Lễ hội mang đậm bản sắc văn hóa của ngành nghề yến sào

Được tổ chức một cách bài bản và quy củ, lễ hội đã thu hút một lượng khách du lịch không nhỏ ra các đảo yến, nơi được xem như thủ phủ của loài chim yến.

Khác với các lễ hội tôn vinh ngành nghề như ta vẫn thường thấy ở một số địa phương, Lễ hội Yến sào Khánh Hòa vừa là sự kết hợp giữa tôn vinh ngành nghề, tri ân tiền nhân vừa là dịp để những người làm nghề này “ngồi lại với nhau”, đánh giá một chặng đường làm ăn đã qua của mình, qua đó rút ra những bài học bổ ích cho công việc sắp tới. Lễ hội Yến sào Khánh Hòa còn giá trị ở chỗ, những gì tinh túy nhất của các tập tục cư dân ven biển đều “có mặt” trong lễ hội này. Từ sắc phục dành cho chủ tế và “lính” cầm cờ đến cách xướng của một bài văn tế đều được hậu thế duy trì một cách thiêng liêng và thành kính. Chủ tế không chỉ là người lãnh đạo trong công ty mà đôi khi chỉ là một công nhân bình thường, trực tiếp khai thác yến ngoài đảo nhưng phải là người am tường từng ngóc ngách của công việc đầy thú vị nhưng cũng không ít nhọc nhằn này. Vì vậy, những chủ tế thường là hậu duệ của những người từng hành nghề khai thác yến sào hàng trăm năm qua trên đất Khánh Hòa.

Theo sử sách ghi lại, vào năm 1328, trong chuyến công cán phương Nam, Đề đốc thủy quân nhà Trần là Lê Văn Đạt cùng đoàn quân gặp bão lớn, chiến thuyền của họ bị dạt vào đảo Hòn Tre (ngoài khơi TP.Nha Trang ngày nay). Đề đốc Lê Văn Đạt cùng thuộc hạ của mình tình cờ phát hiện tại các hòn đảo ngoài khơi vịnh Nha Trang này có rất nhiều tổ yến. Sau khi phát hiện các đảo yến, ông Lê Văn Đạt cho thành lập đội quân bảo vệ, khai thác và phát triển nguồn tài nguyên này. Nghề yến sào nước ta ra đời từ đó và ông Đạt được đời sau suy tôn là Thủy tổ nghề yến sào VN.

Những người có công kế nghiệp Thủy tổ nghề yến là An phủ sứ Bình Khang Lê Văn Quang và con gái là bà Lê Thị Huyền Trâm. Dưới thời Tây Sơn, bà Lê Thị Huyền Trâm được giao chỉ huy đội thủy quân tại dinh Bình Khang kiêm Tổng quản quần đảo Hòn Tre và các đảo yến trong vùng. Bà đã tổ chức khai thác, xuất khẩu yến sào làm nguồn tài chính, hậu cần, quân nhu... cho nhà Tây Sơn. Ngày 10.5 năm Quý Sửu (1793), trong cuộc chiến bảo vệ chủ quyền lãnh hải Tổ quốc và các đảo yến, Đại đô đốc Lê Thị Huyền Trâm cùng An phủ sứ Bình Khang Lê Văn Quang đã anh dũng hy sinh. Từ đó, ngày 10.5 âm lịch hằng năm, người dân địa phương tổ chức cúng giỗ Thánh mẫu Lê Thị Huyền Trâm và tướng sĩ Tây Sơn tại đền thờ Tổ nghề yến trên đảo Hòn Nội.

Công ty Yến sào Khánh Hòa đã kế tục công việc thiêng liêng này từ nhiều năm nay và thường xuyên bổ sung vào lễ hội những nét văn hóa truyền thống đặc sắc của cư dân ven biển nam Trung bộ. Trong Lễ hội Yến sào Khánh Hòa, du khách có dịp trải nghiệm thú vị khi lênh đênh trên những chiếc tàu du lịch để ra các đảo yến và tận mắt chứng kiến những “tòa lâu đài” mà loài chim này “xây dựng” tại các hang đảo. Du khách cũng sẽ được chứng kiến các nghi lễ mà những hậu duệ của nghề yến sào tiến hành một cách bài bản trong suốt thời gian diễn ra lễ cúng.

