Trước khi chiến sự bùng nổ vào ngày 24.2.2022, lực lượng ly khai thân Nga chỉ kiểm soát một phần 2 tỉnh Donetsk và Luhansk tại miền đông Ukraine, trong khi Moscow kiểm soát bán đảo Crimea từ khi sáp nhập vào năm 2014.

Nguồn: CNN

Tính đến ngày 28.2.2022, Nga chỉ còn cách trung tâm Kyiv khoảng 25 km. Ngoài mục tiêu bao vây thành phố, Nga còn muốn thiết lập hành lang trên bộ kết nối Crimea với lãnh thổ Nga thông qua khu vực đông nam Ukraine. Đến cuối tháng 3.2022, lực lượng Nga đã giành được những khu vực rộng lớn.

Nguồn: CNN

Tuy nhiên, thành công của Nga không kéo dài lâu. Sự kháng cự dai dẳng của Ukraine xung quanh Kyiv đã buộc các lực lượng Nga phải từ bỏ cuộc tấn công vào thủ đô và xác định lại mục tiêu. Sau đó, Nga chuyển sự tập trung sang vùng Donbass ở phía đông. Tuy nhiên, nhiều tháng sau đó Nga gặp bế tắc. Ukraine ngày càng nhận được nhiều vũ khí hơn từ phương Tây, bao gồm cả các hệ thống pháo tầm xa từ Mỹ, và đã tấn công các kho vũ khí của Nga, làm suy yếu hệ thống phòng thủ của nước này.

Sau đó, Ukraine bắt đầu đánh tiếng về một cuộc phản công tiềm tàng ở Kherson tại miền nam. Tuy nhiên, bước đột phá của Ukraine lần đầu tiên diễn ra ở mặt trận phía đông. Vào đầu tháng 9.2022, các lực lượng Ukraine đã chọc thủng tuyến phòng thủ của Nga ở phía đông nam Kharkiv, thành phố lớn thứ hai của Ukraine. Chỉ trong vài ngày, Ukraine đã giành lại khoảng 6.000 km² lãnh thổ, theo BBC.

Trong khi đó, cuộc tấn công được hứa hẹn từ lâu ở Kherson cuối cùng đã đạt được tiến triển vào đầu tháng 10.2022, khi Ukraine đẩy lùi lực lượng Nga khỏi khu vực khoảng 30 km dọc theo bờ phía tây của sông Dnipro. Một tháng sau, Nga tuyên bố sẽ rút toàn bộ khỏi khu vực đó, để Ukraine tái kiểm soát thành phố Kherson.

Những bước tiến của Ukraine bắt đầu chậm lại khi mùa đông bắt đầu và việc Nga huy động tân binh. Tuy nhiên, quy mô phản công của Ukraine được đánh giá đáng kể. Vào cuối tháng 1.2023, Bộ Quốc phòng Anh cho biết Ukraine đã giành lại 54% lãnh thổ mà Nga đã kiểm soát kể từ ngày 24.2.2022. Thời gian gần đây, các quan chức Ukraine cảnh báo rằng Nga đang lên kế hoạch cho một cuộc tấn công quy mô lớn. Cuộc tấn công đó có lẽ đã bắt đầu, tập trung vào Donbass.

Sau khi rút lui khỏi nhiều mặt trận trong nửa sau năm 2022, lực lượng Nga đã dần bật lại tại miền đông khi chiến sự gần bước sang năm thứ hai.

Ngày 13.1, phía Nga thông báo đã kiểm soát thị trấn Soledar ở Donetsk, trong đó lực lượng đánh thuê Wagner đóng vai trò then chốt. Đây được cho là thành công đáng chú ý đầu tiên của Nga trên chiến trường sau nửa năm.

Hiện nay, Nga đang tập trung pháo kích và tấn công bằng bộ binh gần thành phố Bakhmut, nơi đã bị tàn phá nặng nề sau nhiều tháng giao tranh. Việc giành Bakhmut là mục tiêu chiến lược của lực lượng Nga vì đó sẽ là bàn đạp để tiến về các thành phố lớn hơn kế tiếp là Sloviansk và Kramatorsk.

Ảnh: Reuters

 Với dân số trước xung đột là 70.000 người, Bakhmut giờ đây được miêu tả gần như trở thành “thành phố ma”. Từ cuối năm ngoái, Bakhmut đã được miêu tả như một “vũng lầy máu” thực sự cho lực lượng Ukraine và Nga với hàng trăm binh sĩ thiệt mạng và bị thương mỗi ngày, trong khi không bên nào đạt bước tiến lớn giữa điều kiện chiến trường khắc nghiệt. Cơ sở hạ tầng của thành phố bị phá hủy nghiêm trọng và nó được so sánh với Mariupol.

