Những 'quả bom' treo trên đầu dân

Hồ chứa chất thải đe dọa khu dân cư

Theo ghi nhận của Thanh Niên, tại các hồ chứa chất thải của Nhà máy tinh chế quặng Minh Sơn (Công ty Cổ phần Đầu tư khoáng sản An Thông), mỏ chì - kẽm của Công ty Cổ phần khoáng sản Minh Sơn (xã Minh Sơn, H.Bắc Mê, Hà Giang), mỏ quặng sắt Nam Lương của Công ty Cổ phần khai thác và chế biến khoáng sản Nam Lương, mỏ quặng sắt Lũng Pù của Công ty TNHH Đức Sơn (xã Thuận Hòa, H.Vị Xuyên, Hà GIang) đều nằm lộ thiên trên thượng nguồn, có độ dốc cao nhưng không được xây dựng kiên cố, tiềm ẩn nguy cơ gây ra thảm họa nếu gặp mưa lũ.

ĐÌNH HUY

Đáng chú ý, hồ chứa chất thải khai thác quặng của Công ty Cổ phần khoáng sản Minh Sơn, Công ty TNHH Đức Sơn, Nhà máy tinh chế quặng Minh Sơn đều chứa đầy chất thải nhưng lại không có lớp chống thấm ra môi trường. 

Thậm chí, tại bãi thải của Công ty Cổ phần khai thác và chế biến khoáng sản Nam Lương đã dừng hoạt động gần 2 năm nay nhưng dấu vết bột sắt, bột quặng tràn ra suối và sông Miện vẫn còn.

Là người dân sống gần bãi thải của Nhà máy tinh chế quặng Minh Sơn, anh L.V.G (thôn Khuổi Lòa, xã Minh Sơn), cho biết hồ chứa chất thải của nhà máy này trước đây là một thung lũng nước, sâu khoảng 150 - 180 m. Mỗi năm năm trôi qua, hàng nghìn tấn chất thải đã lấp kín thung lũng này.

ĐÌNH HUY

"Mỗi lần nhìn vào hồ chứa chất thải này tôi lại thấy lo lắng cho người dân dưới hạ nguồn suối Lũng Vầy. Trời mưa là họ sẽ tranh thủ xả nước ra suối", anh G. nói.

Trong khi đó, chị V.T.M (27 tuổi, trú thôn Lũng Pù, xã Thuận Hòa), chia sẻ sống dưới chân bãi khai thác mỏ rất khổ vì nước bị ô nhiễm, tiếng ồn và bụi từ những chiếc xe tải chở quặng. "Cứ trời mưa thì họ xả nước thải ra đỏ ngầu con suối, tôm cá đều không sống nổi, chúng tôi không dám dùng nước suối từ lâu rồi", chị M. nói.

ĐÌNH HUY

Nỗi khổ của người dân Lũng Pù cũng là tình cảnh chung của người dân đang "sống chung với quặng thải" ở nhiều địa phương khác trên địa bàn tỉnh Hà Giang. Mỗi ngày, những điểm mỏ ở địa phương này xả ra hàng vạn tấn chất thải, đe dọa cuộc sống của người dân, nhất là khi mùa mưa lũ đang tới gần.

"Mưa nhiều thì nghiễm nhiên tràn"

Trao đổi với Thanh Niên, bà Nguyễn Thị Chiêm, Chủ tịch UBND xã Thuận Hòa (H.Vị Xuyên), cho biết, trên địa bàn xã có mỏ sắt Nam Lương và mỏ sắt Lũng Pù. Hiện nay, chỉ có mỏ sắt Lũng Pù còn hoạt động theo giấy phép Bộ TN-MT cấp năm 2019.

Bà Chiêm thừa nhận địa phương có tình trạng ô nhiễm môi trường. Trước đây, Công ty Nam Lương và Đức Sơn đều đã có sự cố về môi trường và đã khắc phục. Bà Chiêm bày tỏ, chính quyền rất muốn các bãi thải sẽ có bờ bao kiên cố hơn.

