Khổ vì rối loạn tiền đình

(TNTS) Trạng thái xây xẩm, chóng mặt, mất thăng bằng… là những triệu chứng của rối loạn tiền đình. Đây là bệnh thường xảy ra ở nữ giới.

Bệnh từ sự chóng mặt

Là sinh viên mới ra trường, Thy được nhận vào làm việc trong một tòa nhà cao ốc bề  thế. Nhưng chưa kịp mừng vì môi trường làm việc sang trọng với văn phòng làm việc đầy đủ tiện nghi, ngay ngày đầu tiên đi làm Thy đã thấy cơ thể mình có sự phản ứng… kỳ quặc. Ngồi được một lúc, đầu óc cô quay cuồng, cảm giác như trần nhà hạ xuống thấp, không gian ngột ngạt như trong một chiếc hộp chật chội. Càng lúc cảm giác chóng mặt càng tăng, Thy thấy tức ngực và buồn nôn như người bị ốm nghén. Tuy nhiên khi đi ra ban công hoặc về nhà thì cảm giác trên biến mất. Lâu ngày, Thy sợ cảm giác đến công ty, 8 giờ đồng hồ ở văn phòng đối với Thy là sự "tra tấn". Sau một tháng, cô bị suy nhược cơ thể, buộc phải xin chuyển công việc ra môi trường bên ngoài. Khi đến bệnh viện, bác sĩ cho biết do phản ứng của cơ thể với môi trường lạnh, gây co mạch máu, trong đó có mạch máu não dẫn đến giảm tưới máu não rồi chóng mặt.

Ths-BS Bùi Thị Lan Vy, chuyên khoa Nội thần kinh, cho biết tiền đình là một hệ thống có vai trò quan trọng trong việc duy trì tư thế và dáng bộ, trong phối hợp các cử động của mắt, đầu và thân mình, và duy trì việc nhìn cố định vào một vật. Hệ thống tiền đình bao gồm tiền đình ngoại biên và tiền đình trung ương. Chóng mặt là ảo giác vận động của cơ thể hay môi trường xung quanh, và là một kích thích sinh lý hoặc rối loạn bệnh lý của hệ tiền đình, hệ thị giác, hệ cảm giác sâu.

Chóng mặt có hai dạng khác nhau. Chóng mặt sinh lý xảy ra khi não có sự mất cân đối trong ba hệ (tiền đình, thị giác và cảm giác sâu) hoặc hệ tiền đình gặp những vận động đầu mà nó chưa thích nghi, ví dụ như say sóng do đi tàu xe. Say xe là chóng mặt sinh lý, không liên quan đến rối loạn tiền đình. Còn chóng mặt bệnh lý thường là do rối loạn chức năng hệ tiền đình.

Cụ thể hơn, chóng mặt liên quan đến hệ tiền đình được chia thành hai loại. Đó là chóng mặt ngoại biên (do tổn thương tiền đình ngoại biên) chiếm khoảng 36% trường hợp và chóng mặt trung ương (do tổn thương nhân tiền đình và các đường liên hệ) chiếm khoảng 5% bệnh nhân. Triệu chứng hai loại chóng mặt này khác nhau ở vài điểm, nhưng cả hai thường đi kèm với các dấu hiệu thần kinh khác như rung giật nhãn cầu, ù tai giảm thính lực, dấu hiệu thân não. Qua khám lâm sàng, có thể phân biệt dễ dàng các triệu chứng của rối loạn tiền đình với ốm nghén, suy nhược cơ thể.

Hiện tượng chóng mặt còn do bệnh từ hệ thần kinh trung ương. Chẳng hạn một bệnh nhân đang làm việc ngoài trời trong một thời gian dài, khi chuyển vào làm việc trong môi trường lạnh đột ngột có thể gây ra phản ứng co mạch gây tình trạng thiếu máu cục bộ ở một số bộ phận nhạy cảm như mạch máu não, gây đau đầu, chóng mặt hay mạch máu của mặt gây tím tái...

Lưu ý là phải phân biệt chóng mặt với hoa mắt, gồm những cảm giác bệnh nhân thường mô tả như đầu óc quay cuồng, ngất hay choáng váng, những cảm giác này xảy ra trong điều kiện não bị rối loạn cung cấp máu, ví dụ như kích thích thần kinh X quá mức, hạ huyết áp tư thế, rối loạn nhịp tim, thiếu máu cơ tim, thiếu ô-xy, hạ đường máu, và có thể lên đến cực điểm mất ý thức, ngất. Đây là những nguyên nhân toàn thân gây chóng mặt.

Tần số chóng mặt tăng dần theo tuổi và thường gặp ở nữ hơn nam.

Bệnh lành tính hay tái phát

Theo y văn, ở phương Tây có phương pháp trị liệu cho người rối loạn tiền đình rất hiệu quả. Đó là cho bệnh nhân vào phòng tập của phi công, tập cảm giác đảo lộn nhiều vòng trong không gian hẹp (như trên khoang lái máy bay), cảm giác chóng mặt sẽ từ từ biến mất và cơ thể sẽ thích nghi với hiện tượng mất thăng bằng.

Tại Việt Nam, theo bác sĩ Lan Vy, việc điều trị đối với trường hợp rối loạn tiền đình ngoại biên trong cơn cấp gồm các bước: cho bệnh nhân nằm nghỉ ngơi trong phòng tối, tránh cử động đầu, dùng thuốc kháng histamin, thuốc chống nôn. Có thể kéo dài khoảng thời gian tái phát cơn bằng những bài tập về tiền đình, những bài tập này rất hữu ích, đặc biệt trong những trường hợp chóng mặt tư thế lành tính kéo dài.

Việc phẫu thuật được chỉ định nếu điều trị nội khoa (làm giảm sự chóng mặt) thất bại. Phẫu thuật viên sẽ cắt dây thần kinh tiền đình, sửa lại dò tai trong, cắt mê đạo. Tuy nhiên, phương pháp này có thể gây điếc một bên tai.

Đau nửa đầu Một chứng bệnh thường hành hạ nữ giới, làm ảnh hưởng đến sinh hoạt và công việc là đau nửa đầu. Khi rối loạn giấc ngủ (ngủ trưa quá nhiều hoặc ngủ đêm quá ít), chuẩn bị đến chu kỳ kinh nguyệt, uống thuốc ngừa thai hoặc do làm việc căng thẳng đều có thể dẫn đến chứng đau nửa đầu. Cơn đau có khi tập trung ở nửa đầu hoặc lan ra cả toàn đầu, thoáng qua hoặc kéo dài nhưng thường khiến chất lượng cuộc sống của phụ nữ bị giảm sút. Họ thường cáu gắt, tinh thần mệt mỏi, muốn được yên tĩnh và hay phản ứng thái quá trước những tiếng ồn. Các trường hợp này có thể dùng các loại thuốc giảm đau thông thường như aspirin, riêng đối với người đang mắc bệnh đau dạ dày thì có thể dùng paracetamol. Các viên nang thảo dược được chiết xuất từ cao bạch quả cũng giúp trị đau nửa đầu. Tuy nhiên, nếu hiện tượng trên kéo dài nên đến bác sĩ để được tư vấn điều trị kết hợp với thay đổi lối sống (tránh thức khuya, căng thẳng, áp dụng các bài tập nhẹ nhàng như yoga, dưỡng sinh...).

Du Miên