Trước hết cần phải nói rằng nhậu không phải là từ hiện đại trong tiếng Việt và cũng chẳng phải là từ lóng, nó chính là từ cổ, xuất hiện vài trăm năm nay, thường được dùng trong lời ăn tiếng nói hằng ngày ở Đàng Trong, tức vùng lãnh thổ Đại Việt do chúa Nguyễn cai trị (từ phía nam sông Gianh tỉnh Quảng Bình trở vào miền Nam).
Ngày xưa, nhậu có nghĩa là uống (nước, rượu). Trong từ điển Việt - Latin của Pigneau de Béhaine ghi nhận khái niệm “nhậu nước” (chữ Nôm: 𠶕渃), tr.432; Từ điển Taberd cũng ghi nhận như vậy, và giải thích nhậu tương ứng với từ bibere (uống) trong tiếng Latin (tr.358). Xin nói thêm, từ bia trong tiếng Việt có nguồn gốc từ chữ bière trong tiếng Pháp, còn bière lại có gốc từ chữ bibere (uống) trong tiếng Latin.
Nhìn chung, từ nhậu xuất hiện vào thời Trung cổ, theo Wiktionary, có khả năng từ này bắt nguồn từ âm *ɲuːʔ (uống) trong Ngữ chi Việt (Proto-Vietic), từ âm *ɲuuʔ (uống) trong Ngữ hệ Tiền Nam Á (Proto-Mon-Khmer). Nhậu là từ cùng gốc với âm nyu (uống rượu) của người Cơ Ho sống chủ yếu ở tỉnh Lâm Đồng (Việt Nam) và âm /ɲaə/ của người Wa (người Va) ở Myanmar và tỉnh Vân Nam (Trung Quốc). Tương tự ta có thể thấy từ nhậu tương ứng với từ ᱧᱩ (ñu, có nghĩa là “uống” ) trong tiếng Santal thuộc ngữ chi Munda (Ấn Độ).
Trong hệ thống chữ Nôm từ nhậu có 3 cách viết: 嚅, 𠰉 và 𠻼. Chữ đầu tiên (嚅) do người xưa mượn nguyên xi từ chữ nhu (nói huyên thuyên) trong Hán ngữ, hai chữ còn lại là thuần Nôm.
Trong tiếng Việt, nhậu còn dùng để chỉ trạng thái vật chất giao thoa giữa chất rắn và lỏng. Thí dụ như “nhão”, “nhão nhẹt”… Trong Vân Đài loại ngữ của Lê Quý Đôn có đoạn cho thấy từ nhậu mang ý nghĩa này: “Tục nước Nam ta, lấy sáp ong xắt mỏng, hòa với dầu sở hoặc dầu vừng, bỏ vào nồi đun cách thủy, nặn thành bánh, ướp hoa thơm, để cách đêm hôm sau lại nhậu cho thật mượt, thơm mát”…
Nhìn chung, từ nhậu về sau bị biến âm thành “nhào, nháo, nhão”, chẳng hạn như động từ nhậu cữu (nhào vữa). Đôi khi từ này lại mang ý nghĩa khác: núa nhậu là nói láo...
Xét về lịch sử thế giới thì nhậu có từ thời cổ đại, bằng chứng khảo cổ cho thấy việc sản xuất rượu vang ở Georgia vào khoảng 6.000 năm TCN, còn ở Iran khoảng 5.000 năm TCN. Riêng về bia thì được biết đến ở châu Âu vào thời đồ đá mới (3.000 năm TCN). Trong những hội nghị, người Hy Lạp và La Mã cổ đại đã biết dùng rượu để giao tiếp, một số xã hội còn coi rượu là món quà từ các vị thần, dẫn tới việc sáng tạo Thần rượu nho Dionysos trong thần thoại Hy Lạp (trong thần thoại La Mã thì thần này được gọi là Bacchus).
Ở phương Đông thì có lẽ Lưu Linh bên Tàu được tôn là thần rượu. Ông tên là Tự Bá Luân, sống vào thời nhà Tấn, một nhân vật trong nhóm Trúc lâm thất hiền. Lưu Linh tính tình phóng khoáng, uống không biết say, sáng tác bài Tửu đức tụng nổi tiếng, ca ngợi việc uống rượu mà nhiều người trong giới văn chương biết đến.
Giai thoại về rượu cũng khá nhiều, trong đó phải kể đến Lý Bạch đi thuyền trên sông Thái Thạch, do say rượu nên ông đã nhảy xuống ôm vầng trăng dưới nước và bị chết đuối. Ở Việt Nam thì có Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật (1255 - 1330), là con trai thứ sáu của vua Trần Thái Tông. Theo Đại Việt sử ký toàn thư, Trần Nhật Duật đã từng uống rượu bằng mũi trong trại quân của Trịnh Giác Mật khi vừa nhai thịt vừa ngửa mặt, cầm gáo rượu dốc từ từ vào mũi....
Bình luận (0)