Nhận định của ông Ketut Ariadi Kusuma, Trưởng nhóm Tài chính, Cạnh tranh và Sáng tạo của Ngân hàng Thế giới (World Bank) tại VN, đang thổi luồng sinh khí đầy quyết tâm của VN trước cơ hội biến dự báo thành hiện thực.

Theo ông Ketut Ariadi Kusuma, mục tiêu tham vọng này phụ thuộc vào việc tận dụng hiệu quả thị trường tài chính để dẫn vốn đầu tư tới các mục tiêu kinh tế này, trong đó thị trường vốn đóng vai trò rất quan trọng. Hiện tại, thị trường chứng khoán (TTCK) của VN được phân loại là thị trường cận biên và được đưa vào chỉ số thị trường cận biên (FM). Tháng 9.2018, VN lọt vào danh sách theo dõi nâng hạng của FTSE Russell lên thị trường mới nổi và được MSCI theo dõi xem xét định kỳ. World Bank ước tính việc nâng hạng TTCK có thể mang lại tới 25 tỉ USD (hơn 600.000 tỉ đồng) vốn đầu tư mới từ các nhà đầu tư nước ngoài (NĐTNN) vào thị trường VN cho tới năm 2030 nếu đáp ứng được một số điều kiện quan trọng.

Nhật Bắc

Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định, TTCK là kênh đầu tư linh hoạt, hấp dẫn của các tổ chức và cá nhân đầu tư; đồng thời là kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng cho doanh nghiệp. "Tóm lại, phát triển kinh tế thì không thể thiếu TTCK, phát triển TTCK là một yêu cầu khách quan", Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh và khẳng định quyết tâm nâng hạng TTCK VN từ cận biên lên mới nổi trong năm 2025. Người đứng đầu Chính phủ yêu cầu khẩn trương triển khai các biện pháp cần thiết để nâng hạng TTCK, đặc biệt tập trung giải quyết các khó khăn, vướng mắc để đáp ứng tiêu chí nâng hạng với tinh thần "Đã nói là làm, đã cam kết là phải thực hiện, có sản phẩm, hiệu quả cân đong, đo đếm được". Thủ tướng giao Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán nhà nước, Ngân hàng Nhà nước (NHNN), Bộ KH-ĐT khẩn trương phối hợp, xử lý nhanh chóng, sớm có kết quả về các vướng mắc thuộc trách nhiệm của ngành mình để đáp ứng quy định tiêu chí nâng hạng TTCK, báo cáo kết quả trước ngày 30.6.

Để thu hút được nhiều hơn nguồn vốn đầu tư gián tiếp từ các nhà đầu tư quốc tế, đại diện World Bank nhấn mạnh, thứ nhất TTCK phải được nâng hạng bởi cả hai nhà cung cấp chỉ số quốc tế là FTSE Russell và MSCI. Thứ hai, VN cần xem xét giải quyết các vấn đề về giới hạn tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài (FOL hay còn gọi là "room" dành cho NĐTNN) và tiếp tục cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước lớn. Giải pháp bao gồm: cải thiện công bố thông tin, tăng tiếp cận với các cổ phiếu đã đạt đến giới hạn, và quan trọng nhất là tăng giới hạn sở hữu NĐTNN. Khi "room" ngoại vẫn là một hạn chế thì VN có thể sẽ chỉ nhận được dòng vốn ròng tối đa 5 tỉ USD, vì thị trường lúc đó chỉ chiếm chưa đến 1% chỉ số EM toàn cầu. Nhưng nếu vấn đề này được giải quyết hoàn toàn thì có thể mang lại thêm 8-15 tỉ USD vốn đầu tư ngoại.

