Nguyễn Tịnh Đông và niềm thương cảm cho người thi sĩ lang bạt đã đi xa

Niềm thương cảm người thi sĩ lang bạt - kiểu như anh Nguyễn Tịnh Đông đã thường hằn ám ảnh như tự bao giờ trong tôi: Giá như quán lạnh nguôi sầu xứ/Thôi hãy ngồi dây đến rạng ngày (Thất thổ).

NVCC

Tuổi thiếu niên, rồi thanh niên anh theo học bậc tiểu học, trung học tại quê nhà Quảng Nam, sau đó tiếp tục ra Huế học Đại học Văn khoa (ban Hán văn). Cũng từ những năm tháng ấy chiến tranh mỗi ngày một khốc liệt hơn. 

Bước chân thi sĩ Nguyễn Tịnh Đông cũng từ đây giã từ cái vòng nôi quê nhà Hà Tân - Hội An để dày dạn phong trần, thơ đầy các dấu vết những địa danh: Mưa Ninh Chữ, Đoản khúc Sông Ba, Lạnh Kon Tum, Qua đèo Cù Mông, An Khê tuyệt lộ, Phan Rang, Blao cho đến Nghĩ Sài Gòn... Những con đường dài ra mỗi ngày cùng với thi ca Nguyễn Tịnh Đông tưởng chừng như bất tận.

Đốt mãi đêm dài đêm vẫn xanh

Rưng rưng thương nhớ vọng kinh thành

Hắt hiu mưa trải lòng trên mái

Gió bụi chùng phai áo viễn hành (Hành ca)

Dường như trong nỗi bi kịch của chiến tranh và thiên tai luôn tàn phá, ví như vào những năm 1963, 1964... (năm lụt đại hồng thủy Giáp Thìn), khổ đau chất chứa bao nhiêu là bấy nhiêu tiếng kêu rạn vỡ đớn đau lặng thầm trong trái tim thi sĩ. Tình yêu, quê hương, thân phận... những cảm xúc thường hằng trong mọi niềm ưu tư để từ đấy mà sinh thành tác phẩm. 

Cũng như nhiều nhà thơ đất Quảng cùng thời, như: Hoàng Lộc, Uyên Hà, Hạ Đình Thao, Đynh Trầm Ca, Thành Tôn, Luân Hoán..., Nguyễn Tịnh Đông đã hiện diện trên văn đàn đất Quảng, hay đúng hơn là cả miền Nam vào thời thế mà mỗi cá nhân một nhà thơ là một individual (cá thể), một personnalité (nhân cách) tự đắp cho mình một ngọn thi sơn xác lập vị thế nhà thơ ở giữa đời.

TƯ LIỆU

Có lẽ giờ đây khi nghe tin thi sĩ Nguyễn Tịnh Đông vừa nằm xuống, các nhà thơ, nhà văn bạn bè của anh, độc giả yêu thơ của anh, tất cả đều ngậm ngùi ngâm tràn bài thơ thương nhớ - bài thơ mang tên Thất thổ - một nỗi niềm ưu tư triền miên của thi sĩ đã đắp nên đỉnh của mọi đỉnh thơ Nguyễn Tịnh Đông vang vọng giữa lòng người.

Bạn quý đến từ nơi đất quý

Đất ta còn lưu lụy trăm năm

Không như cõi trú này đơn bạc

Gió thu đông lạnh chỗ ta nằm

Mười năm lỡ đóng vai phiêu lãng

Làm tên bất sá giữa sông hồ

Cơm chợ cầm hơi sầu đã chán

Chút lòng thơ dại muối thân tro

Mà có nghe chi lời gió bụi

Đâu mê tráng sĩ đốt thư phòng

Cũng không giũ áo quên tình phụ

Bỗng thành người thất thổ long đong !

Còn đâu tóc lúa thời con gái

Mờ mịt bên trời mưa bão ai

Giá như quán lạnh nguôi sầu xứ

Thôi hãy ngồi dây đến rạng ngày

Đưa bạn ra xe đường đèn mờ

Hình như ta khóc cố hương ơi

Lại thêm một đứa ra phiêu dạt

Sông nhỏ rồi đau phận bể khơi

Quê nhà dẫu phụ người trôi nổi

Đâu chết trong ta chuyện trở về

Dẫu giết lần hồi tim lữ thứ

Vẫn còn mong mỏi tới điên mê

Đêm nay trăng lạnh ngời bên núi

Ta vẫn ngồi đây ngóng cuối trời

Ban có mang lòng ta đến đó

Uống dùm cốc rượu tiễn khuya vơi.

Cho dù suốt cuộc đời dằng dặc hơn 80 năm, sự nghiệp thơ Nguyễn Tịnh Đông để lại chỉ vẻn vẹn hai thi tập: Từ bước chân ra (NXB Đà Nẵng 1993) và Trên đường về quê mưa (NXB Đà Nẵng 2018). 

Nhưng với thơ, con số chưa là kết cuộc, mà sức vang hưởng của nó gieo vào lòng công chúng và thời gian mới nói lên ý nghĩa giá trị của sự tồn tại. 

TƯ LIỆU

Cái gam màu vừa huyền ảo vừa nhuốm màu cổ phong cùng với sự hào sảng trong ngôn từ thơ Nguyễn Tịnh Đông, giờ đây với tôi là một thứ thanh âm huyền nhiệm. Thơ ấy cùng với sông trôi, mây núi chập chùng tạo dựng thành một âm vang hoài cảm trong lòng tôi, trong lòng em hằng cửu một quê nhà: "Đưa tiễn hoài nên không cố nhân/Đường xa quán nhỏ rượu riêng mình/Hồn ta biển động quan san gió/Mà có ai về trong khói xanh".