Kinh tế Trung Quốc cần thêm người nước ngoài

Nhiều thập niên qua, Trung Quốc cố gắng mở rộng “quyền lực mềm” của mình, hay còn gọi là khả năng tăng sức ảnh hưởng thông qua các phương tiện phi quân sự. Nước này dành khoảng 10 tỉ USD mỗi năm để quảng bá các trường dạy ngoại ngữ và xây dựng trường đại học ở nước ngoài. Họ cũng thúc đẩy các doanh nghiệp giải trí mở rộng ra thị trường ngoại và từ lâu mong muốn thu hút du khách nước ngoài, hệt như Mỹ và châu Âu.

Truyền thông Trung Quốc cho hay kế hoạch này là để “phát triển du lịch thành động lực chính cho sự chuyển đổi và nâng cấp kinh tế”, song nỗ lực trên hiện đang gặp khó. Du lịch Trung Quốc năm ngoái chỉ tăng 3,8%, trong đó gần 80% là phụ thuộc vào nhóm khách đến từ Hồng Kông, Macau và Đài Loan. Một trong những lý do của việc này là dù Đại lục có nhiều tham vọng toàn cầu, nước này vẫn chưa mấy chào đón người ngoại quốc.

Quá trình cấp thị thực của Đại lục là một vấn đề. Chỉ công dân của 13 nước được phép nhập cảnh không cần thị thực vào Trung Quốc, thấp hơn nhiều so với mức 38 nước mà Mỹ cho phép. Công dân các nước khác phải xin visa để đến Đại lục. Tại Mỹ, trung tâm thị thực Trung Quốc rất đông mỗi dịp gần Tết Nguyên đán. Chi phí thị thực là 140 USD song trừ khi bạn có đủ thời gian ngồi chờ hàng giờ để nộp đơn, bạn phải tốn thêm 100 USD cho dịch vụ ngồi xếp hàng giúp bạn.

Những hạn chế trên là rào cản kinh tế lớn. Một nghiên cứu mới đây cho thấy yêu cầu có visa sẽ giảm 70% lượng hành khách đến thăm một nước. Năm 2015, Đại lục chỉ đón 2 triệu du khách Mỹ, trong khi đặc khu Hồng Kông - nơi có GDP chưa đầy 3% GDP Trung Quốc và có dân số chưa đầy 1% dân số Trung Quốc - đón 1,8 triệu du khách.

Đại lục thường làm trầm trọng thêm vấn đề này bằng cách sử dụng du lịch để phục vụ nhiều mục tiêu chính trị, đặc biệt là trong tranh chấp với Đài Loan và Hàn Quốc. Sau khi Trung Quốc hạn chế du khách đến thăm Hàn Quốc khi hai nước xảy ra khủng hoảng về hệ thống phòng thủ tên lửa, người Hàn Quốc cũng phản ứng bằng cách tránh xa du lịch Đại lục. Hồi tháng 5, số khách Hàn đến Trung Quốc giảm 42% so với cách đó một năm, trong khi số khách Hàn đi Nhật Bản tăng 85%.

Tất cả các yếu tố này ảnh hưởng đến tính bền vững của kinh tế vĩ mô. Theo một nghiên cứu gần đây, 190 tỉ USD có thể đã chảy khỏi Trung Quốc dưới dạng tiêu dùng liên quan đến du lịch, trong khi nước này chỉ nhận về 35 tỉ USD ngoại hối mỗi năm từ du khách. Theo số liệu thống kê cán cân thanh toán chính thức, Trung Quốc có khoản thâm hụt du lịch là 217 tỉ USD năm 2016. Điều này tương đương 44% tổng thặng dư thương mại hàng hóa. Với một quốc gia quan tâm đến việc chặn dòng vốn thoái, thiếu khách du lịch là vấn đề đau đầu.

Song đây chỉ là một điểm trong sự cảnh giác với người nước ngoài của Trung Quốc. Ở nhiều nơi trên đất nước này không có người nhập cư. Năm 2013, năm gần nhất có số liệu thống kê, có 1 triệu người nước ngoài sống trên cả Đại lục. Đây là số lượng người nước ngoài thua xa một vài thành phố ở Mỹ. Ngay cả Nhật Bản, nước vốn dè dặt với người ngoại quốc, cũng có số dân nước ngoài gấp đôi con số trên. Nhiều nghiên cứu cho thấy người nhập cư thường có xu hướng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, kinh doanh và đổi mới. Tuy nhiên ở Đại lục, tất cả những điều này chưa được nghe đến.

Việc giải quyết vấn đề trên sẽ vướng nhiều trở ngại về mặt chính trị, song Trung Quốc có thể thực hiện một bước đi đó là đơn giản hóa hệ thống thị thực. Nhiều nước châu Á khác, đặc biệt là Ấn Độ và Việt Nam, gần đây nỗ lực để đơn giản hóa thủ tục visa. Nếu Trung Quốc muốn có thêm du khách ngoại và ngoại hối, họ cần giúp du khách đến tham quan dễ dàng hơn.