Thứ ba, cần có một môi trường đầu tư lành mạnh trên toàn cầu để VN cũng có thể tận hưởng sự tăng trưởng tự nhiên của đầu tư toàn cầu vào thị trường mới nổi, ước tính tăng trưởng khoảng 7% mỗi năm. Điều này có nghĩa là sẽ có thêm 8-12 tỉ USD đầu tư cho đến năm 2030. Song song đó, việc phát triển cơ sở nhà đầu tư trong nước rất quan trọng để đồng hành và cân bằng dòng vốn từ NĐTNN, trong đó sự đa dạng hóa đầu tư quỹ bảo hiểm xã hội là chìa khóa. Hơn nữa, những cải cách trong ngành bảo hiểm và quỹ đầu tư nếu được thực hiện đúng cách, có thể mang lại thêm 28 tỉ USD cho khu vực doanh nghiệp thông qua thị trường vốn. Tổng cộng, World Bank ước tính tiềm năng huy động vốn mới cho thị trường vốn của VN là 78 tỉ USD."Ngân hàng Thế giới sẵn sàng hỗ trợ VN trên tất cả các mặt trận này. Chúng tôi hy vọng sẽ đạt được thành công mang tính bước ngoặt trong năm nay", đại diện World Bank nhấn mạnh.

Bà Nguyễn Hoài Thu, Tổng giám đốc Khối đầu tư chứng khoán, Công ty quản lý quỹ VinaCapital, phân tích rằng hiện tại VN còn một số tiêu chí chưa đáp ứng được tiêu chuẩn nâng hạng của 2 tổ chức MSCI và FTSE Russell; trong đó có 2 tiêu chí cơ bản nhất là giới hạn tỷ lệ sở hữu cho NĐTNN và vấn đề ký quỹ trước giao dịch (pre-funding).

Với tiêu chí đầu tiên, đang có 25 ngành nghề chưa được tiếp cận thị trường và 59 ngành nghề tiếp cận thị trường có điều kiện đối với NĐTNN. Nên giảm bớt số lượng ngành nghề nêu trên, nhất là đối với những ngành nghề không nhất thiết phải hạn chế tiếp cận thị trường đối với NĐTNN.

Ngọc Thắng

Đối với yêu cầu ký quỹ trước giao dịch, hệ thống giao dịch mới KRX đang được kiểm thử sẽ là cơ sở về mặt kỹ thuật hỗ trợ cho cơ chế không yêu cầu NĐTNN phải có đủ 100% tiền trong tài khoản trước khi mua chứng khoán. Bên cạnh đó, cần lập ra quy trình hoặc cơ chế để các công ty chứng khoán có thể phối hợp với các bên liên quan hỗ trợ ứng vốn cho NĐTNN thực hiện giao dịch mà không cần ký quỹ 100%. Về lâu dài, việc triển khai mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP), trong đó ngân hàng lưu ký được là thành viên thanh toán bù trừ, sẽ giải quyết được vấn đề pre-funding.

Ngoài hai trở ngại lớn nêu trên, còn một số vấn đề khác cũng cần giải quyết để TTCK được nâng hạng như: thủ tục đăng ký mở tài khoản mới cho NĐTNN còn tốn nhiều thời gian; một số thông tin về doanh nghiệp, các quy định về pháp lý không có sẵn bằng tiếng Anh và còn một số hạn chế về mức độ tự do hóa trên thị trường giao dịch ngoại hối. "Nếu giải quyết được tất cả những vấn đề nêu trên, TTCK sẽ sớm được nâng hạng. Song song đó, cũng phải nâng cao chất lượng quản trị doanh nghiệp của các công ty niêm yết để bảo vệ tốt hơn nữa quyền lợi của các nhà đầu tư. Cần giám sát chặt chẽ hơn nữa và xử lý nghiêm các giao dịch thao túng giá cổ phiếu hoặc giao dịch nội gián. Những việc này sẽ làm gia tăng niềm tin của các nhà đầu tư trong và ngoài nước vào TTCK. Nếu không có niềm tin vào thị trường, cho dù thị trường được nâng hạng, dòng vốn mới vào thị trường cũng sẽ hạn chế", bà Nguyễn Hoài Thu chia sẻ thêm.

