Giáo sư (GS) Vũ Khiêu không chỉ là một nhà khoa học xã hội thông tuệ, uyên bác ở nhiều lĩnh vực mà ông còn là một nghệ sĩ thực thụ. Ông có thể sáng tác thơ Đường, văn phú, văn tế, câu đối…, những mảng sáng tác đòi hỏi phải có một vốn Hán học uyên thâm, am tường niêm luật chặt chẽ.
 Sau 395 ngày công của 9 nghệ nhân X.Q Việt Nam, bức chân dung khổ |
Năm 2006, tôi được chứng kiến những khả năng kỳ tài đó của ông qua việc ông sáng tác đôi câu đối tặng bà Nguyễn Thị Bình, nguyên Phó chủ tịch nước.
Hôm ấy, GS gọi điện cho tôi và cho biết, tối hôm đó có buổi lễ mừng sinh nhật lần thứ 80 của bà Bình. GS hỏi tôi là ông nên mừng bà Bình cái gì thì hợp? Không hiểu sao, tôi mạnh dạn đề xuất rằng GS nên tặng câu đối cho bà, chắc sẽ ý nghĩa vô cùng.
Ông nói: “Nếu vậy thì cháu cứ qua nhà đón bác, để bác còn nghĩ thêm…”.
Thật không ngờ, khoảng nửa giờ sau cuộc điện thoại đó, khi tôi bước vào nhà GS cũng là lúc ông hạ bút ký vào tấm lụa có đôi câu đối, chỉ có 14 chữ nhưng tôi thấy trong ấy hàm chứa tất cả cái thần của một nhân vật lịch sử, một nữ tướng ngoại giao trên bàn đàm phán 4 bên tại Hội nghị Paris về hòa bình tại Việt Nam với tư cách là Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Câu đối có được cả truyền thống của một gia đình yêu nước (ông ngoại của bà là cụ Phan Châu Trinh, nhà cải cách theo phong trào Duy Tân với bút hiệu Phan Tây Hồ).
Câu đối GS viết: “Nam Quốc riêng gì trai dũng lược - Tây Hồ còn đó gái Anh Thư”.
Theo ông, vế thứ nhất, ông muốn nói, trên đất nước Việt Nam này không chỉ nam giới mới là những người thao lược và dũng cảm. Còn ở vế thứ hai, ngoài ẩn ý nói tới truyền thống gia đình như đã nêu trên, ông còn có ý nhắc tới một tích xưa, liên quan đến phụ nữ Việt Nam, đó là Hai Bà Trưng khi xưa cũng từng đánh giặc ngoại xâm ở địa danh Tây Hồ... Thật là ý tại ngôn ngoại!
GS Vũ Khiêu tên đầy đủ là Đặng Vũ Khiêu. Ông có người cháu họ là tiến sĩ Đặng Vũ Chư, nguyên Bộ trưởng Bộ Công nghiệp nhẹ. Sau đó được cử làm Bộ trưởng Bộ Công nghiệp. Ông Đặng Vũ Chư cũng xuất thân trong một gia đình gia giáo, nền nếp và sinh ra tại ngôi làng nổi tiếng, có tới gần 60 người có học hàm giáo sư và phó giáo sư, đó là làng Hành Thiện (Nam Định).
Để nhắc nhở người cháu nhớ làm tròn bổn phận của một quan chức nhưng phải giữ được truyền thống gia đình, năm 1990, khi hay tin cháu mình được bổ nhiệm Bộ trưởng, ông gửi tặng đôi câu đối: “Kinh luân noi tổ đạo - Tài đức rạng gia phong”.
Thế rồi, năm 2007, sau 5 năm, ông Đặng Vũ Chư nghỉ hưu, GS mang tới tặng người cháu đôi câu đối có nhiều ý tứ sâu sắc như để đánh giá cháu ông sau 12 năm giữ cương vị Bộ trưởng: “Nhân trí truyền gia, kinh luân bảo quốc - Phụ mẫu khang cường, phu thê hân hỷ”.
Hỏi ra mới hay, ngay sau khi người cháu ông nghỉ hưu, ông vẫn chưa muốn tặng chữ và có ý muốn chờ thực tiễn trải nghiệm thêm. Khi thấy cháu mình sau ngần ấy năm đảm nhận cương vị đó, nay đã về hưu nhưng tiếng tốt vẫn còn với mọi người, với thuộc cấp. Hơn nữa, mấy ai về hưu rồi mà được phụng dưỡng cha mẹ già như ông, vợ chồng con cái vui vẻ quây quần bên nhau. Đó mới thật là chân giá trị ở mỗi con người mà dễ gì có được…
Chắc chắn những câu chuyện tôi kể trên chưa phải là những tuyệt phẩm câu đối của ông. Tôi biết, có rất nhiều, rất nhiều những câu đối thật sự là những áng văn chuẩn mực tuyệt tác của ông ở lĩnh vực này. Có điều, nếu viết về những chuyện ấy, đòi hỏi phải am tường nhiều kiến thức và phải biết rõ những điển tích. Còn tôi, quả thật lại rất hạn chế nên không dám viết nếu như mình không hiểu rõ.
|
Câu đối sau 10 phút Đầu năm 2009, vào dịp chuẩn bị đón Tết Nguyên đán, tôi có lại thăm ông. GS thấy tôi tới, liền hỏi ngay chuyện vừa mới xảy ra như một tai nạn nghề nghiệp của tôi rồi GS an ủi rất tình cảm, khiến tôi vô cùng cảm động. Khi tôi xin phép ra về, ông tâm tình: “Nhiều người họ đến với bác, thường muốn được bác cho chữ, cho câu đối. Có người thì bác có thể tặng ngay được, nhưng cũng có nhiều trường hợp phải khất, phải cáo lỗi bởi không phải dễ mà nghĩ cho phù hợp với người ta. Nếu mình không hiểu rành rẽ về họ và đặc biệt là phải có cảm xúc thực sự mới viết được”. Rồi ông hỏi tiếp: “Cháu có muốn bác tặng cháu câu đối không?”. Tôi thật cảm kích và thật lòng bày tỏ cùng ông rằng tôi rất mong có được đặc ân ấy mà không dám ngỏ lời đó thôi. Thật không ngờ, chỉ sau chưa tới 10 phút suy nghĩ, một tấm giấy dó với đôi câu đối thơm mùi mực của ông đã trao cho tôi, thật quý giá vô cùng! Với tôi, đó là một báu vật giúp tôi vượt qua khó khăn, giữ vững niềm tin vào một ngày mai tốt đẹp. Ông viết: “Gian nan Trời thử sức - Nhân nghĩa Phật đền công”. |
Quốc Phong
>> GS Vũ Khiêu mừng thọ 90 tuổi
>> Treo câu đối Tết lên màn hình máy tính
Bình luận (0)