Homestay Việt đừng... ăn xổi

Du khách làm đường dừa ở Amphawa, Thái Lan - Ảnh: N.V.M

Người viết đã tham gia homestay ở một số nước nhưng ấn tượng, gần gũi mà VN có thể vận dụng là homestay ở thị trấn Amphawa, tỉnh Samut Songkham, cách Bangkok (Thái Lan) khoảng 100 km. Biểu tượng của thị trấn là tượng đài đom đóm sống động và xinh xắn. Amphawa có resort sinh thái cao cấp, các homestay và nhiều điểm đến vệ tinh như chùa cổ, bảo tàng, cơ sở sản xuất... Đến Amphawa, homestay và khám phá văn hóa Thái Lan với 2 điểm nhấn là chợ nổi và tour đom đóm.

Khách xem đom đóm vào buổi tối. Dọc mấy con rạch đổ vào sông Mae Khlong, đom đóm nhiều vô kể. Chúng bay lượn lập lờ và bám đặc quanh những gốc cây bần, tạo nên nhiều hình thù kỳ quái. Gió sông se lạnh, đêm đặc sánh, bốn bề im lặng, chỉ có đám muỗi ồn ào, càng tạo cảm giác rờn rợn. Thuyền lướt nhẹ, cách xa mấy chục mét. Cấm chụp hình và quay phim bằng đèn cũng như bắt đom đóm. Nhiều khách Tây tỏ ra phấn khích. Tôi chỉ tức cười, vì đóm đóm hồi xưa ở quê tôi cũng lềnh khênh. Có điều, chẳng ai nghĩ ra trò làm tour để dụ khách như vậy. Nghe đâu, Tiền Giang và Vĩnh Long cố bắt chước, nhưng tour chết yểu vì nhiều lý do.

Nhưng ấn tượng nhất ở Amphawa là những vệ tinh quanh dịch vụ homestay. Đến cơ sở làm mứt thực phẩm chức năng, nếm thử “nguyên liệu” là loại dây rừng, thân xù xì gai, đắng quắt lưỡi. Mấy năm sau, mới phát hiện đó là cây ký ninh, dùng để trị sốt rét. Vào các resort sinh thái, trong phòng luôn có những túi nhỏ đựng tro. Hỏi ra, đó là tro các loại trái cây điếc (trái cây hư, không thể chín được), dùng để khử mùi và đuổi côn trùng thay cho các loại nước xịt phòng hóa chất. Giá tro trái cây điếc đắt gấp 3 lần trái cây chín. Càng kinh ngạc, khi biết rằng, cả hướng dẫn kỹ thuật lẫn bao tiêu sản phẩm đều do Tổng cục Du lịch đảm nhận.

Ở Campuchia, nghe các lão nông bảo cây dừa cũng lấy nước được như cây thốt nốt. Đến Amphawa, du khách leo lên cây dừa, uống từng giọt đang tí tách từ cuống hoa xuống chai nhựa. Kỹ thuật y chang như lấy nước thốt nốt. Nước bông dừa ngọt thanh, thơm dịu dùng giải khát rất tuyệt. Uống không hết thì nấu thành đường dừa độc đáo. Khách vào lò đường thủ công, vừa uống thử nước bông dừa, vừa tham gia làm đường dừa và ra về không quên mua thêm mấy ký làm quà.

Đem chuyện này kể, mấy bạn ở xứ dừa VN bảo Bến Tre cũng làm được như vậy, chẳng khó khăn gì nhưng sao không biết tận dụng để làm du lịch như người Thái.

Nghĩ lại homestay của người Việt mà ngậm ngùi. May mà còn có bản Lác, xã Chiềng Châu, H.Mai Châu, tỉnh Hòa Bình. Người Thái ở đây khá giả, nhà sàn to rộng, cảnh quan chung quanh cực đẹp. Người trong nhà, vừa là nhân viên phục vụ, vừa là đầu bếp, vừa là diễn viên, có thể sử dụng vài ngoại ngữ. Homestay bản Lác có 5 không: “không ăn xin - không bán hàng rong - không karaoke - không nhậu nhẹt - không trộm cắp”. Buổi tối, các cửa hàng không cần đóng cửa. Lần đưa đoàn cựu tù TP.HCM đến đây ở, anh Hà Công Toàn, con trai chủ nhà, vội đi mua cả chục cái bô vì sợ khách lớn tuổi, nửa đêm xuống nhà vệ sinh vất vả. Cách phục vụ và tổ chức như thế ăn đứt Thái Lan và nhiều nước. Chỉ thua vai trò hỗ trợ của nhà nước, thiếu các điểm vệ tinh như homestay Thái Lan.

Homestay ở VN vẫn mang tư duy ăn xổi. Khách cần trải nghiệm cuộc sống người Việt, họ thích sự chân thật, không màu mè mới chọn du lịch homestay. Điều này tưởng dễ mà khó. Công bằng mà nói, người Việt chẳng kém cỏi ai, còn giỏi hơn là khác. Nhưng làm gì cũng lẹt đẹt sau thiên hạ. Mình thua ở tính hợp tác, cứ “mạnh ai nấy làm”. Thua ở vai trò nhà nước, từ quy hoạch đến thực hiện. Thua ở những chính sách hỗ trợ thiết thực. Nhiều khi còn nhũng nhiễu, làm khó doanh nghiệp.

Homestay của các nước là thương hiệu, còn VN, đang làm kiểu phong trào. Người dân phải tự bơi, giữa mênh mông lúng túng, dù tiềm năng homestay VN có thừa.

Homestay là loại hình du lịch khá phổ biến, đặc biệt tại các nước mới phát triển. Theo tiếng Anh, “home” nghĩa là nhà có người ở; để phân biệt với “house” - cái nhà chung chung. Nôm na, homestay là du lịch ở trong nhà với người dân để trải nghiệm và khám phá văn hóa bản địa. Để làm homestay, trước hết phải có nhà rộng và đủ tiện nghi tối thiểu. Gia đình sẽ để một phần cho khách thuê. Có thể từng phòng riêng hoặc ở tập thể tùy khả năng và điều kiện từ cả hai bên. Với homestay, thời gian lưu trú thường dài hơn. Do vậy, phải quy hoạch cụ thể, gắn với các làng nghề, các điểm sản xuất. Du khách có thể ăn chung, tham gia lao động và học nghề với cư dân. Không phải địa phương nào, gia đình nào cũng có thể làm homestay. Đó là những làng xưa, nhà cửa phải thoáng rộng, không chỉ có chỗ ngủ riêng mà còn có khu vệ sinh riêng cho khách. Giao thông phải tương đối, có các điểm vệ tinh để giữ chân khách.