Nghi thức trong Lễ hội Yến sào Khánh Hòa Ảnh: Yến sào Khánh Hòa Cung cấp

Những bậc tiền nhân có công khai mở nghề khai thác yến sào trên đất Khánh Hòa hẳn sẽ rất hài lòng khi thấy con cháu không những bảo vệ, duy trì nghề truyền thống này một cách liên tục mà còn phát huy tối đa bằng những sáng kiến được các hội đồng khoa học các cấp đánh giá cao và được xã hội thừa nhận. Những sáng kiến mang đậm dấu ấn của các nhà khoa học đang làm việc tại Công ty Yến sào Khánh Hòa mà thủ lĩnh là Th.S Lê Hữu Hoàng - Chủ tịch HĐTV đã mang lại nguồn thu to lớn về kinh tế cho công ty và địa phương đồng thời mang ý nghĩa lớn lao hơn, đó là nhân rộng các mô hình từ những sáng kiến này để toàn xã hội cùng hưởng lợi.

Việc di đàn yến ra các đảo hoang là một ví dụ. Từ 8 đảo yến với 40 hang yến, đến nay công ty đã di đàn, nhân đàn quần thể chim yến thành công với 24 đảo cùng 129 hang yến mới, nâng tổng số hang yến lên đến 169 hang với 32 đảo yến trải dài từ Quảng Bình cho đến tận Côn Đảo xa xôi. Hiện nay, công ty đang triển khai áp dụng trên diện rộng toàn bộ các hang còn diện tích làm tổ trên vách hang tại các đảo yến do công ty quản lý. Cùng với việc di đàn, công trình nghiên cứu ấp nở nhân tạo từ trứng chim yến cũng là một bước đột phá của các nhà khoa học tại công ty. Hằng năm, bằng phương pháp ấp nở nhân tạo này, các nhà khoa học đã cung cấp nguồn giống để phát triển nhân đàn, di đàn chim yến đến hơn 500 nhà yến trên toàn quốc. Đây là những nhà yến do cán bộ kỹ thuật của công ty trực tiếp tư vấn và thiết kế xây dựng.

Sau nhiều năm miệt mài nghiên cứu và cho ra đời những công trình được áp dụng ngay vào thực tiễn, Công ty Yến sào Khánh Hòa đã được tưởng thưởng xứng đáng bằng danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới năm 2015. Phần thưởng lớn hơn cả đó là sự tín nhiệm của khách hàng dành cho Yến sào Khánh Hòa trong suốt thời gian qua.

Ghi nhận những cống hiến hết mình cho việc nghiên cứu loài chim yến và áp dụng vào thực tế của Tổng công ty Yến sào Khánh Hòa, mới đây tại Hà Nội, Liên hiệp Các hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam, Bộ Khoa học - Công nghệ, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam, T.Ư Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Quỹ Vifotec đã trao giải nhất - Giải thưởng sáng tạo khoa học công nghệ Việt Nam năm 2015 cho đề tài “Nghiên cứu quy trình kỹ thuật nuôi chim yến và xây dựng nhà yến phù hợp với từng vùng miền, địa phương phục vụ phát triển bền vững nghề nuôi chim yến tại Việt Nam” cho Th.S Lê Hữu Hoàng và các cộng sự thực hiện. Công trình này cũng được Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới trao giải thưởng WIPO ngay trong buổi vinh danh nói trên.

Vào ngày 14.6, Lễ hội Yến sào Khánh Hòa năm 2016 lại được tổ chức tại đảo Hòn Nội, nơi mà tiền nhân đã đặt những bước chân đầu tiên để khai mở nghề khai thác yến sào từ hàng trăm năm trước. Chắc chắn rằng, những gì mà hậu thế làm được hôm nay đã đáp ứng được sự kỳ vọng của cha ông.