Kỷ vật của mẹ: Chiếc lư hương và cây đèn dầu làm ám hiệu

Lư hương bằng phụ tùng máy bay

Mẹ Văn Thị Thừa (sinh năm 1915, ở xã Duy An, nay là TT.Nam Phước, H.Duy Xuyên, Quảng Nam) là một trong số ít mẹ VN anh hùng được nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang. Năm 1967, mẹ Thừa cùng lúc phải gánh chịu 3 cái tang, chồng (Nguyễn Thừa) và 2 con trai (Nguyễn Thứ, Nguyễn Y) đã ngã xuống trong trận chiến ác liệt tại địa bàn lân cận thuộc H.Quế Sơn. Chỉ 1 năm sau, đến lượt 2 con trai Nguyễn Nuôi và Nguyễn Yên cũng hy sinh. Cuối đời, mẹ chỉ còn một cháu gái gọi bà nội phụng dưỡng.

Ông Lê Trung Chường kể ông về làm cháu rể và cùng vợ chăm sóc cho mẹ Thừa từ năm 1987. Từ lúc đó cho đến khi mẹ Thừa mất năm 1994, ông thường được bà kể lại nhiều câu chuyện thời kỳ làm giao liên, đào hầm nuôi giấu cán bộ... “Khi còn sống, bà hay đem chiếc lư hương ra lau chùi rồi kể chính nhờ chiếc lư hương đó mà nhiều bộ đội, cán bộ tránh bị bắt bớ”, ông Chường tiếp lời. Một người con trai của mẹ mang về một bộ phận của máy bay, thấy bên trong rỗng ruột, bà liền dùng làm lư hương đặt trước nhà.

Hồi đó, nhà mẹ Thừa ở sát cánh đồng, gần bờ sông (Phước Mỹ 3, TT.Nam Phước ngày nay), nơi ẩn nấp và di chuyển của nhiều bộ đội trong và sau chiến dịch Mậu Thân (1968). Để cảnh báo có địch càn quét, lùng sục, mẹ Thừa đã nghĩ ra cách dùng hương đốt lên để làm ám hiệu. Những đêm đông quân địch vào làng, bà liền dùng một nắm hương lớn đem đốt rồi cắm vào lư hương này. Bà ngầm quy ước, nếu giặc đi ít thì sẽ thắp ít hương, không thắp hương là lúc an toàn. Nhờ đó, rất nhiều đoàn cán bộ, du kích thoát hiểm, tránh va chạm với quân địch những lúc không cần thiết.

Hiện lư hương đang được trưng bày tại Bảo tàng Phụ nữ VN (Hà Nội).

Mẹ VN anh hùng Văn Thị Thừa Ảnh: Hoàng Sơn

Theo tài liệu do Bảo tàng Mẹ VN anh hùng (Quảng Nam) cung cấp, cây đèn dầu đã trải qua 2 cuộc kháng chiến chống Pháp, Mỹ và người gìn giữ trao lại cho bảo tàng là Mẹ VN anh hùng Lê Thị Trị (thôn Thanh Quýt, xã Điện Thắng Trung, TX.Điện Bàn, Quảng Nam). Mẹ Trị chính là con gái cả của mẹ Nguyễn Thị Thứ - bà mẹ tiêu biểu có 9 con trai liệt sĩ và là nguyên mẫu của tượng mẹ VN anh hùng ở Quảng Nam. Con rể và 2 cháu ngoại của mẹ Thứ cũng là liệt sĩ, trong khi mẹ Trị cũng có chồng và 2 con gái hy sinh.

Khi các em trai lên đường chiến đấu, bà Trị ở nhà cùng mẹ Thứ đào 5 căn hầm bí mật trong vườn nhà để nuôi giấu cán bộ, bộ đội, du kích quân giải phóng miền Nam. Khi những đứa em trai, chồng và 2 con gái lần lượt hy sinh, ở nhà bà cùng mẹ ruột (mẹ Thứ) nén đau thương để tiếp tục đấu tranh. Hồi đó, trong vườn nhà, lúc không có quân địch, hai người tìm cách mở hé cửa hầm cho cán bộ bên dưới hít thở không khí trong lành. Khi có động, các mẹ vờ đi lùa bò để chỉnh sửa lại miệng hầm.

Cũng bởi những căn hầm nằm trong vườn nhà, nên mẹ Trị đã tìm cách báo tin thời điểm an toàn để các anh ra ngoài. Mẹ sử dụng cây đèn dầu để ra ám hiệu. Vào ban đêm, hễ nhìn vào bàn thờ trong nhà, thấy ngọn đèn được thắp sáng thì các anh có thể yên tâm hoạt động. Ngược lại, khi đèn không được chong lên, chính là lúc quân địch đang lùng sục. Cũng với ngọn đèn này, mẹ Trị và mẹ Thứ đã “đưa đường dẫn lối” cho không biết bao nhiêu cán bộ, du kích ẩn nấp trong vườn nhà. Năm 2016, cây đèn được đưa về bảo tàng thuộc quần thể tượng đài Mẹ VN anh hùng để giới thiệu đến đông đảo công chúng.