"Nhìn 2 hồ thải của 2 công ty này rất là lo bởi khối lượng khổng lồ. Tôi không rõ về quy trình, nhưng rất lo ngại. Khu vực này nếu xảy ra sự cố chất thải sẽ đổ thẳng xuống sông Miện. Cả đầu nguồn lẫn hạ nguồn sẽ bị nhiễm chất thải, ảnh hưởng sẽ rất lớn đến người dân", bà Chiêm nói.

ĐÌNH HUY

Trong khi đó, ông Thào Mỹ Chính, Chủ tịch UBND xã Minh Sơn (H.Bắc Mê), khẳng định các hồ chứa chất thải trên địa bàn xã gặp "mưa nhiều thì nghiễm nhiên tràn".

"Nỗi lo lớn nhất của chúng tôi là mùa mưa lũ. Vừa rồi, tôi cũng đã yêu cầu các sở, ngành trong tỉnh thẩm định, kiểm tra lại các hồ chứa xem có đảm bảo không. Nếu cứ làm rồi đổ cho thiên tai thì không được, người dân không nghe đâu. Nếu làm chuẩn thì đã không có vấn đề gì", ông Chính nhấn mạnh.

ĐÌNH HUY

Không cứu hộ được thì đã có Chính phủ vào cuộc (!?)

Mặc dù địa phương đều có những nỗi lo nhất định về sự an toàn của các hồ chứa chất thải trong tương lai song doanh nghiệp dường như không mảy may lo ngại vì có lá bùa hộ mệnh là "phí bảo vệ môi trường".

Ông Bùi Mạnh Thắng, Giám đốc Công ty TNHH Đức Sơn, đơn vị khai thác mỏ sắt Lũng Pù, cho biết mỗi năm, đơn vị khai thác đúng trữ lượng khoảng 70.000 tấn khoáng sản. Với mỗi tấn khoáng sản thu được, phải đóng phí môi trường 50.000 - 60.000 đồng.

ĐÌNH HUY

Ông Thắng chia sẻ, hình thức khai thác khoáng sản của công ty là hầm lò và lộ thiên. Với 1,4 tấn quặng thô khai thác thì công ty sẽ thu được khoảng 1 tấn kim loại, còn lại 0,4 tấn đất đá thải.

Nói về hồ chứa chất thải, ông Thắng cho hay, hồ chứa của công ty có hơn 10.000 tấn chất thải, nước bay hơi khoảng 20 m³/giờ. Hồ này có 3 ô chính, 2 ô phụ (vớt thải, phơi thải). 2 ô phụ là chất thải nguy hiểm, sau khi nước thải khô sẽ vớt lên, đắp bên cạnh cùng cát. Chân bãi có công trình bảo vệ và tầng lọc, tầng lọc có máy bơm hút lên, tránh tràn ra suối. Ông cũng nêu hạn chế: nếu rãnh trên đỉnh bãi thải thoát nước không tốt sẽ bị tràn ra môi trường.

"Trước mùa mưa, bao giờ cũng có cán bộ quản lý đến làm rãnh đỉnh (con suối bao quanh vùng sạt lở, chảy theo con đường xuống trung tâm thị xã). Về cơ bản là bình thường, nhưng mưa lớn khoảng 400 mm trở lên sẽ không chịu được", ông Thắng nói.

Vị giám đốc khẳng định bãi thải được ông tự thiết kế, an toàn với địa hình đồi núi dốc vì có hệ thống rọ đá kè dưới chân hồ chứa nước thải. Tuy nhiên, khi được PV hỏi về sự chống chịu với thiên tai do mưa lũ ở cấp độ nào, ông Thắng cho rằng "cái đó chỉ làm để chống sạt lở chứ không hiểu cấp mấy. Đơn vị quản lý cũng không phân định cấp mà chỉ bảo phải đảm bảo yếu tố an toàn".

"Sau khi tôi làm như thế này, bên môi trường mới đồng ý về thiết kế để bãi thải hoạt động đã, còn sự cố tính sau", ông Thắng nói thêm và cho rằng, hiện sự cố không thể xảy ra nhưng "lúc khác thì không biết trước được điều gì". Nếu có sự cố doanh nghiệp sẽ chủ động cứu hộ, sự việc lớn quá không xử lý được thì Chính phủ sẽ dùng quỹ môi trường mà doanh nghiệp đóng để cho máy móc vào cứu hộ.