Ngăn chặn thảm nạn giao thông nửa đêm về sáng: Đừng xem thường đạo đức lái xe

Có bằng lái chỉ là điều kiện cần

Nguyên nhân gây ra tai nạn giao thông (TNGT) thì rất nhiều: lỗi kỹ thuật của phương tiện (mất lái, mất phanh, nổ lốp…); tài xế phóng nhanh, vượt ẩu, chở quá tải, không tuân thủ các quy định về tốc độ, sử dụng chất kích thích…; việc quản lý lỏng lẻo của đơn vị kinh doanh vận tải, buộc tài xế phải lái xe trong một thời gian dài, quá sức, ngủ gật…; đường xấu, nhiều ổ gà, mố cầu hư hỏng nặng, không kịp sửa chữa…

MẠNH CƯỜNG

Liệt kê ra thì rất nhiều, và tranh luận sẽ trở nên rất gay gắt. Tuy nhiên, nguyên nhân chính yếu được nhiều chuyên gia đồng tình nhất vẫn là ý thức an toàn của người tham gia giao thông, đặc biệt là vai trò của người tài xế.

Thử so sánh, những chuyến máy bay được vận hành vô cùng phức tạp, với tốc độ bay lên tới gần 800 - 900 km/giờ, lại là những thiết bị bay trên trời… nhưng tại sao hiếm xảy ra tai nạn đến thế. Trong khi những chiếc xe ô tô, chạy trên mặt đường với tốc độ rất thấp, tốc độ lưu thông trung bình ở nước ta cũng chỉ ở mức 40 - 60 km/giờ, nhưng số vụ TNGT vẫn cứ cao? Vì một phi công được tuyển dụng và đào tạo rất bài bản, theo các quy chuẩn quốc gia và quốc tế, bên cạnh đó là các quy định nghiêm ngặt về giám sát vận hành, đặc biệt là số giờ bay/ngày.

Ngược lại, điều kiện đầu vào cũng như đào tạo, sát hạch, cấp bằng cho một tài xế xe khách - người mà có vai trò quyết định sinh mạng của hàng chục hành khách lại khá đơn giản, chỉ tập trung vào kỹ năng thực hành lái xe, mà rất ít chú trọng đến yếu tố trình độ học vấn, ý thức, đạo đức nghề nghiệp…

Theo quy định hiện nay, điều kiện của một người học lái ô tô B1, B2 là trên 18 tuổi… mà không có các điều kiện kèm theo khác. Nên chăng cần có những quy định bổ sung về điều kiện hành nghề tài xế, đặc biệt là tài xế lái xe dịch vụ, xe khách, xe vận tải thuộc nhóm nguy cơ cao xảy ra thảm họa giao thông.

Theo đó, có bằng lái chỉ là điều kiện cần, điều kiện đủ chính là phải được đào tạo nghiệp vụ, huấn luyện về đạo đức, tác phong… Giấy phép hành nghề sẽ được cơ quan quản lý nhà nước cấp và quản lý minh bạch, rõ ràng.

PHẢI PHÁT HUY CHO BẰNG ĐƯỢC thiết bị giám sát hành trình

Một điểm rất đáng chú ý khác là phần lớn các TNGT nghiêm trọng lại xảy ra ở khung giờ nửa đêm về sáng (0 - 5 giờ), vì đặc điểm của khung giờ này là đường vắng, tài xế thường xuyên lái xe vượt tốc độ trong một trạng thái sinh học rất dễ buồn ngủ.

Với các quy định pháp luật cũng đã rất cụ thể (Thông tư 12/2020/TT-BGTVT), bao gồm cả thời gian lái xe cho phép của một tài xế/ngày. Và các giải pháp công nghệ hỗ trợ giám sát việc vận hành phương tiện cũng như tài xế đã sẵn có.

Một thiết bị giám sát hành trình hợp quy, hay còn gọi là "hộp đen" trên xe khách đã cho phép quản lý các thông số sau: Giám sát vị trí xe trực tuyến dựa trên vị trí, tốc độ, các thông số kỹ thuật mà thiết bị định vị xe khách gửi về hệ thống giám sát; theo dõi lộ trình xe chạy; cảnh báo vi phạm khi xe đi vào đường ngược chiều, vượt quá tốc độ cho phép, quá thời gian lái xe liên tục...; xem báo cáo tổng hợp và chi tiết về lộ trình, mức tiêu hao nhiên liệu, số lần dừng đỗ, số lần vi phạm của xe.

Bên cạnh đó, các thiết bị định vị hợp chuẩn, hợp quy còn có thể tích hợp với các thiết bị ngoại vi khác như camera giám sát để theo dõi hình ảnh trực tuyến trên xe khách.

Tương tự bài học kinh nghiệm được rút ra từ việc áp dụng bắt buộc dán nhãn ETC, thu phí tự động…, thì một giải pháp thống nhất, có tính bắt buộc nhằm quản lý tập trung dữ liệu vận hành phương tiện và sự tuân thủ chấp hành của tài xế, sẽ giúp giảm thiểu đáng kể TNGT.

Để giải quyết triệt để vấn đề này, cần có sự ngồi lại từ rất nhiều cơ quan liên quan: Bộ GTVT, Bộ Công an, các đơn vị cung cấp giải pháp công nghệ, tổ chức vận tải, chuyên gia đầu ngành… Mục tiêu là kết hợp hiệu quả nhất giữa giải pháp công nghệ và việc thực thi chính sách. Cùng với đó, một giải pháp thống nhất nhằm theo dõi, giám sát, quản lý trực tuyến và tập trung quá trình vận hành của phương tiện và tài xế, sẽ giúp chấn chỉnh vi phạm, góp phần đáng kể giảm thiểu tai nạn giao thông.

(còn tiếp)