Nơi ươm mầm bảo vật quốc gia - báu vật đại ngàn

Hành trình ươm mầm báu vật

Từ xa xưa, sâm Ngọc Linh tại Kon Tum đã được người Xê Đăng sử dụng như một "cây thuốc giấu", chữa nhiều loại bệnh theo các phương thuốc cổ truyền.

Thiên Ân

Năm 1972, thời điểm chiến tranh diễn ra ác liệt, Ban Dân y Khu 5 đặt ra nhiệm vụ tìm cây thuốc để bồi bổ cho bộ đội. Nắm được thông tin "cây thuốc giấu" của người dân bản địa có tác dụng tăng cường sức khỏe, ban này đã cử đoàn dược sĩ đi tìm. Từ đây, đoàn công tác bắt đầu hành trình ngược núi Ngọc Linh tìm cây thuốc quý.

Một năm sau đó, cả đoàn đã tìm thấy loài cây này mọc thành quần thể ở độ cao 1.800 m so với mực nước biển trên dãy núi Ngọc Linh thuộc tỉnh Kon Tum.

Năm 1985, tiến sĩ Hà Thị Dung và Giáo sư Grushvizky đã xác định đây là một loài mới của khoa học và là loài đặc hữu của Việt Nam được đặt tên khoa học là Panax Vietnamensis Ha et Grushv.

Thiên Ân

Tuy nhiên, sau nhiều năm được phát hiện, cây sâm Ngọc Linh có nguy cơ bị người dân khai thác cạn kiệt.

Đứng trước nguy cơ sâm Ngọc Linh bị tuyệt chủng, cách đây hơn 20 năm tại tỉnh Kon Tum - ông Trần Hoàn - Chủ tịch HĐQT Công ty CP sâm Ngọc Linh Kon Tum đã luôn trăn trở về việc bảo tồn cây sâm Ngọc Linh. Ông đã bắt đầu thu gom những cây sâm Ngọc Linh tự nhiên về làm giống.

"Năm 1997, tôi bắt đầu thu gom sâm Ngọc Linh của bà con các xã quanh vùng núi Ngọc Linh để đem đi gây giống. Chỉ sau vài năm, mầm đã cho hoa, hạt. Cứ thế, tôi đã có cả một vườn sâm gốc, giữ nguyên bản nguồn gen quý cũng như hoàn thiện quy trình gieo ươm, chăm sóc sâm Ngọc Linh", ông Hoàn tâm sự.

Việc nhân giống và bảo tồn những cây sâm dưới tán rừng thành công chính là tiền đề cho việc thành lập Công ty CP sâm Ngọc Linh Kon Tum vào năm 2006. Cùng với đó, công ty được tỉnh Kon Tum giao cho 5.000 ha đất để tiếp tục nhân rộng quy mô trồng sâm Ngọc Linh.

Bắt đầu từ đây, ông Hoàn cứ thế phát triển vườn sâm theo nguyện vọng ban đầu. Tuy nhiên, vào thời điểm ấy điều kiện cơ sở vật chất rất thiếu thốn và gặp nhiều khó khăn; sâm Ngọc Linh rất dễ bị chim, chuột phá hoại từ hạt đến củ. Đây cũng chính là những trở ngại lớn khiến ông Hoàn cùng những người đồng hành phải lo lắng rất nhiều.

Bên cạnh đó, sâm Ngọc Linh cũng là loại sâm còn ít người biết đến và những thông tin, tư liệu chăm sóc cũng ít ỏi khiến cho hành trình này càng gian nan hơn.

Bỏ qua những khó khăn và nối tiếp sứ mệnh phát triển sâm Ngọc Linh, ông Hoàn đã cùng các cộng sự miệt mài nghiên cứu cách trồng, chăm sóc cây sâm. Những khó khăn rồi cũng vượt qua và quả ngọt đã chín.

Đồng hành cùng người dân

Tháng 1.2018, thương hiệu Sâm Ngọc Linh Kon Tum K5 chính thức đưa ra thị trường bao gồm các chế phẩm được chiết xuất từ những củ sâm Ngọc Linh trên 10 năm tuổi với hàm lượng dược tính dồi dào.

Thiên Ân

Mỗi sản phẩm đều chứa đựng những lợi ích bất ngờ cho sức khỏe. Những sản phẩm này có thể hỗ trợ điều trị ung thư, tăng cường sức khỏe, sinh lực, kích thích hệ thống miễn dịch, tăng sức đề kháng của cơ thể, ổn định đường huyết, hiệp lực với thuốc điều trị tiểu đường, hỗ trợ chống ô xy hóa, đẹp da, tăng cường chức năng gan, bảo vệ tế bào gan, hỗ trợ chống stress, giải lo âu, chống trầm cảm, giảm viêm họng hạt mạn tính, giảm ho và long đờm, điều hòa hoạt động tim mạch trong loạn nhịp tim.

Vào tháng 9.2018, vườn sâm Ngọc Linh Kon Tum K5 đã vinh dự được chào đón đoàn công tác do nguyên Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đến tham quan. Tại đây, ông đã gọi cây sâm Ngọc Linh là "Quốc bảo Việt Nam".

Công ty CP sâm Ngọc Linh Kon Tum là một trong những đơn vị hiếm hoi tới thời điểm này được UBND tỉnh Kon Tum chứng nhận vườn sâm gốc.

Để chuẩn hóa vườn trồng công ty đã thực hiện việc áp dụng theo tiêu chuẩn GACP WHO, đây là tiêu chuẩn cao nhất được áp dụng cho cây dược liệu được Tổ chức Y tế Thế giới, Bộ Y tế ban hành. Ngoài ra, các sản phẩm đều đạt những chứng nhận uy tín như: HACCP CODEX, ISO...

Đến nay Sâm Ngọc Linh Kon Tum K5 đã và đang sở hữu 7.000 ha vùng trồng, 1.000 ha sâm đang được chăm sóc và phát triển, trong đó có hơn 200 ha sâm Ngọc Linh trên 10 năm tuổi. Tính đến tháng 6.2022, công ty đã sở hữu hơn 60 showroom, hơn 100 cửa hàng đại lý, hơn 300 cộng tác viên bán hàng trên toàn quốc.

Thiên Ân

Không dừng lại ở việc bảo tồn được nguồn gen gốc của sâm Ngọc Linh, Sâm Ngọc Linh Kon Tum K5 còn âm thầm bảo vệ những cánh rừng nguyên sinh cũng như tạo sinh kế cho bà con nơi đây.

Trong năm 2022, công ty đã xuất vườn ươm hơn 2 triệu cây giống sâm Ngọc Linh để trồng và phát triển cây dược liệu. Đây là chiến lược đưa loài dược liệu quý này trở thành sản phẩm xóa đói giảm nghèo, thậm chí làm giàu cho nhiều bản làng, bà con đồng bào Xê Đăng.

Không chỉ vậy, công ty còn tạo công ăn việc làm cho hàng ngàn hộ dân đồng bào Xê Đăng. Cung cấp miễn phí hàng chục ngàn cây giống mỗi năm cho người dân địa phương phát triển kinh tế. Sự đồng hành xuyên suốt này đã giúp thay đổi nhận thức của người dân trong việc quản lý bảo vệ rừng kết hợp trồng cây dược liệu.