PGS-TS Nguyễn Thị Minh Thái không ngớt “cảm ơn bạn Sokholov thân mến vì đã xem và hiểu vở diễn Hồn Trương Ba da hàng thịt đến thế” trong hội thảo Việt Nam học mới đây. Và hôm qua (14.3), người thủ vai chính của vở - NSND Trọng Khôi đã ra đi.
|
|
“Tôi nghĩ để chấn hưng lại sân khấu Việt Nam rất nên chọn Hồn Trương Ba da hàng thịt để các nhà hát kịch dựng lại”, nhà Việt Nam học người Nga Sokholov nói trong phiên họp của Tiểu ban Văn hóa - nghệ thuật, Hội thảo Việt Nam học năm 2008.
Không phải ngẫu nhiên người bạn Nga ấy nói như vậy. Trên thực tế, đây là một vở diễn có chiều sâu triết học. Vở diễn kể về ông Trương Ba giỏi đánh cờ và sống thanh bạch bỗng nhiên bị gạch tên nhầm trong sổ sinh tử do vị thần quan liêu. Ông chết. Tiên cờ Đế Thích cho phép ông sống lại bằng cách nhập hồn vào người khác, cụ thể là anh hàng thịt. Mâu thuẫn xảy ra, khi ông Trương Ba phải sống một lúc hai cuộc sống. Một của ông Trương Ba nhân hậu, thanh đạm. Một của anh hàng thịt tục tằn, phàm phu. Đến một lúc, hồn ông Trương Ba không chịu nổi mâu thuẫn “hồn nọ, xác kia” nữa đã xin được chết hẳn để được là chính mình, trả xác lại cho hồn anh hàng thịt.
Suốt những năm dài trên sân khấu, được nhiều ê kíp khác nhau thực hiện, vai diễn ông Trương Ba trong xác anh hàng thịt của NSND Trọng Khôi vẫn là một đỉnh cao khó vượt của “anh cả đỏ” Nhà hát kịch Việt Nam.
Nhờ có NSND Trọng Khôi, chúng ta có một ông Trương Ba luôn ăn nói đúng mực trong vẻ ngoài của một anh hàng thịt suốt đời lớn tiếng. Cũng nhờ ông, người xem có tâm hồn của ông Trương Ba ưa sống nội tâm hiện rõ trong thân xác bị lôi kéo về những bát tiết ăn kèm rõ nhiều hành sống. Nhờ ông, ta thấy tận mắt bi kịch của tâm ý muốn chữa lại cánh diều cho cậu cháu hàng xóm, nhưng bàn tay thô kệch chỉ quen làm đồ tể lại khiến diều gãy xương. Bàn tay này lỡ làm điều gì sai lại bị bàn tay kia đập chát vào để sám hối. Ông Trương Ba của NSND Trọng Khôi sống cuộc sống hết bị kéo tuột theo bản năng lại bị tâm hồn phanh gấp bắt dừng.
Sau này, NSND Trọng Khôi còn có nhiều vai diễn xuất thần khác nhưng Hồn Trương Ba da hàng thịt vẫn là minh chứng rõ nhất của sự tài hoa cũng như thấu hiểu chiều sâu kịch bản của ông. Chưa kể, nó cũng là thời ông được sống trọn vẹn nhất với hào quang sân khấu.
Những ngày hồn Trương Ba ấy, người ta đến nhà hát không chỉ để xem, để cười đơn thuần như phần đông khán giả thời nay. Họ đến để suy ngẫm trong không khí còn chưa cởi mở của một thời bao cấp. Đấy cũng là những ngày người ta cười với sự quan liêu của những ông ở trên cao, một nhát gạch nhầm mà đời dân khốn khổ. Cũng là những ngày khán giả tự răn mình bài học đừng bao giờ tha hóa mà Lưu Quang Vũ đã gửi vào kịch bản, để rồi những nghệ sĩ nhà hát kịch chuyển tải còn hơn cả thành công. Trong số những nghệ sĩ ấy, có NSND Trọng Khôi.
Mấy năm cuối đời, NSND Trọng Khôi nghỉ lãnh đạo ở Hội Nghệ sĩ sân khấu, rồi vui với những giờ dạy diễn xuất. Ông mất sau hai tuần nằm bệnh viện vì bạo bệnh. Bản thành tích của ông do Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam gửi cho các báo dài tới 4 trang. Huân chương có, huy chương có, giải thưởng trong nước có, ngoài nước cũng có.
Nhưng làm nghệ sĩ, có lẽ chỉ cần sự thanh lọc tâm hồn mà ông chuyển đến cho người xem qua Hồn Trương Ba da hàng thịt là quá đủ.
Khán giả của một thời bao cấp chắc chắn sẽ nhớ ông.
Còn sân khấu tương lai, có lẽ cũng sẽ tưởng nhớ ông lúc nào đó khi dựng lại Hồn Trương Ba da hàng thịt.
|
NSND Trọng Khôi tên thật là Nguyễn Trọng Khôi, sinh ngày 16.2.1943. Chức vụ: nguyên Chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Sân khấu thế giới tại Việt Nam, nguyên Chủ tịch Hội đồng biên tập của Tạp chí Sân Khấu và Nhà xuất bản Sân khấu. Đã được tặng: Huy chương vàng hội diễn toàn quốc năm 1990; Huy chương vàng hội diễn toàn quốc 1995; Nghệ sĩ tài năng nhất trong Liên hoan sân khấu thế giới Mátxcơva 1990; Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng ba; Huân chương Lao động hạng nhất; Huân chương Độc lập hạng ba. |
Trinh Nguyễn
Bình luận (0)