Ngày Hợp tác xã Việt Nam 11.4: ‘Quả ngọt’ đổi mới

“Từ khi được áp dụng các quy định theo Luật Hợp tác xã (HTX) 2012, chúng tôi mở thêm dịch vụ kinh doanh gạo, tạo điều kiện cho thành viên phát triển kinh tế. Và đã thực sự có những chuyển biến trong hoạt động về việc tự chủ, tự chịu trách nhiệm, tìm hướng đi…”. Ông Nguyễn Đức, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc HTX Dịch vụ sản xuất và kinh doanh tổng hợp Hòa Cường (đơn vị quản lý chợ Hòa Cường Bắc, Q.Hải Châu theo mô hình HTX) nhìn nhận như thế trong báo cáo hồi cuối tháng 3. Năm 2019, HTX đã được UBND TP.Đà Nẵng tặng bằng khen về thành tích xuất sắc trong phát triển kinh tế tập thể, HTX giai đoạn 2013-2018.

Tiền thân là HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, HTX Dịch vụ sản xuất và kinh doanh tổng hợp Hòa Cường đã thực sự lột xác khi chuyển hướng sản xuất kinh doanh, đưa công trình chợ (gần 5,2 tỉ đồng) vào hoạt động từ tháng 5.2010, thu hút hơn 300 hộ tiểu thương, góp phần xã hội hóa quản lý chợ theo chủ trương của Chính phủ và thành phố. Sự năng động khiến HTX “thành công ngoài mong đợi” với mô hình tổ chức quản lý trực tuyến và hỗ trợ giám sát bằng 6 camera. HTX mây tre An Khê, Q.Thanh Khê cũng thay đổi nhiều kể từ khoản vốn góp ban đầu chỉ 6 triệu đồng (năm 1978). Cơ cấu tổ chức đa dạng hơn với gần 140 thành viên và lao động tại chỗ, cùng các vệ tinh ở Quảng Nam, Quảng Bình, Thái Bình. Sản phẩm của HTX đã tự tin xuất khẩu sang thị trường Trung Đông - ASEAN và các nước châu Âu… Với HTX Hòa Thọ Tây (Q.Cẩm Lệ), khi gặp khó trong việc lựa chọn hướng đi và đối diện nguy cơ giải thể từ mô hình HTX nông nghiệp cũ, Hội đồng quản trị đã phải họp bàn nhiều lần. Cuối cùng, chính quyền địa phương cho phép HTX được mở cơ sở giết mổ gia súc, gia cầm tập trung và sự dịch chuyển mô hình đã cho “quả ngọt”. Giờ đây, cơ sở giết mổ tập trung rộng 3.500 m² của HTX chỉ xếp thứ hai sau cơ sở giết mổ Đà Sơn ở TP.Đà Nẵng.

Sau 8 lần bổ sung ngành nghề và thay đổi giấy phép kinh doanh, HTX ô tô Liên Chiểu (Q.Liên Chiểu) đã trở nên “vạm vỡ” với 135 đầu xe khách hợp đồng và xe tải, có cả khách hàng là công ty nước ngoài ký hợp đồng bảo dưỡng. Với HTX dịch vụ hỗ trợ ô tô vận tải và xe du lịch Đà Nẵng (Q.Sơn Trà) quy mô 278 đầu xe, để tăng 263% vốn góp (lên 65 tỉ đồng) đơn vị đã phải tháo gỡ nhiều vấn đề. Nhất là khi áp dụng các mô hình hỗ trợ thành viên (khai thác luồng tuyến, ký kết hợp đồng bến bãi và bảo hiểm đầu xe, hợp đồng vận chuyển, bảo lãnh ngân hàng vay vốn đổi mới phương tiện, lập quỹ tín dụng nội bộ…), hiệu quả hoạt động trở nên khác biệt.

Ông Nguyễn Đức, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc HTX Dịch vụ sản xuất và kinh doanh tổng hợp Hòa Cường, đánh giá Luật HTX năm 2012 đã giúp tháo gỡ những vướng mắc về mô hình quản lý và hoạt động, để HTX có thể tổ chức hoạt động như một doanh nghiệp nhưng lấy lợi ích của hộ thành viên làm mục tiêu… Những đổi thay tích cực từ phía các HTX càng minh chứng cho những chủ trương, chính sách đi vào thực tế, trong đó có Nghị quyết số 13-NQ/TW khóa IX “về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao kinh tế tập thể” và nhất là Luật HTX 2012. Theo ông Tôn Thất Uyên, Phó chủ tịch Liên minh HTX TP.Đà Nẵng, Luật HTX được sửa đổi, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý đã giúp các HTX hoạt động theo đúng bản chất là một tổ chức kinh tế tập thể. Ngoài ra, phải kể đến những “trợ lực” khác từ chính quyền TP.Đà Nẵng (ban hành cơ chế chính sách hỗ trợ) và Liên minh HTX TP.Đà Nẵng (bám sát cơ sở)…

Ông Tôn Thất Uyên nhìn nhận, thời gian qua các HTX đã đóng góp cho GDP của thành phố trên 2 kênh: trực tiếp (đóng góp thu nhập, thuế) và gián tiếp (cung ứng dịch vụ, nâng cao hiệu quả kinh tế hộ thành viên), chưa kể các khía cạnh xã hội khác. “Thành tựu đạt được sau 15 năm thực hiện Nghị quyết 13 có sự đóng góp hết sức quan trọng của các HTX, sau khi HTX nhanh chóng tổ chức lại hoạt động theo hướng cung ứng dịch vụ, tạo việc làm cho thành viên và người lao động tham gia HTX. Kết quả này sẽ là nền tảng để các HTX tiếp tục có những đóng góp lớn hơn trong những năm tới”, ông Uyên đánh giá.

