Ngày của người chết ở Mexico tại sao lại vui vẻ và là di sản văn hóa?

Trong tiếng Tây Ban Nha, Ngày của người chết ở Mexico được gọi là Día de Muertos hay Día de los Muertos. Ngày này thường được tổ chức vào ngày 1 và 2 trong tháng 11, tuy nhiên tùy theo địa phương, có nơi lại tổ chức vào ngày 31.10 hoặc 6.11. Đây là kỳ nghỉ kéo dài nhiều ngày, gia đình và bạn bè tụ tập để tỏ lòng kính trọng, tưởng nhớ những thành viên gia đình và người bạn đã qua đời.

expansion.mx

Tôn vinh người đã khuất

Theo Wikipedia, vào ngày này, người Mexico tôn vinh thân nhân đã khuất bằng cách sử dụng những vật dụng sau:

Lập các bàn thờ riêng ("ofrendas") chứa các món ăn và đồ uống yêu thích, cũng như ảnh và kỷ vật của những người đã khuất. Mục đích là để khuyến khích các linh hồn đến thăm, để các linh hồn nghe được những lời cầu nguyện và lời của người sống hướng đến họ.

Thân nhân trang trí mộ bằng cúc vạn thọ Mexico (Tagetes erecta) - một loài hoa mà người Mexico hiện đại đôi khi còn gọi là Flor de Muerto (Hoa của người chết). Những bông hoa này được cho là để thu hút linh hồn của người chết đến lễ vật. Người ta cũng tin rằng những cánh hoa tươi sáng với mùi hương nồng nàn có thể dẫn đường cho các linh hồn từ nghĩa trang về nhà của gia đình họ.

Wikipedia

Getty Images (traveler.marriott.com)

Họ mang đồ chơi cho những đứa trẻ đã chết (los angelitos, hay 'những thiên thần nhỏ'); đối với người lớn đã khuất thì đó là những chai rượu tequila, mezcal, pulque hoặc lọ atole. Gia đình sẽ đặt lên mộ đồ trang sức, hoặc kẹo mà người quá cố yêu thích, pan de muerto (bánh mì của người chết) và đầu lâu đường hoặc thức uống như atole. Gối và mền được bỏ ra ngoài để người quá cố có thể nghỉ ngơi sau hành trình dài.

Tặng quà cho người sống

Lễ kỷ niệm này không chỉ tập trung vào người chết, người Mexico còn thường tặng quà cho gia đình và bạn bè, ví dụ như kẹo bí ngô, hộp sọ kẹo đường, bánh pan de muerto (bánh mì của người chết) - một loại bánh mì chảo nướng theo cách truyền thống. Thức uống mà họ thường dùng trong ngày lễ này là pulque (có cồn), atole và champurrado hay loại đồ uống masa ấm, đặc, không cồn. Ngoài ra, các gia đình thường dùng thức uống yêu thích của những người thân đã mất. Rồi họ viết những câu thơ châm biếm nhẹ nhàng dưới dạng văn bia giả dành cho bạn bè và người quen còn sống, một hình thức văn chương truyền thống của Mexico gọi là calaveras literarias (văn chương đầu lâu).

Ở một số địa phương, đặc biệt là các thành phố lớn, trẻ em trong trang phục hóa trang lang thang trên đường phố, gõ cửa nhà người dân để nhận calaverita, một món quà nhỏ gồm kẹo hoặc tiền; họ cũng yêu cầu người qua đường cho nó. Phong tục này tương tự như phong tục cho kẹo hay bị ghẹo trong Halloween ở Mỹ, nhưng không có yếu tố gây hại cho chủ nhà nếu không được đãi.

Năm 2008, Ngày của người chết ở Mexico đã được UNESCO ghi vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu của nhân loại.

Nguồn gốc lễ kỷ niệm Ngày của người chết

Hiện nay, nhiều học giả Mexico đang phân vân giữa hai giả thuyết: Lễ kỷ niệm Ngày của người chết có nguồn gốc từ người bản địa gốc Tây Ban Nha hay chỉ là phiên bản nhằm khuyến khích chủ nghĩa dân tộc Mexico thông qua bản sắc "Aztec". Dẫu thế nào thì lễ hội này cũng đã trở thành một biểu tượng quốc gia trong những thập kỷ gần đây.

FG Trade Latin/Getty Images (expansion.mx)

Nói về Ngày của người chết ở Mexico, nhà nghiên cứu Agustin Sanchez Gonzalez cho rằng: "Tinh thần của lễ hội có nhiều điểm tương đồng hơn với các truyền thống Danse rùng rợn của châu Âu. Những câu chuyện ngụ ngôn về sự sống và cái chết đã được nhân cách hóa bằng bộ xương người để nhắc nhở chúng ta về bản chất phù du của cuộc sống". Ông cũng nhấn mạnh rằng báo chí thế kỷ 19 ít đề cập đến Ngày của người chết theo nghĩa mà chúng ta biết ngày nay. Tất cả chỉ là những đám rước dài đến nghĩa trang, đôi khi kết thúc bằng cơn say. Còn nhà nghiên cứu Elsa Malvido thì chỉ ra rằng đó là nguồn gốc của truyền thống "velar" gần đây hoặc đơn giản chỉ là việc thức suốt đêm với người chết.