Phát biểu tại Hội nghị triển khai nhiệm vụ phát triển TTCK ngày 28.2 qua, Thứ trưởng Bộ KH-ĐT Nguyễn Thị Bích Ngọc cho hay thời gian gần đây, khi tiếp xúc với các tập đoàn, quỹ đầu tư quốc tế, họ đều bày tỏ nếu TTCK VN được nâng hạng thì dòng vốn vào VN tăng lên rất nhiều. Hiện nay, TTCK chủ yếu là các nhà đầu tư cá nhân và một số quỹ, thiếu vắng các công ty đầu tư chuyên nghiệp. Một vấn đề khác là việc tăng hàng hóa có chất lượng để huy động thêm nguồn lực tạo sản phẩm mới cho TTCK đóng vai trò rất quan trọng. Trong đó, cần đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước và gắn với niêm yết trên TTCK. Năm 2023, số lượng doanh nghiệp, tổng công ty được cổ phần hóa gắn với việc niêm yết trên TTCK hầu như không có.

Đặc biệt, Bộ KH-ĐT kiến nghị sớm cho phép các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) có điều kiện theo quy định của pháp luật về chứng khoán được niêm yết trên TTCK. Bộ và lãnh đạo Chính phủ đã nhận được rất nhiều văn bản của các doanh nghiệp FDI đề nghị sớm triển khai nội dung. Người đại diện Bộ KH-ĐT cũng cho rằng cần phải xem xét để phân biệt điều kiện về tỉ lệ sở hữu của NĐTNN tại các doanh nghiệp niêm yết để có thể đưa ra một số điều kiện mở hơn so với các doanh nghiệp không niêm yết…

Đồng tình, bà Nguyễn Hoài Thu cũng cho rằng việc cho phép các doanh nghiệp FDI đáp ứng điều kiện được niêm yết trên TTCK sẽ giúp TTCK có thêm hàng hóa và cơ hội đầu tư cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Nếu các doanh nghiệp FDI niêm yết tại VN thuộc các tập đoàn lớn, nổi tiếng trên thế giới, sẽ giúp quảng bá cho TTCK VN nhiều hơn. Tuy nhiên, việc niêm yết các doanh nghiệp FDI cần phải tạo được lợi ích thực chất cho cả doanh nghiệp lẫn nhà đầu tư. Các doanh nghiệp FDI cần có hiệu quả kinh doanh tốt, tính thanh khoản của cổ phiếu cao, minh bạch về tài chính, nhất là về giao dịch giữa các bên liên quan, giữa công ty mẹ, các công ty liên quan ở nước ngoài và công ty con ở VN thì mới thu hút được nhà đầu tư.

Nhật Thịnh

Trong khi đó, ông Nguyễn Hoàng Hải, Phó chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính VN, nhấn mạnh rằng mục tiêu không chỉ nâng hạng TTCK mà phải hướng đến việc phát triển kinh tế, đưa VN hội nhập mạnh mẽ hơn nữa với thị trường thế giới. Trước mắt, các giải pháp để nâng hạng TTCK bao gồm việc thực hiện các tiêu chí của các tổ chức nêu ra. Đồng thời, phải tiếp tục thực hiện cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước để nhanh chóng đưa các doanh nghiệp lớn lên niêm yết trên sàn chứng khoán. Ngoài việc tạo thêm hàng hóa chất lượng để gia tăng thanh khoản cho thị trường, việc thay đổi cơ cấu cổ đông cũng giúp làm tăng chất lượng quản trị của các công ty nhà nước, từ đó hướng đến hoạt động hiệu quả hơn. Dài hạn hơn phải có chính sách mạnh mẽ, quyết liệt như giảm lãi suất trên thị trường về ngang bằng các nước trong khu vực. Đồng thời đi kèm các giải pháp như kiềm giá bất động sản, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư sản xuất, khởi nghiệp…

"Chỉ khi doanh nghiệp trong nước càng lớn mạnh, kinh tế càng phát triển thì dòng vốn đầu tư nước ngoài cả gián tiếp lẫn trực tiếp sẽ gia tăng. Ví dụ như lãi suất giảm mạnh sẽ khuyến khích doanh nghiệp sản xuất, đầu tư. Nhưng để tránh dòng tiền lại dồn vào các lĩnh vực đầu cơ thì phải có các giải pháp đồng bộ như kiềm chế giá bất động sản; giám sát để ngăn chặn các hoạt động thao túng, làm giá trên TTCK. Hay như về lâu dài còn phải xem xét đến các chính sách khác khi muốn xây dựng VN thành trung tâm tài chính trong khu vực", ông Nguyễn Hoàng Hải nói.