Cố nhiên là từ xưa nay, du lãm qua vùng non thiêng thắng tích này, bao văn nhân thi sĩ từng viết nên không biết bao nhiêu tác phẩm. Thế nhưng dường như ngọn thi sơn “Vọng Hải đài” mà thi sĩ Phạm Hầu đã xây thành từ hơn nửa thế kỷ trước, vẫn là cái đài thơ đẹp lung linh và chót vót, thật khó lòng cho bất cứ ai có thể điền tên thay vào đấy được.
|
|
Chẳng biết trong lòng ghé những ai. Thềm tim từng dội gót vân hài. Hỡi ôi! Người chỉ là du khách. Một phút dừng chân Vọng Hải đài. Một phút du khách dừng chân hay là một khoảnh khắc sinh thành huyền thoại, để từ đó ký gửi vào vô tận một “Vọng Hải đài” thơ bên cạnh một Vọng Hải đài đá núi chon von sừng sững trước bao la biển cả, như muốn thi thố cùng tháng năm nhật nguyệt một sức sống trường cửu.
|
Phạm Hầu là thi sĩ xuất hiện đồng thời với lớp nhà thơ Lưu Trọng Lư, Huy Cận, Xuân Diệu vào thời Thơ mới. Ông sinh năm 1920 tại làng Trừng Giang, xã Điện Trung, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam, xuất thân trong một gia đình khoa bảng (cha là Phạm Liệu, đỗ Tiến sĩ khoa Mậu Tuất - 1898, một trong những trí thức thời bấy giờ được tôn là Ngũ phụng tề phi trên vùng đất Quảng). |
Theo Hồi ký song đôi của Huy Cận và Xuân Diệu: “Phạm Hầu cùng học ở trường Quốc học (Huế), sau tôi (Huy Cận) hai lớp. Lúc học đệ tứ niên thành chung, Phạm Hầu đã có làm thơ, và đã có đăng một số bài ở tạp chí Tao Đàn hồi đó…Hồi tôi ra Hà Nội học trường Cao đẳng Nông Lâm, anh (Phạm Hầu) cũng ra học trường Cao đẳng Mỹ thuật (khóa 13 - trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương 1939 - 1944)…Tôi thường đến thăm và đàm đạo thơ ca với anh…”.
Ngoài sớm bộc lộ tài năng về thơ, Phạm Hầu còn là một họa sĩ có tài. Ông từng có tranh đoạt giải nhất ở triển lãm tranh Đông Kinh (Nhật) vào năm 1940. Tiếc thay cánh cửa định mệnh của một cuộc đời tài hoa đã khép lại quá sớm, Phạm Hầu mất vào năm 24 tuổi (1944), để lại một sự nghiệp thơ dang dở. Nhưng nói như nhà thơ Chế Lan Viên lúc sinh thời: “Thơ anh ấy (Phạm Hầu) rất hay và xúc động: Nếu tôi đau. Trời đẹp! Nếu tôi đau. Mà muôn đời mưa nắng hiểu lòng nhau... Ôi! Thơ của những con người như thế, cầm lên tay một câu, một chữ nặng cả một cuộc đời” (Vẫy ngoài vô tận, NXB Thanh Niên, Tr. 102). Không chỉ là Chế Lan Viên mà còn bao nhà thơ lớn khác, như Lưu Trọng Lư trong hồi ký Nửa đêm sực tỉnh, Huy Cận trong Hồi ký song đôi, phần viết về Phạm Hầu đều ghi lại một quãng đời đẹp đẽ trong tình bạn và sự trân trọng nuối tiếc về một thi tài mệnh yểu.
