Hát Xoan, đào tạo về bảo vệ di sản văn hoá phi vật thể, phục hồi không gian cần thiết để thực hành di sản, sưu tập các tài liệu văn học trên thực tế và công bố cho các mục đích giáo dục và giới thiệu di sản trong trường học đều đem lại hiệu quả. Bốn phường của những người thực hành Hát Xoan đã có những đóng góp to lớn cho việc bảo vệ Hát Xoan từ những năm 1980 đến nay. Kiến thức và việc thực hành liên tục của họ đã giúp khôi phục loại hình nghệ thuật này.
tin liên quan
Hát xoan thoát khỏi tình trạng khẩn cấpNhà nghiên cứu Đặng Hoành Loan vừa trả lời Thanh Niên xung quanh việc hai di sản phi vật thể của VN là nghệ thuật hát xoan Phú Thọ và nghệ thuật bài chòi Trung bộ sẽ cùng được xem xét công nhận giá trị tại phiên họp Đại hội đồng UNESCO từ ngày 4 - 9.12.
Các chuyên gia cũng cho rằng, các phường Xoan và cộng đồng, các học viên và các tổ chức có liên quan đã tham gia tích cực vào việc chuẩn bị Báo cáo định kỳ quốc gia, nhiệt tình tham gia vào các cuộc phỏng vấn, thảo luận và hội thảo. Hơn nữa, di sản này đã được kiểm kê rộng rãi với sự tham gia của cộng đồng từ năm 2012 - 2015, với các thông tin được cập nhật hàng năm. Việc kiểm kê bài bản của Hát Xoan cũng được thực hiện bởi Viện Âm nhạc Việt Nam thuộc Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam.
Vì những lý do trên, Uỷ ban Liên Chính phủ đã ghi nhận đề nghị của Việt Nam về việc đưa Hát Xoan Phú Thọ ra khỏi Danh sách di sản văn hoá phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.
Cùng với đó, theo Uỷ ban Liên Chính phủ, hồ sơ đề cử di sản văn hóa phi vật thể Hát Xoan Phú Thọ vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại đáp ứng nhiều tiêu chí.
Thứ nhất, những thực hành Xoan liên quan đến âm nhạc và ca hát như là một cách thờ cúng và bày tỏ lòng biết ơn đối với các vị vua Hùng. Là một hình thức nghệ thuật trình diễn cộng đồng, Hát Xoan cung cấp cho cư dân tỉnh Phú Thọ cảm giác gắn kết, hòa hợp, tôn trọng lẫn nhau, thể hiện sự kế tục của di sản qua việc kết nối di sản sống với nhu cầu thực hành ngày nay. Không có yếu tố nào của Hát Xoan không tương thích với các văn kiện quốc tế về quyền con người hoặc cản trở sự phát triển bền vững.
Thứ hai, do di sản này đã trải qua thời kỳ mai một nghiêm trọng trong thế kỷ 20 và đã được khôi phục thành công nhờ vào những nỗ lực đáng kể của cộng đồng địa phương và các bên liên quan khác. Việc đưa Hát Xoan vào Danh sách Đại diện có thể là một ví dụ về một di sản được thực hành hiệu quả và tạo ra cảm hứng đối thoại với cộng đồng trên toàn thế giới về bảo vệ di sản văn hoá phi vật thể. Đây cũng là cơ hội để tôn vinh các nghệ nhân, khuyến khích họ truyền đạt kiến thức cho các thế hệ trẻ.
Thứ ba, đã có các dự án dài hạn về việc bảo vệ và phát huy Hát Xoan (2013 - 2020). Sự tồn tại của di sản này được đảm bảo bởi các cộng đồng, các nhóm và cá nhân liên quan thông qua các nghiên cứu và các nỗ lực nhằm phục hồi và truyền dạy, thu thập các bài bản Xoan, thành lập phường Xoan và tổ chức các câu lạc bộ Hát Xoan. Nhà nước và các cơ quan có thẩm quyền đã đầu tư khá nhiều vốn và nguồn nhân lực vào việc bảo vệ truyền thống. Các biện pháp bảo vệ được đề xuất như thành lập quỹ bảo vệ Xoan, phục hồi không gian Xoan… là thực tế và khả thi.
Thứ tư, quá trình xây dựng hồ sơ đề cử đã được tiến hành với sự tham gia tích cực của cộng đồng trong bốn phường Xoan.
Thứ năm, di sản này đã được đưa vào Danh mục di sản văn hoá phi vật thể quốc gia của Việt Nam năm 2012. Cùng với các cộng đồng liên quan, Sở Văn hóa - Thể thao - Du lịch tỉnh Phú Thọ đã cập nhật việc kiểm kê Hát Xoan từ năm 2012 - 2015.
|
Tính đến nay, Việt Nam đã có 12 di sản văn hoá phi vật thể được UNESCO ghi danh vào Danh sách di sản văn hoá phi vật thể đại diện và Danh sách di sản văn hoá cần được bảo vệ khẩn cấp.
Trong đó có 11 di sản đại diện, gồm: Nhã nhạc - Nhạc Cung đình triều Nguyễn (2003), Không gian văn hoá Cồng chiêng Tây nguyên (2005), Dân ca quan họ (2009), Hội Gióng ở đền Sóc và đền Phù Đổng (2010), Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ (2012), Nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam bộ (2013), Dân ca ví giặm Nghệ Tĩnh (2014), Nghi lễ và Trò chơi kéo co (2015, Hồ sơ đa quốc gia, hợp tác với Hàn Quốc, Campuchia và Philippines), Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt (2016) và Nghệ thuật Bài chòi miền Trung Việt Nam (2017). Bên cạnh đó, di sản văn hóa cần được bảo vệ khẩn cấp là Hát ca trù của người Việt (2009). Di sản Hát Xoan Phú Thọ được đưa vào danh sách di sản văn hóa cần được bảo vệ khẩn cấp vào năm 2011.
|
Bình luận (0)