Ảnh: Reuters

Tuy nhiên, từ ngày 7-12.2, lực lượng Wagner đã tiến thêm nhiều km quanh khu vực phía bắc Bakhmut và bắt đầu bao vây thành phố. Đây được coi là diễn biến nhanh bất ngờ khi tiền tuyến tại khu vực “bị đóng băng” trong nhiều tháng, theo Reuters.

Ngày 14.2, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nói rằng Nga đang gấp rút giành thêm nhiều vùng nhất có thể tại miền đông và miền nam trước khi Ukraine nhận xe tăng hiện đại và các vũ khí có khả năng thay đổi cục diện từ NATO và phương Tây.

Hiện Ukraine đang sử dụng nhiều đạn pháo hơn mức mà phương Tây có thể sản xuất. NATO cũng đang cân nhắc việc cung cấp chiến đấu cơ và tên lửa tầm xa cho cuộc tiến công được dự báo là sẽ diễn ra trong mùa xuân.

Từ đầu chiến sự, Nga đã 2 lần công phá thị trấn Vuhledar tại Donetsk nhưng không thành công. “Sự bất quá tam”, lực lượng Nga đang hy vọng đợt tiến công lần này sẽ thành công khi chiến dịch sắp bước sang năm thứ hai, theo đài RT.

Vuhledar được dựng lên cho cư dân làm việc tại mỏ than gần đó. Thị trấn có những tòa nhà cao tầng và những hầm ngầm kiên cố, bao quanh là cánh đồng rộng và bằng phẳng, theo CNN. Việc duy trì kiểm soát thị trấn sẽ giúp Ukraine đe dọa cắt đứt tuyến đường sắt quan trọng gần đó do Nga nắm giữ, kết nối Donetsk với bán đảo Crimea.

Vuhledar có vị trí chiến lược mà nếu giành được sẽ giúp Nga thay đổi cán cân sức mạnh tại Donetsk và cải thiện việc phòng thủ thành phố Melitopol ở Zaporizhzhia, theo đài RT. Bên cạnh đó, giành được Vuhledar cũng giúp Nga tạo được mũi tấn công móc lên hướng bắc cho cuộc tiến công mùa xuân đang được dự tính.

Nga và phe ly khai ở Donetsk bắt đầu tấn công Vuhledar từ ngày 24.1.2023 nhưng vẫn chưa đạt tiến triển lớn. Bộ Quốc phòng Nga gần đây nhấn mạnh cuộc tấn công Vuhledar do Lữ đoàn thủy quân lục chiến 155 làm chủ lực vẫn diễn ra như kế hoạch. Tuy nhiên, lãnh đạo phe ly khai “Cộng hòa Nhân dân Donetsk” tự xưng Denis Pushilin gần đây thừa nhận khu vực đang “nóng rực” và lực lượng Ukraine tiếp tục đưa lượng lớn binh sĩ đến làm chậm bước tiến của Nga.

Những ngày qua, nhiều hình ảnh và video được quân đội Ukraine công bố cho thấy những thiệt hại của lực lượng Nga tại điểm nóng này như xe tăng, xe thiết giáp nổ tung khi chạy vào bãi mìn, máy bay không người lái của Ukraine thả chất nổ vào xe tăng...

Theo CNN, Nga thiệt hại ít nhất 24 xe tăng và xe chiến đấu bộ binh chỉ trong vài ngày. Trong khi đó, Politico hôm 12.2 dẫn lời phát ngôn viên Oleksiy Dmytrashkivskyi của quân đội Ukraine cho biết Nga mất 130 xe thiết giáp trong một tuần, trong đó có 36 xe tăng và thiệt hại khoảng 150-300 binh sĩ mỗi ngày gần Vuhledar. Bộ trưởng Quốc phòng Anh Ben Wallace dẫn một số báo cáo cho biết “cả lữ đoàn của Nga đã bị hủy diệt” tại Vuhledar và Moscow mất hơn 1.000 binh sĩ trong chỉ 2 ngày.

Nga chưa bình luận về con số này. Tuy nhiên, nhiều nhà quan sát quân sự của Nga cũng thừa nhận những sai lầm chiến thuật và chỉ trích giới chỉ huy quân sự.

Tờ The Moscow Times dẫn phân tích của các chuyên gia cho rằng chiến sự căng thẳng tại Vuhledar cũng như Bakhmut báo hiệu sự mở đầu của đợt tiến công lớn của Nga tại Ukraine để đánh dấu một năm xung đột. Các chuyên gia đánh giá việc leo thang đối đầu quân sự có thể khiến số thương vong tăng mạnh trong thời gian tới.