Nơi đây từng là điểm hoạt động của cán bộ cách mạng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ.
Đình Phong Phú được xây dựng vào khoảng năm 1880, thờ Thành Hoàng, là ngôi đình cổ xưa bậc nhất TP.HCM. Đình tọa lạc tại đường Tăng Nhơn Phú B, TP.Thủ Đức, trên khu đất rộng 4,2 ha.
Đình có 2 lớp cổng chính. Cổng thứ nhất tạc bia ông Hổ và cổng thứ hai theo kiểu " tam quan". Sân Đình có tượng Bạch Mã, Thần Nông, hòn non bộ và các miếu nhỏ thờ Ngũ Hành Nương Nương…
Bên trong đình gồm các phần chính như: võ ca, chính điện, tiền điện, nhà túc, nhà bếp, nhà truyền thống… Nóc đình và các bức hoành phi được trang trí các hoa văn liên quan đến các đề tài dân gian, mang bản sắc văn hóa đình Nam bộ xưa.
Đình Phong Phú là ngôi đình cổ bậc nhất, đến nay vẫn giữ được lối kiến trúc vốn có. Bên cạnh việc thờ tự của người dân, đình còn là nơi ẩn náu của bộ đội trong thời kỳ kháng chiến
Ảnh: Phạm Hữu
Bên dưới đình Phong Phú còn có hầm bí mật, nơi chứa lương thực, vũ khí từ năm 1959 đến 1975
Điểm đặc biệt ở trong đình còn có đường hầm bí mật, nằm dưới chánh điện, từng là nơi trú ẩn của lực lượng cách mạng thời kháng chiến chống Mỹ.
Là nhân chứng lịch sử tại đây, Bà Nguyễn Thị Súng (72 tuổi) là người ít ỏi còn lại nắm rõ từng thời kỳ các chiến sĩ hoạt động cách mạng ở đường hầm cùng sự thay đổi của đình theo thời gian.
Khi xưa đường hầm dài khoảng 5 km, tuy nhiên về sau chỉ còn lưu giữ lại một đoạn hầm ngắn khoảng 100 m ở đình Phong Phú
Bà Súng cho biết bà là con gái của Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Văn Bá (biệt danh Năm Lỳ). Năm 1959, khi bà tròn 15 tuổi, đường hầm này được xây dựng. Người đào chính là ông Bá - cha bà cùng các chiến sĩ khác thực hiện. Mục đích để làm nơi hoạt động cách mạng, giấu vũ khí, nuôi nấng bộ đội địa phương, lẩn tránh sự truy quét của Mỹ. Đến khoảng năm 1960 bà Súng mới biết có sự hiện diện của đường hầm này.
Bà Súng là dân ở địa phương, nhà gần đình. Lúc bà còn nhỏ được cử làm giao liên thường mang thực phẩm, thư từ, đồ tiếp tế của bà con nhân dân gửi cho các chiến sĩ. Nhiệm vụ giao liên của bà chỉ như là người đi cúng đình, tham quan. Khi đến, bà Súng chỉ mang các vật phẩm để lên bàn thờ, thắp nhang chứ không được trực tiếp đến miệng địa đạo để đưa hàng hóa.
Bà Nguyễn Thị Súng, con gái Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Văn Bá là nhân chứng ít ỏi còn lại về đường hầm bí mật
Ngoài nhiệm vụ làm giao liên, bà Súng còn được cách mạng cử làm công nhân ở một nhà máy có tên Phước Long (nằm tại Khu Công nghệ cao ngày nay). Nhiệm vụ của bà nắm tình hình, địa thế nhà máy để báo cáo lại với tổ chức. Nhờ đó, vào khoảng cuối năm 1966 bộ đội địa phương dễ dàng đánh vào nhà máy, lấy nhiều vật dụng chia cho người dân.
Đường hầm bí mật này từng nằm tại chánh điện của đình
Miệng hầm chiều ngang khoảng 0,5 m, chỉ một người chui lọt
Dưới miệng hầm sâu khoảng 2 m, có các bậc thang bắt xuống
Theo bà Sú, đường hầm này dài đến 5 km, từ chánh điện đình Phong Phú đến tận Khu di tích lịch sử Vùng Bưng 6 xã. Đường hầm dạng thẳng, không có các tầng, chỉ như lối đi thu nhỏ dưới lòng đất. Hầm có bậc thang lên xuống, sâu khoảng 2 m, rộng khoảng 50 cm vừa đủ một người đi, độ cao khoảng 1,5 m.
Hệ thống hầm dài, chiều cao khoảng 1,5 m, ngang khoảng 0,5 m
Về sau này, đoạn đường hầm từ Khu di tích lịch sử Vùng Bưng 6 xã đến đình Phong Phú và đoạn từ chánh điện đến khu vực nhà vệ sinh của đình được lấp lại. Chỉ duy nhất đoạn hầm giữa (dài khoảng 100 m) nối từ nhà vệ sinh của đình ra khu rừng phía sau được bảo tồn nguyên vẹn.
Trong hầm có một số khu vực để cất giữ vũ khí, lương thực và thông gió
Trong khi đó, tại giữa đoạn hầm có khu vực các bậc thang, nơi các cán bộ chiến sĩ dùng để hội họp, phát ra nhiều chỉ thị trong kháng chiến
Ở trong đình, miệng hầm được ngụy trang dưới bàn thờ Thành Hoàng. Phía sau, phải đình miệng hầm được ngụy trang ở khu vực giết mổ heo cúng và nhà vệ sinh. Bên ngoài đình, nơi có cánh rừng âm u, một miệng hầm cũng được ngụy trang bằng ụ mối, lá cây rừng. Ngày nay chỉ còn lại 2 miệng hầm còn duy trì. Sở dĩ phía sau đình có lối lên xuống vì khi địch càn quét, các chiến sĩ có nơi để thoát thân nhanh chóng.
Đây cũng là đoạn giữa, điểm nối đường hầm. Gần đây, hầm bí mật được cải tạo, trán xi măng, đèn, lắp quạt thông gió
Khu vực cuối là lối lên, nơi dẫn ra khu rừng phía sau đình Phong Phú
Bà Súng nói rằng có rất nhiều chiến sĩ từng sống, chiến đấu, ẩn mình dưới đường hầm. Tuy vậy, những người đầu tiên ở và trực tiếp đào hầm phải kể đến như: Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Văn Bá; Anh hùng liệt sĩ Nguyễn Văn Tăng, liệt sĩ Nguyễn Văn Đạt; liệt sĩ Ngô Tùng Lộ…
Nơi miệng hầm phía sau đình. Khi xưa được ngụy trang bằng các ụ mối, lá cây... Ngày nay, miệng hầm này được xây dựng nhà chống mưa, nắng
Mãi đến khi đất nước thống nhất năm 1975, bà Súng mới lần đầu được xuống hầm tham quan trải nghiệm. "Nó là đường hầm đất, rất thô xơ", bà Xú kể.
Một số lối thông gió đã được sửa chữa lại
Bà Súng cho hay đường hầm sau này được chính quyền địa phương quan tâm, nhiều lần được tôn tạo mới. Gần nhất là cách đây 3 tháng, Hội LHPN TP.Thủ Đức đứng ra tôn tạo, trám xi măng, lắp đèn cùng quạt máy giúp hầm trở nên khang trang và đẹp hơn.
Bình luận (0)