Miễn trách nhiệm hình sự đối với Trương Hồ Phương Nga: 2 năm tạm giam có được xem là “oan sai” ?

Thông tin cơ quan điều tra có thể sẽ “đình chỉ điều tra vụ án” và “miễn trách nhiệm hình sự” trong vụ án “lừa đảo chiếm đoạt tài sản” liên quan Trương Hồ Phương Nga và Nguyễn Đức Thùy Dung được dư luận quan tâm, đặc biệt là việc giải quyết số tiền 16,5 tỉ đồng và tình huống hai bị can này bị tạm giam 2 năm.

Như Thanh Niên đã thông tin trong số báo ngày 17.12, sau khi hết thời gian gia hạn điều tra, Cơ quan CSĐT Công an TP.HCM đã có kết luận điều tra mới nhất về vụ án “lừa đảo chiếm đoạt tài sản” đối với 2 bị can Trương Hồ Phương Nga (31 tuổi, quốc tịch VN và Nga, Hoa hậu người Việt tại Nga năm 2007) và Nguyễn Đức Thùy Dung (28 tuổi).

Theo kết luận của Cơ quan CSĐT Công an TP, đã hết thời hạn điều tra vụ án, không chứng minh được hành vi “lừa đảo chiếm đoạt tài sản” của 2 bị can Nga và Dung. Cụ thể, CQĐT không thu thập thêm được tài liệu để chứng minh hành vi gian dối có trước, và là nguyên nhân khiến Cao Toàn Mỹ ngộ nhận, giao 16,5 tỉ đồng cho Nga và Dung trong nhiều lần để mua nhà giá rẻ. Từ đó, theo CQĐT, không đủ cơ sở cáo buộc 2 bị can lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Tuy nhiên, căn cứ vào lời khai của các bị can và những người liên quan, Nga và Dung đã thực nhận 16,5 tỉ đồng của ông Cao Toàn Mỹ, đến nay chưa trả. Hành vi của Nga và Dung có dấu hiệu của tội “làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức” theo điều 267 bộ luật Hình sự (BLHS) 1999, nhưng tội danh này theo BLHS 2015 đã bổ sung dấu hiệu định tội “thực hiện hành vi trái pháp luật” nên vụ án sẽ được đình chỉ điều tra theo hướng miễn trách nhiệm hình sự.

Động thái “đình chỉ điều tra vụ án” và “miễn trách nhiệm hình sự” của CQĐT đối với bị can Nga và Dung được dư luận quan tâm.

Theo luật sư (LS) Lê Văn Hoan (Đoàn LS TP.HCM), dựa vào quan điểm của CQĐT, có thể CQĐT đình chỉ điều tra vụ án, đình chỉ điều tra bị can theo điểm a khoản 1 điều 29 BLHS 2015 để miễn trách nhiệm hình sự. Cụ thể: khi tiến hành điều tra, truy tố hoặc xét xử, do có sự thay đổi chính sách, pháp luật làm cho hành vi phạm tội không còn nguy hiểm cho xã hội nữa.

Dựa vào khoản 3 điều 7 BLHS 2015, LS Hoan phân tích: Nếu hành vi làm giả con dấu, tài liệu của Nga tại thời điểm năm 2014, được điều chỉnh bởi BLHS năm 1999, thì Nga đủ yếu tố cấu thành tội phạm. Tuy nhiên, yếu tố cấu thành tội phạm này tại BLHS 2015 có sự thay đổi.

Theo đó, người làm giả “phải sử dụng con dấu, tài liệu” này thực hiện hành vi trái pháp luật. Nhưng do hành vi làm giả của Nga được thực hiện sau khi bị can này nhận tiền lần cuối của ông Cao Toàn Mỹ (ngày 4.11.2013 - PV), nên hành vi của Nga chưa đủ yếu tố cấu thành tội. Căn cứ khoản 3 điều 7 BLHS 2015, các cơ quan tiến hành tố tụng sẽ áp dụng điều luật theo hướng có lợi cho bị can.

Theo diễn biến vụ án, ngày 19.11.2014, CQĐT khởi tố vụ án, khởi tố bị can về hành vi “lừa đảo chiếm đoạt tài sản”.

Ngày 19.3.2015, Nga và Dung bị bắt tạm giam. Đến ngày 29.6.2017, TAND TP.HCM thay đổi biện pháp ngăn chặn từ “tạm giam” sang “cấm đi khỏi nơi cư trú” đối với Nga và Dung.

Về khoảng thời gian (hơn 2 năm) mà Nga và Dung bị tam giam để đảm bảo quá trình điều tra truy tố, xét xử ban đầu về hành vi “lừa đảo chiếm đoạt tài sản” có được xem là “oan sai” hay không, LS Trịnh Vĩnh Phúc (Đoàn LS TP.HCM) nêu quan điểm: Phạm vi trách nhiệm bồi thường của nhà nước trong hoạt động tố tụng hình sự chỉ xảy ra đối với người bị tạm giam khi có bản án; quyết định của cơ quan, người có thẩm quyền trong hoạt động tố tụng hình sự xác định không có sự việc phạm tội hoặc hành vi không cấu thành tội phạm hoặc đã hết thời hạn điều tra vụ án mà không chứng minh được bị can đã thực hiện tội phạm.

“Trong vụ án của Nga và Dung, khi hết thời hạn điều tra, CQĐT xác định chưa đủ chứng cứ chứng minh 2 bị can này phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản nhưng cho rằng các bị can phạm một tội khác rồi dựa vào sự thay đổi chính sách pháp luật để miễn trách nhiệm hình sự, chứ không phải là không phạm tội hoàn toàn nên sẽ không có chuyện bồi thường oan sai”, LS Phúc nhận định.