Xác định nguồn gốc
Theo Ban Dân tộc tỉnh Quảng Bình, người Nguồn và xác định thành phần dân tộc đối với người Nguồn là vấn đề đã được đặt ra từ lâu. Trong cuốn sách viết về các dân tộc thiểu số của Việt Nam xuất bản năm 1959, phần thống kê ở cuối sách các tác giả đã xếp người Nguồn vào dân tộc Mường, cùng với người Sách ở Quảng Bình và người Thổ ở Nghệ An. Nhà dân tộc học Mạc Đường trong cuốn Các dân tộc miền núi Bắc Trung bộ đã xếp người Nguồn vào một bộ phận của người Việt và cho rằng: “Người Nguồn là bộ phận lớn của người Việt ở đồng bằng Nghệ - Tĩnh di cư vào miền tây Quảng Bình hồi đầu thế kỷ 15”. Tại hội nghị bàn về xác định thành phần các dân tộc Việt Nam, do Viện Dân tộc học phối hợp với Ủy ban Dân tộc Trung ương và Trường ĐH tổng hợp Hà Nội tổ chức tháng 11.1973, đã nhất trí xếp người Nguồn vào dân tộc Việt (Kinh).
Trong khi các nhà khoa học chưa thống nhất quan điểm, tiêu chí xác định thành phần dân tộc, tộc danh đối với người Nguồn thì ý thức “trỗi dậy” của một bộ phận dân cư tự nhận là “người Nguồn”, dân tộc “Nguồn” ở huyện Minh Hóa càng lớn hơn. Người dân đã nhiều lần đề nghị Quốc hội (QH) và các ngành chức năng xem xét, công nhận “người Nguồn” là một dân tộc trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Nhiều người còn muốn chứng minh “Người Nguồn chúng tôi chính là dân tộc Nguồn”.
|
|
Ngày 8.2.1998, Huyện ủy Minh Hóa có Văn bản số 72-NQ/HU đề nghị Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Bình xem xét đề nghị các cấp có thẩm quyền nghiên cứu đề án “Người Nguồn là dân tộc Nguồn”. Tiếp sau đó, ngày 14.2.1998, UBND huyện Minh Hóa có Văn bản số 02/TT-HMH về việc xin công nhận dân tộc Nguồn. HĐND huyện Minh Hóa (khóa XV) tại kỳ họp thứ 8 đã ra Nghị quyết số 03/NQ-HĐ đề nghị tỉnh và Trung ương nghiên cứu, công nhận tộc danh cho bộ phận người Nguồn ở huyện Minh Hóa.
Từ năm 1994 trở lại đây, UBND tỉnh Quảng Bình đã đề nghị Ủy ban Thường vụ QH, Hội đồng Dân tộc của QH, Ủy ban Dân tộc và miền núi (nay là Ủy ban Dân tộc) xem xét vấn đề xác định tộc danh “người Nguồn” ở Minh Hóa, nhằm giải đáp vấn đề: Có hay không có người Nguồn? Người Nguồn thuộc thành phần dân tộc nào?
Cuộc hội thảo xác định thành phần dân tộc của người Nguồn được tổ chức gần đây nhất là vào tháng 10.2004, do Viện Khoa học xã hội Việt Nam, UBND tỉnh Quảng Bình, Đoàn đại biểu QH tỉnh Quảng Bình phối hợp tổ chức. Kết thúc hội thảo vẫn chưa đưa ra được kết luận cuối cùng và còn rất nhiều ý kiến khác nhau trong xác định thành phần dân tộc của người Nguồn. Cho đến nay, việc xác định thành phần dân tộc, tộc danh cho người Nguồn vẫn còn bỏ ngỏ.
Cứ liệu từ gia phả
Hiện nay, trên địa bàn huyện Minh Hóa có khoảng 4 vạn người Nguồn, phân bố chủ yếu ở 14/16 xã, thị trấn. Theo những tư liệu thành văn được công bố và các bản gia phả của các dòng họ lớn của người Nguồn ở huyện Minh Hóa, thì người Nguồn có mặt ở đây sớm nhất vào thời vua Lê Thánh Tông, niên hiệu Hồng Đức (1470-1497). Đồng bào thừa nhận trước khi họ vào đây đã có người Chứt sinh sống. Về nguồn gốc lịch sử của nhóm cư dân người Nguồn, hiện nay có rất nhiều ý kiến của các nhà nghiên cứu cho rằng họ từ các vùng Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh di dân vào vùng đất này trong nhiều thế kỷ; về sau còn được bổ sung thêm những cư dân của vùng đồng bằng thuộc vùng hạ lưu sông di cư lên. Nhà nghiên cứu dân tộc học Nguyễn Dương Bình cho rằng thời gian đi đến vùng Minh Hóa, Tuyên Hóa hiện nay của người Nguồn không giống nhau. Một số người Nguồn có quan hệ họ hàng với người ở vùng đồng bằng tỉnh Quảng Bình. Như vậy có khả năng người Nguồn đến đây không phải bằng một con đường duy nhất từ Thanh Hóa, Nghệ An vào mà có thể bằng hai đường chủ yếu: từ nam Hà Tĩnh qua vùng Thanh Lạng và một hướng từ hạ lưu sông Gianh - có lẽ là hướng chủ yếu - theo các triền sông lên vùng này.
Trong các gia phả tìm được ở vùng huyện Minh Hóa, phần lớn người Nguồn có gốc tích từ các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh đến vùng đất này trong những thời kỳ khác nhau. Theo gia phả của họ Đinh ở thôn Phú Nhiêu, xã Thượng Hóa (do ông Đinh Biều giữ) thì tổ tiên của ông là ông Đinh Liệt - một võ tướng cầm quân đi đánh Chiêm Thành ở phía nam. Sau khi dẹp xong giặc rút về qua vùng Quy Đạt, ông thấy đất đai tươi tốt nên đã mộ dân vào khai khẩn và định cư ở đây. Gia phả của dòng họ Đinh ở thôn Tân Lý, xã Minh Hóa thì tổ tiên là ông Đinh Ổi người Nam Đàn (Nghệ An) vào Quảng Bình khai khẩn và lập ra làng Tân Lý; gia phả họ Cao ở làng Cổ Liêm ghi ông cha của họ vốn gốc ở huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa vào Cổ Liêm được 12 đời (khoảng 300 năm); gia phả họ Trương ở thôn Tân Lý ghi họ từ Nghệ An vào từ đời Hồng Đức (1470-1497).
Theo các cụ già họ Thái ở thôn Tân Lý, cụ tổ của họ là Thái Văn Cơ từ Nghệ An vào khai hoang lập ấp ở vùng này từ thời Hồng Đức. Gia phả họ Đinh, một họ lớn ở làng Sạt thuộc xã Quy Hóa, ghi rõ cụ tổ là Đinh Văn Tồn, quê ở tỉnh Thanh Hóa, có công giúp nhà Lê, sau giúp nhà Nguyễn đánh Chiêm Thành, đánh thắng giặc đã xin chúa Nguyễn chiêu mộ dân đến lập nghiệp ở đất này tính đến nay đã được 12 đời, khoảng 280 năm.
Trương Quang Nam
>> Đào tạo thanh niên dân tộc thiểu số làm du lịch
>> Tặng quà cho đồng bào dân tộc thiểu số
>> Xây dựng bài tập bổ trợ cho học sinh dân tộc thiểu số
>> Đã đào tạo được 728 cô đỡ thôn bản người dân tộc thiểu số
Bình luận