Phim độc lập 'khó chơi' trên sân nhà

Cuối năm ngoái, Thành phố ngủ gật của đạo diễn Lương Đình Dũng là 1 trong 8 dự án điện ảnh từ nhiều quốc gia trên thế giới được lựa chọn giới thiệu trong chương trình Industry@ Tallinn & Baltic thuộc Liên hoan phim (LHP) quốc tế Black Nights Tallinn lần thứ 22. Dù lúc đó Thành phố ngủ gật vẫn đang trong giai đoạn hậu kỳ, nhưng một nhà phát hành Đức đã tỏ ý quan tâm tới dự án này. Bộ phim vừa được hoàn thành, cùng với đó, nhà phát hành Đức đã đề cập với nhà sản xuất VN về việc phát hành bộ phim tại nước ngoài. Đạo diễn Lương Đình Dũng thừa nhận, với Thành phố ngủ gật, anh đã có được những kinh nghiệm “xương máu” về phát hành từ sau việc phát hành bộ phim điện ảnh đầu tay Cha cõng con.

Cách đây 2 năm, Cha cõng con của Lương Đình Dũng từng “chu du” qua nhiều LHP quốc tế với không ít các giải thưởng, nhưng khi trở về, cũng không hề dễ dàng ra rạp chiếu. “Có lúc tôi đã nghĩ, mình ở bước đường cùng, 70% là phim không có cửa ra rạp”, đạo diễn Lương Đình Dũng chia sẻ. Anh đã đến gõ cửa từng nhà phát hành, cuối cùng, may mắn là một nhà phát hành chịu gật đầu. Cha cõng con đã gây bất ngờ khi trụ rạp suốt hơn 1 tháng sau đó.

4 năm trước, bộ phim Cha và con và… của đạo diễn Phan Đăng Di trở thành phim đầu tiên của một đạo diễn trong nước nhận đề cử giải thưởng Gấu vàng tại LHP quốc tế Berlin danh giá. Phim đã được nhà phát hành phim nghệ thuật hàng đầu của Pháp là Memento Films mua bản quyền và trở thành bộ phim VN đầu tiên được phát hành thương mại rộng rãi tại Pháp, với khoảng 400 rạp ở 30 thành phố. Chỉ riêng ở Pháp, phim đã bán được khoảng 50.000 vé và trụ rạp suốt 3 tháng. Phim cũng được phát hành thương mại ở Ba Lan, Đài Loan (Trung Quốc)... Tuy nhiên, đến giờ, Cha và con và... vẫn chưa được công chiếu rộng rãi chính thức tại VN, mà mới chỉ được ra mắt trong khuôn khổ một vài sự kiện.

Các doanh nghiệp kinh doanh điện ảnh trong nước không có nhiều điều kiện thuận lợi bằng những doanh nghiệp nước ngoài. Một doanh nghiệp trong nước mở rạp chiếu phải nộp rất nhiều loại thuế, trong khi doanh nghiệp nước ngoài được miễn thuế nhập khẩu trong thời gian dài. Chúng tôi tìm nguồn tài chính cũng rất khó khăn, chẳng hạn muốn đi vay vốn để làm phim thì theo luật điện ảnh là tài sản vô hình không có giá trị để vay vốn. Một số doanh nghiệp chúng tôi cũng họp bàn thành lập quỹ điện ảnh nhưng luật không cho phép vì yêu cầu phải có tài sản thế chấp, mà tài sản của chúng tôi chủ yếu là tài sản trí tuệ. Ngô Thị Bích Hạnh (Phó tổng giám đốc Công ty BHD)

“Chủ yếu là các nhà phát hành không mặn mà lắm với kiểu phim thế này”, đạo diễn Phan Đăng Di chia sẻ về những khó khăn trong việc phát hành phim của mình ở trong nước.

Theo nhà giám tuyển Trương Quế Chi, bên cạnh phim độc lập, phim tác giả của đạo diễn VN, rất ít những bộ phim xuất sắc thuộc dòng phim này của những đạo diễn quốc tế trình chiếu tại những rạp chiếu trong nước. “Hệ thống phát hành phim thương mại đang là chủ lưu và chúng ta đang hoàn toàn thiếu hệ thống phát hành chính thống cho phim độc lập, tác giả”, bà Chi nói.

Nhà giám tuyển Vũ Mạnh Cường cho rằng, không thể phủ nhận thói quen thưởng thức điện ảnh đã thay đổi như xem phim ở nhà (home cinema), ở quán cà phê, hay những câu lạc bộ…, nhưng anh cũng đồng ý về việc VN đang thiếu hệ thống phát hành cho phim độc lập, phim tác giả. “Đến giờ, chúng ta không có nổi một rạp chiếu, dù có quy mô nhỏ như rạp chiếu Hanoi Cinematheque trước đây”, anh nói.

Đạo diễn Lương Đình Dũng lý giải: “Các nhà phát hành làm gì cũng phải nghĩ đến doanh thu. Bởi vậy, khó có thể đòi hỏi họ phải chú ý đến phim của mình khi phim kén người xem”. Trên thực tế, số lượng những bộ phim độc lập, tác giả của những đạo diễn VN còn khiêm tốn. Tuy nhiên, những bộ phim thuộc dòng phim này lại giữ vị trí quan trọng trong cái nhìn của thế giới với điện ảnh VN. Hệ thống phát hành cho phim độc lập, tác giả được hình thành không chỉ nhằm đưa tác phẩm của đạo diễn trong nước đến với công chúng tại các rạp chiếu mà còn ở nhiều dạng thức khác nhau như chiếu mạng, DVD, trên máy bay, hay liên kết với nhà phát hành nước ngoài… “Đó là điều mà những nhà làm phim mong muốn”, đạo diễn Lương Đình Dũng nói.

Theo nhà giám tuyển Vũ Mạnh Cường, với dòng phim nghệ thuật, tác giả, ít mang tính thương mại như vậy, nhà nước cần có sự hỗ trợ. “Nếu không thì khó có hệ thống nào, hay rạp chiếu nào có thể tồn tại được”, nhà giám tuyển này nhấn mạnh. Đạo diễn Lương Đình Dũng cũng cho rằng, nhà nước cần có sự hỗ trợ cho dòng phim nghệ thuật, tác giả, thông qua các chính sách khuyến khích, chẳng hạn như giảm thuế, hay miễn thuế trong một thời gian với những đơn vị làm phim, phát hành phim nghệ thuật, tác giả.