Lãi suất sẽ giảm đến đâu?

LS giảm thấp nhất lịch sử

Các ngân hàng (NH) vẫn tiếp tục giảm lãi suất (LS) huy động tiền đồng, xuống mức thấp nhất kể từ năm 2021 đến nay. Vietcombank giảm thêm 0,2%/năm ở các kỳ hạn dưới 12 tháng. Theo đó, LS kỳ hạn 1 - 2 tháng còn 2,2%/năm, 3 tháng còn 2,5%/năm, 6 - 9 tháng còn 3,5%/năm. Đây là lần thứ 2 kể từ đầu tháng 12 đến nay, nhà băng này điều chỉnh giảm lãi huy động. Mức 2,2%/năm đang là LS thấp nhất hiện nay. Còn BIDV cũng đã giảm 0,1%/năm, LS kỳ hạn 1 - 2 tháng còn 3,1%/năm; 3 - 5 tháng còn 3,4%/năm; 6 - 11 tháng còn 4,4%/năm. Hai NH trong nhóm Big4 là VietinBank, Agribank chưa có động thái điều chỉnh LS tiết kiệm nhưng mức hiện tại cũng đã rất thấp.

ĐÀO NGỌC THẠCH

Trước đó, một số NH như MB, SCB, VietABank, PGBank… cũng giảm LS huy động tiết kiệm từ 0,1 - 0,2%/năm ở một số kỳ hạn. MB huy động tiền đồng kỳ hạn từ 1 - 5 tháng còn 3,2 - 3,4%/năm, từ 6 - 12 tháng còn 4,6 - 4,9%/năm, mức LS cao nhất là 6,4%/năm ở kỳ hạn 36 - 60 tháng. Từng là nhà băng huy động LS cao, SCB cũng liên tục giảm lãi huy động và mức cao nhất của NH này cũng chỉ ở 5,4%/năm từ kỳ hạn 12 tháng trở lên. Kỳ hạn huy động dưới 12 tháng của nhà băng này ở mức 3,5 - 4,8%/năm.

Sau đà điều chỉnh giảm liên tục, một số nhà băng có sự điều chỉnh tăng nhẹ lãi huy động. Chẳng hạn, Techcombank vừa tăng LS khoảng 0,1%/năm ở một số kỳ hạn. Theo đó, LS huy động 1 - 2 tháng ở mức 3,4%/năm, 3 - 4 tháng mức 3,6%/năm, 6 - 8 tháng ở mức 4,7%/năm, trên 12 tháng ở mức 5%/năm.

Nhìn chung, so với đầu năm, LS tiết kiệm giảm gần một nửa. LS huy động trung bình 12 tháng ở mức 4,4%/năm ở nhóm NH thương mại cổ phần nhà nước và 5,3%/năm đối với nhóm NH thương mại cổ phần. Không những LS tiết kiệm, LS trên thị trường liên NH cũng đang xuống mức thấp nhất kể từ năm 2021 đến nay, dao động từ 0,15 - 6,05%/năm. Điều này cho thấy thanh khoản của hệ thống NH khá dồi dào.

LS thực dương ở mức thấp

LS tiết kiệm đi xuống nhanh đến mức nhiều người bất ngờ. Đáng nói, trong bối cảnh giá cả nhiều mặt hàng thiết yếu tăng, không ít người đặt câu hỏi, LS tiết kiệm có còn thực dương hay không (mức LS đủ bù đắp sự mất giá của đồng tiền hay nói cách khác LS lớn hơn tỷ lệ lạm phát - PV). Theo dữ liệu từ Tổng cục Thống kê, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 11 tăng 3,45% so với cùng kỳ năm trước và tăng 0,25% so với tháng trước. Lạm phát cơ bản tăng 4,27% so với cùng kỳ năm trước.

PGS-TS Nguyễn Hữu Huân, Đại học Kinh tế TP.HCM, đánh giá LS vẫn đang thực dương nhưng ở mức rất thấp. Với LS trung bình từ 4,4 - 5,3%/năm, lạm phát kỳ vọng năm 2023 khoảng 4% thì mức LS thực dương hiện nay vào tầm 0,4 - 1,3%/năm, quá khiêm tốn so với mức trước đây ở 3 - 6%. Đây là mức thấp nhất từ trước đến nay và thấp hơn cả mức LS thực dương tại Mỹ. LS của Mỹ hiện nay đang từ 5 - 5,25%/năm, trong khi lạm phát kỳ vọng khoảng 2% (lạm phát thực tế khoảng 3%), do đó LS thực dương vào khoảng 2 - 3%. 

Đối với những người trước đây đổi từ tiền USD sang gửi tiết kiệm thì có thể nói là không được lợi nhiều do tỷ giá tăng khoảng 3%. Dù đã xuống thấp nhưng theo ông Huân, câu hỏi LS tiết kiệm hiện nay có phải đáy hay chưa vẫn phụ thuộc vào sự can thiệp thị trường từ NH Nhà nước. Với nhu cầu vốn của nền kinh tế hiện nay khá yếu, các nhà băng huy động vào nhưng không cho vay ra được sẽ tính toán giảm lãi đầu vào. Trong trường hợp NH Nhà nước thực hiện hút tiền về qua tín phiếu trên thị trường mở thì khả năng đà giảm LS sẽ được chặn lại.

Chuyên gia tài chính Nguyễn Trí Hiếu cho rằng trong bối cảnh bình thường, LS thực dương ở mức 2% thì NH mới có thể thu hút được dòng tiền tiết kiệm. Thế nhưng bối cảnh hiện nay khá khác, các kênh đầu tư như chứng khoán, bất động sản, ngoại tệ, vàng… không đủ hấp dẫn để hút vốn rẻ này nên người có tiền vẫn chọn gửi tiết kiệm. LS thực dương hiện nay tầm 1% (LS huy động bình quân khoảng 5% - lạm phát 4%) mà dòng tiền vẫn vào NH là minh chứng rõ nhất. Từ nay đến hết năm 2023, khả năng LS huy động sẽ còn giảm thêm 0,25% bởi NH không cho vay được. Điều đó có nghĩa mức LS thực dương sẽ rút ngắn lại chứ khó có thể âm.

Ngược lại, ông Nguyễn Hoàng Hải, Phó chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính VN (Vafi), nhận định mức LS 4 - 5%/năm hiện nay vẫn còn dư địa để giảm thêm trong thời gian tới. Ở một số nước, khi đã kiểm soát được lạm phát thì LS có khi về mức 0% là điều bình thường. Một số nước còn áp dụng LS âm để khuyến khích dòng vốn đầu tư thay vì gửi tiết kiệm. Tuy nhiên, LS trong nước sẽ bị giới hạn mức giảm do một khi tiền quá rẻ sẽ chảy vào các kênh khác, nhất là bất động sản và tỷ giá. Điều này làm cho giá cả nhà đất, ngoại tệ tăng cao, khó kiểm soát. 

Thêm vào đó, khi nhu cầu vốn của nền kinh tế gia tăng, các NH cũng cần nguồn vốn để cho vay, doanh nghiệp cần huy động vốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh lâu dài. Hiện nay các doanh nghiệp thực hiện phát hành trái phiếu trung dài hạn với LS trên 10%, còn các NH tầm 6 - 7%/năm. Do đó, LS tiết kiệm khó có thể giảm sâu thêm.