|
|
.jpg)
Nhưng một cuộc đời kiểu như thi sĩ, họa sĩ Phạm Hầu Tôi theo tư tưởng vô cùng tận. Chỉ gặp vô cùng nỗi quạnh hiu (Lý tưởng) thì muôn đời sự cô liêu thăm thẳm mãi là người bạn đồng hành. Tâm hồn cao rộng của một nghệ sĩ tài hoa như ông thường luôn hướng tới siêu việt, vượt thoát mọi giới hạn thường nghiệm, có khi nuôi dưỡng một khát vọng lại cơ hồ đến tuyệt vọng: Tôi đợi người đây, Tuyệt đích ơi! Dẫu xa, xa cách mấy phương trời. Biết rằng vô ích nhưng tôi vẫn. Phung phí đời tôi mấy độ tươi (Lý tưởng). Đọc thơ của Phạm Hầu ta thường bắt gặp những cõi, những miền siêu hình, vô tận, vô cùng, tuyệt đích… Ở đấy mới là xứ sở của nghệ thuật và tình yêu của thi sĩ, vượt lên con đường mòn nhẵn thời gian: Sáng sớm rạng đông, chiều chạng vạng, mà khám phá tìm kiếm cái mới cái lạ - một mê say thường hằng trong một nội tại luôn quẫy cựa, thao thức mong đạt tới cái đẹp vẹn toàn. Một giấc mơ xem ra không hồi kết thúc, ngày lại ngày Tôi đợi người đây, Tuyệt đích ơi! Đố ai biết được” . “Tuyệt đích” đấy là những đâu, một xứ nắng thơm: Ao ước ngày mai trong nắng thơm, hay là hương là sắc: Một cái nhìn hương, chỉ thế thôi; hay là một nỗi buồn đẹp thần sầu: Nàng khóc bằng tay trên phím ngà. Những ngón tay dài như lệ sa… Chung quy lại, tất cả xây thành một thế giới vừa ưu mỹ lại vừa mơ hồ luôn vây bủa một tâm hồn cô đơn, một con người mà theo sự mô tả của Huy Cận: “Anh người mảnh dẻ, giọng nói rất nhẹ, gần như nói thầm, nhưng thỉnh thoảng cũng cười to lên, khi gặp một ý thích thú tâm đắc. Mắt Phạm Hầu như nhìn xa đi đâu, không phải là khóe mắt mơ mộng… mà là nét nhìn xa vắng” (Hồi ký song đôi). Cứ theo cách mô tả như vẽ nên từng nét, ta có thể tạc thành một chân dung Phạm Hầu thi sĩ mảnh mai - nhẹ nhàng - mong manh - dễ vỡ, lại tiềm ẩn chất chứa một niềm ưu tư trong ánh nhìn xa vắng kia để từ đó mà thành thơ: Tôi theo tư tưởng vô cùng tận, và thành họa: Ta thích nghệ thuật nào đem ta đến vô biên.
Hãy đọc khát vọng nghệ thuật của ông qua cách viết đẹp như chính hồn thơ ông lênh láng vậy: “Có hai nơi mà tôi ao ước sống. Một nơi bên Kim Tự Tháp ở Ai Cập, một nơi ở một khách sạn tại New York. Ở một nơi linh hồn tôi như gặp một kẻ hoàn toàn tin tưởng, mến yêu, một nơi tôi gặp một địch thủ ngạo nghễ và sung túc. Nhưng cái giá trị của một tình nhân là biết ngồi bên người yêu và cũng biết đứng trước kẻ địch. Linh hồn ta ơi! Trong phòng trắng ta hãy đi một chuyến qua bên thành phố vật chất kia để tự hiểu cái sự thật của người yếu hay kẻ mạnh, người về ta sẽ rõ…” (Vẫy ngoài vô tận. NXB Thanh Niên, Tr 254). Có thể những tư liệu về Phạm Hầu chưa sưu tầm hết được, cũng có thể có những sưu tầm chưa thật chính xác về ông, nhưng có lẽ vượt lên tất cả, Phạm Hầu đã là một huyền thoại, là ánh sao băng bay xẹt qua bầu trời, để người đời sau ngưỡng vọng chưa thấy hết những hồi quang về ông.
Quả là khó mà nhìn thấy hết, ngay cả cái bức tranh siêu thực “Cô đơn”, ông vẽ một hòn đá đầy rêu xanh, cái bức tranh tham dự triển lãm quốc tế tại Đông Kinh đã mang về giải nhất, về sau cũng đã tuyệt bản không tìm thấy, chỉ còn nghe những câu chuyện do những họa sĩ tiền bối đồng thời với ông kể lại. May mà còn lại thơ Phạm Hầu, còn lại cái đỉnh Vọng Hải đài cùng với nắng sớm mưa chiều trên Ngũ Hành Sơn. Giờ đây mỗi khi đi qua vùng danh thắng này, núi ấy có thể trả lời cho ta về một sự hiện hữu mong manh mà bất tử. Trường khiếu nhất thanh hàn thái hư, vận câu thơ của Thiền sư Không Lộ vào đây để hiểu ra cái lẽ vĩnh hằng Một tiếng tâm linh ngàn tiếng vọng. Vâng, thì cứ đứng trên Vọng Hải đài đá núi, thử bắt chước người xưa đưa tay về phương biển mà vẫy, mà ngâm nga vang vang lên: Đưa tay ta vẫy ngoài vô tận. Chẳng biết xa lòng có những ai? Vào chính những lúc như thế ta sẽ hiểu thế nào là ngàn tiếng vọng, sẽ hiểu thế nào là Phạm Hầu thi sĩ Một sắc không bờ trên biển xa. Ôi chao, người đi không để dấu trên đường là thế đó, Một phút dừng chân Vọng Hải đài vang hưởng suốt trăm năm!
Nguyễn Nhã Tiên
Bình luận (0)