Văn hóa Câu chuyện văn hóa

Phút lắng lòng ở sân bay A So, nơi từng được mệnh danh 'tọa độ chết'

Hoàng Sơn - hoangsonbc@gmail.com

29/05/2025 13:30 GMT+7

Sau cuộc 'rửa đất' lịch sử, sân bay A So – di tích quốc gia giữa lòng Trường Sơn đã hồi sinh. Dẫu vậy, khi đứng ở nơi từng được mệnh danh 'tọa độ chết' này, nhiều người vẫn lặng đi bởi những hình ảnh gây xúc động.

Nếu trong chiến tranh Việt Nam, sân bay A So (xã Đông Sơn, H.A Lưới, TP.Huế) nổi tiếng vì là nơi được quân địch sử dụng để chứa chất phát quang đi phun rải các tỉnh miền Trung, thì sau cuộc chiến sân bay này lại "nổi tiếng" với tên gọi đầy ám ảnh: "tọa độ chết" hoặc "rốn da cam".

Du khách khi đứng trước tấm bia thông tin do Binh chủng Hóa học (Bộ Quốc phòng) dựng ngay giữa A So sẽ hiểu được vì sao sân bay dã chiến này được mệnh danh như vậy.

Trong chiến tranh, thung lũng A So được phía địch sử dụng làm trạm trung chuyển chất độc hóa học, để không quân đi phun rải. Trong chiến dịch Ranch Hand (1961-1971), đối phương đã thực hiện hơn 3.000 phi vụ để phun rải bom đạn và chất độc hóa học xuống khu vực A Lưới với gần 1.900 lít chất diệt cỏ, trong đó có trên 50% là chất da cam có chứa lượng dioxin ước tính khoảng 11 kg, gây ảnh hưởng nặng nề đến môi trường sinh thái, kinh tế - xã hội và con người.

Phút lắng lòng ở sân bay A So, nơi từng được mệnh danh 'tọa độ chết'- Ảnh 1. — Nhà trưng bày chứng tích sân bay A So đìu hiu vì không có khách khiến những người ghé thăm chạnh lòng

Chiến tranh đi qua, năm 1991, gần 100 hộ dân đến khai phá vùng đất vốn là căn cứ quân sự xưa kia mà đâu biết rằng chất độc dioxin tồn dư đã ngấm sâu vào đất khiến cho nỗi đau da cam dai dẳng truyền đời qua các thế hệ.

Bí bách hơn, trồng cây thì cây còi cọc, chăn nuôi thì liều mình ăn chứ mang ra chợ bán cũng không ai mua… Đông Sơn trở thành "tọa độ chết chóc" mà chỉ những người muốn thăm lại chiến trường xưa ghé chân.

Từ tháng 10.2020 – 12.2023, Binh chủng Hóa học đã tiến hành xử lý an toàn khoảng 39.000 m³ đất và hơn 9,3 ha trầm tích nhiễm chất độc dioxin, trong đó có 5 hố chôn lấp cô lập, 1 hố sử dụng công nghệ sinh học.

Phút lắng lòng ở sân bay A So, nơi từng được mệnh danh 'tọa độ chết'- Ảnh 2. — Có nhiều hiện vật giá trị nhưng nhà trưng bày hiện vật sân bay A So chỉ là một căn nhà cấp 4 xuống cấp

Từ một điểm nóng ô nhiễm với chất độc vô cùng nguy hiểm, sân bay A So đã được hoàn trả môi trường trong sạch, an toàn, loại bỏ hoàn toàn tác động nguy hiểm của dioxin đối với sức khỏe con người và môi trường sinh thái, giúp ổn định đời sống và phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Chủ tịch UBND xã Đông Sơn Trương Toàn Thắng cho biết, sau khi hoàn thành dự án, xã có thêm quỹ đất sạch với diện tích hơn 7 ha. Thời gian tới, xã sẽ có đề án phân chia đất cho người dân để phát triển kinh tế.

"Để phát triển du lịch, xã sẽ có phương án lấy quỹ đất sạch để xây dựng nhà trưng bày về sân bay A So xứng tầm di tích. Chúng tôi cũng đã khảo sát những hố bom và quyết định giữ nguyên hiện trạng, dựng bảng giới thiệu vừa phục vụ du lịch vừa giáo dục thế hệ trẻ về sự hy sinh của cha ông để đất nước có nửa thế kỷ thống nhất như hôm nay", ông Thắng nói.

Thanh Niên mời độc giả xem những hình ảnh nơi từng được mệnh danh là "tọa độ chết" và công cuộc hồi sinh mảnh đất này: