'Không phải cứ ra luật thêm một số cái vòng kim cô thì mọi việc tốt hơn'

Đề xuất công ty con của doanh nghiệp nhà nước không phải đấu thầu

Sáng 24.5, báo cáo tiếp thu, chỉnh lý dự thảo luật Đấu thầu sửa đổi, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội Lê Quang Mạnh cho biết, tới nay vẫn còn một nội dung còn ý kiến khác nhau liên quan đến phạm vi áp dụng luật Đấu thầu với doanh nghiệp nhà nước và dự án sử dụng vốn nhà nước.

PHẠM QUANG VINH

Tại dự thảo luật trình Quốc hội, Chính phủ đề xuất chỉ áp dụng với doanh nghiệp nhà nước. Theo quy định, doanh nghiệp nhà nước bao gồm 2 loại: doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ và doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ hoặc tổng số cổ phần có quyền biểu quyết.

Chính phủ cũng đề xuất không áp dụng luật Đấu thầu với hoạt động lựa chọn nhà thầu thuộc các dự án có sử dụng vốn nhà nước, vốn của doanh nghiệp nhà nước từ 30% trở lên hoặc dưới 30% nhưng trên 500 tỉ đồng trong tổng mức đầu tư của dự án.

Theo ông Mạnh, liên quan nội dung này hiện có 2 loại ý kiến. Loại ý kiến thứ nhất đồng ý với đề xuất của Chính phủ vì cho rằng điều này nhằm đảm bảo quyền tự chủ, tự quyết định của doanh nghiệp.

Trong khi đó, loại ý kiến thứ 2 cho rằng, nếu quy định như dự thảo thì sẽ thu hẹp đáng kể đối tượng dự án sử dụng vốn nhà nước phải đấu thầu, dẫn tới toàn bộ các dự án đầu tư của công ty con của các tập đoàn, tổng công ty, doanh nghiệp nhà nước khác… sẽ không phải đấu thầu theo quy định của luật này.

Theo ông Mạnh, qua khảo sát của Ủy ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội tại 13 tập đoàn, tổng công ty cho thấy, số dự án thực hiện đấu thầu ở công ty mẹ chỉ chiếm 17%, 83% còn lại được thực hiện ở các công ty con.

Từ đó, loại ý kiến này đề nghị quy định đối tượng áp dụng đối với dự án đầu tư của doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có trên 50% vốn thuộc sở hữu của doanh nghiệp nhà nước.

Có thể ảnh hưởng tới lợi ích của Nhà nước chứ không phải bảo vệ

Thảo luận sau đó, một số đại biểu đồng tình với loại ý kiến thứ 2, cho rằng cần có quy định chặt chẽ để tránh việc lạm dụng các cơ chế khác để né tránh các quy định của luật Đấu thầu, bảo toàn các nguồn vốn đầu tư của Nhà nước, giúp quá trình lựa chọn nhà thầu công khai, minh bạch.

PHẠM QUANG VINH

Tuy nhiên, đại biểu Phan Đức Hiếu (đoàn Thái Bình), Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế Quốc hội, lại cho rằng không nên mở rộng phạm vi áp dụng luật Đấu thầu với công ty con của doanh nghiệp nhà nước.

Theo đại biểu này, nếu mở rộng theo hướng trên thì đồng nghĩa mở rộng thêm 4 nhóm đối tượng phải áp dụng luật đấu thầu. "Đây là phạm vi rất rộng", ông Hiếu nói.

Cùng với đó, đại biểu đoàn Thái Bình phân tích, luật Đấu thầu không phải là công cụ duy nhất quản lý doanh nghiệp nhà nước mà còn nhiều cơ chế giám sát khác. Bên cạnh đó, ông Hiếu cho rằng, nếu áp dụng cứng nhắc phạm vi luật Đấu thầu với công ty con của doanh nghiệp nhà nước có thể làm hoạt động của doanh nghiệp bị ảnh hưởng, từ đó ảnh hưởng lợi ích của Nhà nước, chứ không phải là bảo vệ nguồn vốn nhà nước.

Chia sẻ quan điểm này, đại biểu Tạ Văn Hạ (đoàn Quảng Nam), Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Quốc hội, cho rằng cần phải phân biệt vốn ngân sách nhà nước trong dự án chứ không phải là doanh nghiệp có bao nhiêu phần trăm là của Nhà nước thì cần phải đấu thầu.

Theo ông Hạ, vấn đề nằm ở chỗ kiểm soát đồng vốn của Nhà nước được đầu tư vào dự án, còn lại phải đảm bảo quyền định đoạt tài sản, sự linh hoạt, chủ động của doanh nghiệp.

PHẠM QUANG VINH

Tranh luận với các đại biểu Phan Đức Hiếu, Tạ Văn Hạ, đại biểu Lê Hoàng Anh (đoàn Gia Lai), Ủy viên thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội, cho rằng đấu thầu là biện pháp để đảm bảo cạnh tranh, công bằng, minh bạch, hiệu quả kinh tế. "Tại sao loại trừ doanh nghiệp này khỏi điều tốt đẹp như vậy", ông Lê Hoàng Anh nêu.

Theo đại biểu đoàn Gia Lai, các doanh nghiệp có vốn nhà nước cần phải đi đầu để các doanh nghiệp khác trong cả nước cùng thực hiện. Ông cũng dẫn thực tế hiện nay, cơ bản các doanh nghiệp có vốn nhà nước dưới 50% vẫn đang thực hiện theo luật Đấu thầu, khi thông qua dự án này chỉ cụ thể trách nhiệm hơn.

Đại biểu Nguyễn Hữu Toàn (đoàn Lai Châu), Phó chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội, cho rằng luật Đấu thầu đã sửa đổi 2 lần nhưng đều giữ quy định này là có lý do.

Ông Toàn cũng cho biết, trong 17.000 gói thầu mà 13 tập đoàn, tổng công ty nhà nước thực hiện trong năm 2022, nếu áp dụng theo phương án thứ nhất thì số này sẽ chỉ còn khoảng 17%.

"Vậy liệu có nên từ bỏ công cụ quản lý này không? Đây là bài toán đặt ra, còn tính toán thế nào chúng ta quyết", ông Toàn nêu và cho rằng, việc quy định các công ty con của tập đoàn, doanh nghiệp nhà nước phải thực hiện đấu thầu không phải là can thiệp vào hoạt động của doanh nghiệp.

"Luật Đấu thầu không phải để khắc phục tất cả tham nhũng, tiêu cực"

Tiếp tục tranh luận, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (đoàn TP.HCM) bày tỏ ủng hộ quan điểm của đại biểu Phan Đức Hiếu. "Tôi cho là không nên cực đoan trong việc này. Không phải chúng ta ra luật Đấu thầu để làm một số cái vòng kim cô thì mọi việc sẽ tốt hơn. Yếu tố cuối cùng vẫn là con người", ông Nghĩa nêu.

PHẠM QUANG VINH

Theo ông Nghĩa, nếu doanh nghiệp có vốn nhà nước từ 50% trở lên đầu tư vào doanh nghiệp khác thì có khi chỉ chiếm 5 - 10% vốn của doanh nghiệp kia thôi, mà cũng phải chịu sự chi phối của luật Đấu thầu là "cực đoan và không cần thiết".

Ông Nghĩa cũng phân tích, doanh nghiệp chịu trách nhiệm kết quả cuối cùng của họ. Khi đấu thầu, trong đầu họ không chỉ có tiền mà còn nhiều yếu tố khác như thời cơ, thời gian, thậm chí là cả sự quen biết.

"Nếu chúng ta cứ suy nghĩ một cách cực đoan, chúng ta cho là quấn nhiều vòng dây vào sẽ tốt hơn có khi lại làm chậm hoạt động doanh nghiệp. Cái tốt là có thể bớt được chuyện tiền bạc nhưng một doanh nghiệp làm ăn có nhiều yếu tố khác chứ không chỉ tiền bạc", ông Nghĩa nói và đề nghị dự thảo luật nên quy định theo đề xuất của Chính phủ, không yêu cầu các công ty con của doanh nghiệp nhà nước phải đấu thầu.

Theo ông, Nhà nước chỉ quản lý doanh nghiệp nhà nước, còn doanh nghiệp nhà nước ấy đi đầu tư doanh nghiệp khác thì đã có nhiều luật khác quản lý.

"Còn ai tham nhũng, tiêu cực đã có thanh tra, kiểm tra, điều tra. Chúng ta cứ điều tra các dòng tiền, điều tra bằng những phương tiện khác và chúng ta trị thôi. Không phải luật Đấu thầu ra để khắc phục tất cả tham nhũng, tiêu cực", ông Nghĩa nhấn mạnh.

Giải trình cuối phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ KH-ĐT Nguyễn Chí Dũng nói ông chia sẻ với nhiều đại biểu như đại biểu Hiếu, đại biểu Hạ và các đại biểu khác ủng hộ phương án Chính phủ trình.

"Phương án của Chính phủ trình không làm thu hẹp phạm vi áp dụng của luật và vẫn đảm bảo quản lý chặt chẽ việc sử dụng vốn nhà nước", ông Dũng khẳng định.