Trong thư kêu gọi điền chủ, nông gia tham gia HTX nông nghiệp viết ngày 11.4.1946, Bác Hồ khẳng định: “Nông dân muốn giàu, nông nghiệp muốn thịnh thì phải có HTX”. Ngày 11.4.1964, Bác Hồ tiếp tục gửi thư khen ngợi những HTX điển hình tiên tiến. Đến ngày 27.7.2011, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định công nhận ngày 11.4 hằng năm là Ngày HTX Việt Nam.

Các HTX và thành viên nhận bằng khen tại Hội nghị tổng kết 15 năm triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trên địa bàn Đà Nẵng Tấn Minh

Có một thực tế là các HTX tại địa bàn TP.Đà Nẵng đang rất cần được động viên, chia sẻ do chịu tác động bởi đại dịch Covid-19.

Theo ghi nhận của Liên minh HTX TP.Đà Nẵng, tính đến ngày 10.4, sản lượng tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp của các HTX trên địa bàn H.Hòa Vang, doanh thu các HTX thương mại dịch vụ ở Q.Sơn Trà và Q.Liên Chiểu, sản lượng HTX nông nghiệp trồng nấm và rau hoa củ quả Q.Cẩm Lệ giảm đến 50%. Các HTX làm nấm ở Q.Ngũ Hành Sơn và HTX thủ công mỹ nghệ - dịch vụ ở Q.Cẩm Lệ... cũng giảm 40% sản lượng tiêu thụ. Nhóm HTX vận tải cũng ngừng hoạt động dịch vụ vận tải khách, chỉ có một số HTX duy trì dịch vụ vận tải hàng hóa.

Theo Giám đốc HTX Sản xuất rau an toàn La Hường (Cẩm Lệ) Trần Văn Hoàng, doanh thu tụt giảm 30 - 40%, HTX vẫn cân đối để trả lương cho cán bộ, nhân viên nhưng rõ ràng mức lương “phụ thuộc” vào doanh thu hiện tại. Từ đầu tháng 4, HTX chợ Hòa Cường (Q.Hải Châu) chỉ để các hộ kinh doanh mặt hàng thiết yếu hoạt động nhưng vẫn hỗ trợ không thu tiền thuê mặt bằng, có phương án hỗ trợ kinh phí cho vợ, chồng của cán bộ, nhân viên bị mất thu nhập... Dự báo doanh thu giảm đến 80% là tình cảnh của HTX Hòa Tiến 1 (H.Hòa Vang) và theo Giám đốc Nguyễn Thảo, vụ cùng kỳ năm ngoái HTX sản xuất 200 tấn lúa giống nhưng vụ năm nay chỉ còn khoảng 30 - 40 tấn.

Vì vậy, đã có một số kiến nghị hỗ trợ từ phía HTX, như giãn và giảm các loại thuế; hỗ trợ chi phí thuê đất sản xuất, mặt bằng hoạt động, vốn vay lãi suất ưu đãi (để tái sản xuất kinh doanh) hoặc nâng mức vốn vay của Quỹ Hỗ trợ phát triển HTX thuộc Liên minh HTX TP.Đà Nẵng lên 1 tỉ đồng/dự án. Đồng thời, có chính sách hỗ trợ kinh tế tập thể vượt qua giai đoạn khó khăn hiện nay. Ông Nguyễn Châu, Giám đốc HTX Hòa Thọ Tây, đặt vấn đề miễn giảm thuế, cho vay không thu lãi để trả lương và trả nợ vay đầu tư năm ngoái, do doanh thu giảm 50% nhưng vẫn phải cân đối trả lương.

Cửa hàng HTX thực phẩm nông sản an toàn Thu Bồn Tấn Minh

Sức mua hạn chế khiến ông Lê Anh Quang, Giám đốc HTX Thu Bồn Mart, đề nghị có cơ chế hỗ trợ đầu tư xây dựng dự án trồng rau sạch, đảm bảo nguồn hàng đầu vào. Các đơn hàng phân phối đi các nơi (kể cả Nhật Bản, Thái Lan…) của HTX Chế biến nước mắm Ô Long đều ngừng khiến HTX khó khăn về đầu ra. “Quỹ hỗ trợ phát triển HTX cần có cơ chế giảm hoặc miễn lãi suất vay vốn”, giám đốc Phan Công Quang nói.