Những thói quen làm tăng nguy cơ mắc bệnh do não mô cầu

Năm 24 tuổi, trong một kỳ thực tập, chàng sinh viên người Ý Davide Morana có các triệu chứng giống cúm như mệt mỏi, đau đầu, sốt sau đó cơn đau đầu ngày càng tăng kèm theo các nốt ban đỏ lan ra khắp người. Bác sĩ chẩn đoán Davide mắc bệnh do não mô cầu nhóm C và phải đoạn 2 tay, 2 chân. Anh chưa từng tiêm vắc xin ngừa bệnh do não mô cầu.

"Hành trình sau đó của tôi đã rẽ một hướng khác… Tôi khó mà tưởng tượng được tương lai thế nào dù trong tương lai gần hay xa", Davide chia sẻ về giai đoạn suy sụp nhất của cuộc đời. Sau nhiều tháng phục hồi chức năng và làm quen với đôi tay và chân giả, Davide bắt đầu luyện tập thể thao và trở thành một vận động viên điền kinh Paralympic Games - thế vận hội cho người khuyết tật.

Năm 2023, Davide cùng 2 vận động viên Paralympic khác là Ellie Challis (Anh), Théo Curin (Pháp) cũng từng đoạn chi khi mắc bệnh do não mô cầu vào lúc 16 tháng tuổi và 6 tuổi tham gia chiến dịch nâng cao nhận thức, hiểu biết đẩy lùi căn bệnh do não mô cầu. Chiến dịch do Quỹ nghiên cứu về bệnh do não mô cầu, Liên đoàn các tổ chức phòng chống bệnh do não mô cầu (CoMO) và Sanofi tổ chức.

Ảnh: SNF

Theo báo cáo thống kê bệnh truyền nhiễm Bộ Y tế năm 2016, bệnh do não mô cầu là một trong 10 bệnh truyền nhiễm có tỷ lệ tử vong cao nhất Việt Nam (0,006/100.000 dân). Bệnh có thể gây tử vong nhanh chỉ trong 24 tiếng kể từ khi xuất hiện triệu chứng ban đầu. Các biểu hiện thường giống như cảm cúm thông thường dẫn đến khó chẩn đoán, điều trị sớm.

Cục Y tế dự phòng ghi nhận khoảng 50% bệnh nhân mắc bệnh do não mô cầu tử vong nếu không được điều trị đúng cách. Dù được điều trị kịp thời và tích cực, bệnh cũng có tỷ lệ tử vong cao, lên đến 15%. Có đến 20% bệnh nhân sống sót sau bệnh do não mô cầu phải chịu nhiều di chứng như cắt cụt chi, điếc, mù lòa, chậm phát triển tâm thần…

Theo Bộ Y tế, bệnh do não mô cầu có thể gặp ở mọi đối tượng, hai nhóm có tỷ lệ mắc bệnh cao nhất là nhóm trẻ dưới 5 tuổi và thanh, thiếu niên . Mới đây, Sở Y tế tỉnh Lâm Đồng thông tin vừa ghi nhận 4 ca mắc não mô cầu, trong đó 3 bệnh nhân được chuyển điều trị Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM. Trước đó, Bệnh viện Nhi Trung ương cũng ghi nhận một bé trai 6 tháng tuổi (Hà Nội), khởi phát bệnh với triệu chứng sốt cao, nôn trớ, phát ban dạng chấm li ti toàn thân. Bé chưa tiêm vaccine phòng não mô cầu.

Ảnh: Shutterstock

Vi khuẩn não mô cầu lây qua đường hô hấp. Nguồn lây bệnh chủ yếu là bệnh nhân và người lành mang trùng. Nghiên cứu ước tính có 24% thanh thiếu niên 19 tuổi mang trùng não mô cầu cao mà không có triệu chứng.

Các chuyên gia lý giải do tỷ lệ người lành mang trùng cao và thường xuyên có các hành vi thân mật như hôn nhau, hút thuốc hoặc sinh hoạt nơi tập trung đông người như ký túc xá, câu lạc bộ, lễ hội… nên nguy cơ lây bệnh do não mô cầu ở nhóm thanh, thiếu niên càng cao.

Ngoài ra, việc tiêm chủng vắc xin hiện chỉ được quan tâm ở trẻ nhỏ, người già, người có bệnh nền mà thiếu đi nhóm thanh thiếu niên. Trong khi đây có thể được xem là nhóm có lối sống dễ lây truyền nhất như thích tụ tập ở nơi đông người, ở chung ký túc xá, tiếp xúc thân mật.

Ảnh: Shutterstock

Cuối năm là thời điểm các bạn trẻ có nhiều lễ hội, sự kiện tụ tập đông người như Giáng sinh, Tết dương lịch, tiệc tất niên cuối năm… có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm càng cao, đặc biệt là các bệnh do não mô cầu, căn bệnh tử có thể gây tử vong trong vòng 24 giờ. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khuyến cáo, tiêm chủng là chiến lược kiểm soát tốt nhất giúp dự phòng bùng phát các vụ dịch và các ca bệnh như bệnh do não mô cầu. Các chuyên gia truyền nhiễm cho biết vi khuẩn não mô cầu có 13 nhóm huyết thanh trong đó có 5 nhóm huyết thanh nguy cơ cao gây bệnh là A, B, C, Y, W, chiếm 90% số ca bệnh trên toàn thế giới. Hiện các nhóm nguy cơ cao đã có vắc xin phòng ngừa. Thanh thiếu niên cần tiêm ngừa đầy đủ cả 5 nhóm huyết thanh của vi khuẩn não mô cầu gây bệnh phổ biến. Phòng ngừa thiếu một hoặc một vài nhóm trong 5 nhóm nói trên cũng có thể dẫn đến nguy cơ mắc bệnh do não mô cầu.

Trong đó, vắc xin cộng hợp tứ giá ACYW hiện đang được sử dụng ở hơn 70 quốc gia trên thế giới. Theo số liệu của CDC Mỹ, từ khi đưa vào sử dụng, vắc xin cộng hợp tứ giá ACYW phòng bệnh do não mô cầu đã giảm đến 90% số ca mắc bệnh ở các nhóm huyết thanh chính gây bệnh C, Y và W.

Bên cạnh tiêm vắc xin ngừa bệnh do não mô cầu, thanh thiếu niên và các thành viên trong gia đình cần bổ sung các mũi tiêm còn thiếu, tránh bệnh chồng bệnh. Đồng thời áp dụng các biện pháp phòng ngừa như vệ sinh mũi họng, đeo khẩu trang, giữ khoảng cách nơi đông người, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng.