Hiểm họa bệnh tật
Theo từ điển Bách khoa dược học, thạch tín là tên gọi thông dùng chỉ nguyên tố asen, và cả hợp chất ôxít hóa As2 O3 - màu trắng, dạng bột, tan được trong nước, rất độc. Asen có trong đất, đá, các trầm tích được hình thành từ nghìn năm trước, với nồng độ khác nhau. Asen làm thay đổi cân bằng hệ thống enzim của cơ thể, tác động xấu đến hệ tuần hoàn, hệ thần kinh.
Nếu bị ngộ độc asen cấp tính sẽ có biểu hiện: khát nước dữ dội, đau bụng, nôn mửa, tiêu chảy, mạch đập yếu, mặt nhợt nhạt rồi thâm tím, bí tiểu và tử vong nhanh.
Nếu bị nhiễm độc asen từ từ ở mức độ thấp, mỗi ngày một ít sẽ gây: mệt mỏi, buồn nôn và nôn, hồng cầu và bạch cầu giảm, da mặt xám, rụng tóc, sút cân, giảm trí nhớ, mạch máu bị tổn thương, rối loạn nhịp tim, đau mắt, đau tai, viêm dạ dày và ruột, làm kiệt sức, ung thư, rối loạn cảm giác về sự di động và ảnh hưởng đến thai nhi.
Người uống nước ô nhiễm asen lâu ngày sẽ có các đốm sẫm màu trên thân thể hay ở đầu các chi, niêm mạc lưỡi hoặc sừng hóa da (thường xuất hiện ở tay, chân, lòng bàn tay, gan bàn chân - phần cơ thể cọ xát nhiều hoặc tiếp xúc ánh sáng nhiều, có thể dẫn đến hoại tử, rụng dần từng đốt ngón chân), gây xạm và mất sắc tố, bệnh Bowen (biểu hiện đầu tiên là một phần cơ thể đỏ ửng, sau đó bị chảy nước và lở loét). Tình trạng nhiễm độc asen lâu ngày (sau 15 - 20 năm) có thể gây ung thư hoặc viêm răng, khớp, gây bệnh tim mạch, cao huyết áp, các bệnh ngoài da...
Nguy cơ nhiễm thạch tín trên cả nước
Các điều tra sơ bộ ở một số địa phương cho thấy, hàm lượng asen trong nước ngầm ở nhiều nơi như sông Hồng, Quỳnh Lôi (Hà Nội), Lâm Thao (Phú Thọ), Lý Nhân (Bình Lục, Hà Nam) vượt quá tiêu chuẩn cho phép đối với nước ăn uống và sinh hoạt. Việc cảnh báo nhiễm độc từ nước giếng khoan cho khoảng 10 triệu người đang sử dụng là rất cần thiết. Việt Nam đã được đánh dấu trên bản đồ ô nhiễm asen của thế giới.
Điều nguy hiểm là asen không gây mùi khó chịu khi có mặt trong nước, cả khi ở hàm lượng có thể gây chết người, nên không thể phát hiện. Bởi vậy, các nhà khoa học còn gọi asen là "sát thủ vô hình".
Giải pháp loại thạch tín ra khỏi nước ngầm
Theo Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam, dùng phương pháp ôxy hóa thông thường và ánh sáng mặt trời có thể loại trừ được các tạp chất, đặc biệt là asen ra khỏi nước ngầm. Chỉ cần dùng phương pháp lọc bằng cách cho nước thô đi qua khối vật liệu bằng cát, than hoạt tính, vải lọc để giữ lại các chất bẩn như bùn, sét, các hạt hữu cơ, các hợp chất kết tủa của sắt và măng-gan, vi khuẩn và asen.
Các gia đình phải dùng nước giếng khoan nên xử lý bằng phương pháp sục khí, bồn lắng, lọc..., vừa để khử sắt, vừa loại bỏ được asen trong nước. Kết quả điều tra cho thấy, tại 80% gia đình sử dụng bể lọc đúng tiêu chuẩn, chất lượng nước được cải thiện đáng kể về độ trong và vị.
Nếu bị nhiễm độc
Trong trường hợp đã bị nhiễm độc asen, muốn giảm bớt các triệu chứng của bệnh, người bệnh cần được đảm bảo chế độ ăn uống thật tốt, giảm protein, bổ sung các vitamin để giúp cơ thể thải asen nhanh hơn. Bên cạnh đó, bệnh nhân có thể dùng thuốc giúp gan thải asen ra khỏi cơ thể như thuốc DMPS và DMSA. Tuy nhiên, phải có sự hướng dẫn của bác sĩ vì đây là những loại thuốc có thể gây ra nhiều phản ứng phụ.
Bộ Tài nguyên và Môi trường hiện đang soạn thảo đề án quốc gia "Giảm thiểu tác hại của arsenic trong nguồn nước sinh hoạt ở VN". Đề án sẽ ưu tiên giải quyết cho khu vực đồng bằng Bắc Bộ, Nam Bộ và một số vùng núi, vùng mỏ. Các biện pháp đang được áp dụng hiện nay như lọc bể cát, dùng giàn mưa khá hiệu quả trong việc loại bỏ thạch tín.
TS Bùi Mạnh Hà
Bình luận (0)